มัทนะพาธา คุณค่าด้านอารมณ์

๑. คุณค่าด้านวรรณศิลป์ ๑.๑ เรื่องมัทนะพาธาเป็นหนังสือที่แต่งดี ใช้คำฉันท์เป็นบทละครพูด ซึ่งแปลกและแต่งได้ยาก มีการเลือกใช้คำเหมาะสมกับเนื้อความและบทบาทของตัวละคร รวมทั้งการพรรรณนาให้มีความสอดคล้องกับวัฒนธรรมภารตะโบราณและเข้ากับเนื้อเรื่องได้เป็นอย่างดี จึงได้รับการยกย่องจากวรรณคดีสโมสร ว่าเป็นยอดแห่งบทละครพูดคำฉันท์

การใช้อุปมาในการเปรียบเทียบความงามระหว่างนางสนมและมัทนาของท้าวชัยเสน โดยเปรียบนางสนมเหมือนกับอีกา และเปรียบมัทนาเหมือนกับหงส์

ประการ อาจตั้งข้อสังเกตได้ว่า โครงเรื่องมีจุดอ่อนคือ ความไม่สมเหตุผล ที่ท้าวชัยเสนหลงความเชื่ออุบายของนางจัณฑี ซึ่งมี 3 ประการคือ ที่หนึ่งไม่มีเหตุผลพอที่นางมัทนาจะต้องทำเสน่ห์ศุภางค์ ถ้าศุภางค์รักนางด้วย ประการที่สองทำไมท้าวชัยเสนจึงเชื่อคนของนางจันทีทั้งๆ ที่พระองค์ก็รู้ว่านาง

จากการศึกษาวรรณคดีเรื่องมัทนะพาธา สะท้อนให้เห็นว่า การก าหนดพื้นที่การด าเนินชีวิตของผู้หญิง ท าให้ภาพลักษณ์ของผู้หญิงกลายเป็นผู้ถูกกระท าและตกอยู่ในอ านาจของผู้ชายจนไม่สามารถปฏิเสธหรือ เรียกร้องได้ตามความต้องการ ดังเช่นที่ตัวละครหญิงถูกกดขี่จากตัวละครชาย ซึ่งบางครั้งตัวละครหญิงในเรื่อง พยายามที่จะมีพื้นที่ของตนเอง ...