การนำเสนอข้อมูลทางภูมิศาสตร์แบบบรรยายเป็นอย่างไร

แต่เนื่องจากเครื่องมือทางภูมิศาสตร์มีหลายชนิด หลายประเภท ซึ่งแต่ละอย่างมีข้อดีและข้อจำกัดแตกต่างกันไปดังนั้น การศึกษาเรียนรู้ลักษณะของเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ช่วยทำให้สามารถเลือกใช้ข้อมูลได้อย่างถูกต้องเหมาะสมสอดคล้องกับความต้องการและมีประสิทธิภาพ

๑.ประเภทของเครื่องมือทางภูมิศาสตร์

  เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับทวีปต่างๆโดยเฉพาะเครื่องมือที่แสดงลักษณะทางกายภาพและสังคมมีหลายประเภทจำแนกได้ดังนี้

     ลูกโลกหรือลูกโลกจำลอง เป็นการย่อส่วนของโลกลงบนวัสดุต่างๆ  เช่น  กระดาษอัด  พลาสติกมีลักษณะรูปทรงกลม  บนผิวของโลกมีแผนที่โลก  แสดงพื้นดิน  พื้นน้ำ  สภาพภูมิประเทศ   ที่ตั้งประเทศ  เมืองพิกัดทางภูมิศาสตร์  รายชื่อของสิ่งต่างๆ มีสัญลักษณ์แสดงลักษณะทางภูมิปะเทศแบบเสมือนจริง

     ลูกโลกส่วนใหญ่จะมีฐานรองรับ  โดยวางลูกโลกและแกนขั้วโลกเหนือเอียงตามลักษณะการหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวงอาทิตย์  แต่ปัจจุบันเทคโนโลยีสมัยใหม่ช่วยให้สร้างลูกโลกให้ลอยอยู่กลางอากาศได้

     ลูกโลกให้ข้อมูลทางด้านลักษณะทางกายภาพเป็นหลัก  ทางด้านสังคมจะมีน้อย  และช่วยให้ทราบตำแหน่งที่ตั้งของประเทศ  ของเมือง  ลักษณะภูมิประเทศได้อย่างรวดเร็ว  เพราะมองเห็นได้ง่าย

    แผนที่เล่มเป็นการนำเอาแผนที่ต่างๆ  เช่น  แผนที่แสดงลักษณะทางภูมิประเทศ  แผนที่เศรษฐกิจ  แผนที่ทางหลวง  เป็นต้น  รวบรวมนำมาไว้อยู่ในเล่มเดียวกัน  เป็นแผนที่ที่นิยมใช้กันมากข้อมูลมีการปรับเปลี่ยนให้ทันสมัย  พกพาและใช้งานได้สะดวก

แผนที่เล่มส่วนมากยังแบ่งย่อยออกไปตามลักษณะของการใช้งาน  เช่น  แผนที่เล่มสำหรับเด็กจะดูง่าย  มีภาพประกอบเล่มแต่ละเล่มต่างกันที่ความละเอียดของข้อมูล  ถ้าเป็นแผนที่สำหรับเด็กจะดูง่าย  มีภาพหระกอบข้อมูลไม่ลึกมาก  อาจเป็นเพียงแสดงลักษณะที่ตั้งของประเทศ  ของเมืองสำคัญเท่านั้น  แต่แผนที่เล่มสำหรับคนทั่วไปจะมีข้อมูลละเอียด  ซับซ้อน  บางเล่มให้ข้อมูลลึกมากไปจนถึงระดับเมือง

     ข้อมูลที่บันจุในแผนที่เล่มขึ้นอยู่กับการออกแบบของผู้ผลิต  ส่วนใหญ่จะแสดงลักษณะภูมิประเทศ  ตำแหน่งที่ตั้งของประเทศ  เมือง  อานาเขต  พรมแดน  เส้นทางคมนาคม  ละติจูด  ลองจิจูดมีการผนวกแผนที่ทางลักษณะทางภูมิอากาศ  ความหนาแน่นของประชากร  แหล่งเพราะปลูกและชนิดของพืชที่เพราะปลูก  แหล่งแร่และชนิดของแร่  ปริมาณสินค้านำเข้า   สินค้าส่งออก  และอื่นๆ รวมเข้าไว้ในเล่มด้วย

     แผนที่เล่มในปัจจุบันมีให้เลือกใช้งานได้หลายแบบ  ทั้งคุณภาพที่ผลิต  ความลึกและซับซ้อนของข้อมูล  มีทั้งที่ให้ข้อมูลรวมทั้งทวีปหรือแยกย่อยออกเป็นแต่ละทวีป  แต่ละประเทศก็มี

     การเลือกใช้แผนที่ที่ใช้ศึกษาเรื่องราวของทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา ควรใช้แผนที่เล่มที่ให้ข้อมูลรวมทั้งโลก  และที่เป็นรายทวีป  เพราะแสดงข้อมูลที่มีความละเอียดกว่า

     แผนที่เล่มมีความสะดวกแก่การใช้งาน แต่ก็ต้องตรวจสอบระยะเวลาที่ผลิตออกมาด้วยเพราะถ้าผลิตออกมานาน  ข้อมูลจะไม่ทันสมัย  โดยเฉพาะข้อมูลทางด้านเศรษฐกิจและสังคมที่มีการเปลี่ยนแปลงน้อยมากในแต่ละปี  และควรทำความเข้าใจสัญลักษณ์ที่ปรากฏอยู่ในแผนที่จึงจะตีความข้อมูลที่ปรากฏบนแผนที่ได้ถูกต้อง

   ภาพจากดาวเทียมเป็นเครื่องมือทางภูมิศาสตร์อีกประเภทหนึ่งที่มีการนำมาใช้กันอย่างแพร่หลาย  ใช้คอมพิวเตอร์ช่วยในการแลงสัญญาณข้อมูลดิจิทัลออกมาเป็นภาพ  ทำให้ภาพจากดาวเทียมมีความคมชัดสูงมาก  ภาพที่มีรายละเอียดต่างกัน เช่น ภาพที่มีรายละเอียดสูงใช้ในการติดตามการขยายตัวของเมือง  ส่วนภาพที่มีรายละเอียดไม่มากใช้ในการสำรวจทรัพยากรธรรมชาติ  เป็นต้น

     ภาพจากดาวเทียมมีทั้งแบบที่เหมือนจริง เช่น  ภาพแสดงลักษณะภูมิประเทศ  ภาพแสดงพื้นที่การเกิดภัยธรรมชาติ  ภาพแสดงตำแหน่งที่ตั้งชุมชน  และแบบแสดงสัญลักษณ์เป็นสี เช่น  ภาพแสดงของพื้นที่ป่าไม้  ภาพแสดงพื้นที่การเพราะปลูกพืชผลทางการเกษตร  ต้องมีการแปลความหมายของสิ่งที่แสดงออกมาเสียก่อน  จึงจะนำข้อมูลไปใช้ประโยชน์ได้

     ในการใช้ภาพจากดาวเทียมอาจมีข้อจำกัดที่บางภาพจะต้องมีการแปลความหมายของข้อมูลก่อน  บางภาพไม่ได้แสดงเส้นอาณาเขต  ไม่ได้ระบุตำแหน่งที่ตั้งทางภูมิสาสตร์ผู้ใช้งานจำเป็นต้องดูประกอบกับแผนที่และเครื่องมืออื่นๆ ทางภูมิศาสตร์

   การศึกษาข้อมูลจากเว็บไซต์ในเครือข่ายอินเทอร์เน็ต  นับว่ามีความสำคัญอย่างยิ่ง  ข้อมูลทางด้านภูมิศาสตร์ที่เผยแพร่อยู่ในอินเทอร์เน็ตมีเป็นจำนวนมาก  ตัวอย่างเช่น  ถ้าสืบค้นคำว่า  “สภาพภูมิศาสตร์ของทวีปยุโรป”จะมีเว็บที่ให้ข้อมูลประมาณ ๘๕,๙00 เว็บไซต์ และถ้าเป็นภาษาอังกฤษ จะมีมากถึง ๑0๙ ล้านเว็บไซต์

     การศึกษาทั้งของทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกาจำเป็นต้องใช้ข้อมูลจากอินเทอร์เน็ตประกอบ  โดยเฉพาะข้อมูลทางสถิติ เช่น รายได้ประชาชาติของแต่ละประเภท  ความหนาแน่นของประชากร  จำนวนพลเมือง  มูลค่าของสินค้าส่งออก  เป็นต้น  เพราะจะช่วยทำให้เกิดความเข้าใจได้ดีขึ้นและทันสมัย

     ในเว็บไซต์มีทั้งภาพที่เป็นภาพถ่ายและวีดิทัศน์ที่จะช่วยทำให้เราเข้าใจเรื่องที่จะศึกษาได้ดียิ่งขึ้น  เช่น  สภาพบ้านเมืองของประเทศต่างๆ  ประเพณีของชาติต่างๆ  เป็นต้น

Google earth

โปรแกรมGoogle earth เป็นโปรแกรมที่ใช้ในการศึกษาเนื้อหาและดูภาพได้ทั่วทุกมุมโลกจากดาวเทียม ซึ่งมีความละเอียดสูงมาก

โปรแกรมGoogle earth สามารถขยายภาพจากโลกทั้งใบไปสู่ประเทศและลงไปจนถึงถนน  ตรอก  ซอย  รถยนต์  อาคาร  บ้านเรือน  สนามบิน  ท่าเรือ  เป็นต้น  เป็นการท่องโลกแบบ  ๓  มิติ รวมทั้งสามารถปรับให้เป็น  Google  mapแสดงเส้นทางต่างๆ ได้ ตลอดจนมีเครื่องมือต่างๆ ให้ผู้ใช้เลือกกำหนดได้ตามความต้องการ เช่น แสดงแหล่งมรดกโลก  สถานที่น่าสนใจในแต่ละบริเวณ  สภาพอากาศ  สภาพภูมิประเทศ   เป็นต้น

     ในชีวิตประจำวันจะเห็นได้ว่า  มีสื่อต่างๆ  ที่สามารถให้ข้อมูลทางด้านภูมิศาสตร์ได้มากมีทั้งสื่อทั่วๆไป  และสื่อที่เกี่ยวข้องกับเรื่องภูมิศาสตร์โดยตรง  เช่น  หนังสือพิมพ์ วารสาร  นิตยสาร รวมทั้งสื่อสารมวลชนที่เป็นโทรทัศน์  และวิทยุ  ส่วนใหญ่ข้อมูลที่ได้จากเครื่องมือประเภทนี้จะเป็นรายงานข่าว  การวิเคราะห์ข่าว  อาทิ สถานการณ์ภัยเล้งในแอฟริกา  สภาพอากาศในยุโรปการเกิดไฟป่าในที่ต่างๆ  สภาพสิ่งแวดล้อม  ผลกระทบจากภาวะโรลกร้อน  เป็นต้น  ซึ่งข้อมูลเหล่านี้สามารถนำมาใช้ในการศึกษาเรื่องเกี่ยวกับภูมิศาสตร์ได้ทั้งนั้น  แต่ควรต้องมีการตรวจสอบกับแหล่งข้อมูลหรือกับรายงานข่าวจากที่อื่นเปรียบเทียบด้วย

เครื่องมือทางภูมิศาสตร์มีประโยชน์มากมาย  ในด้านที่ให้ข้อมูลแก่เราในการศึกษาเรื่องราวของทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา  แต่การที่จะศึกษาได้มีประสิทธิภาพ  นอกจากคุณภาพของเครื่องมือแล้วคุณภาพของผู้ใช้มีความสำคัญด้วย  ดังนั้นจึงควรทราบถึงแนวทางการเลือกใช้เครื่องมือทางภูมิศาสตร์   ดังนี้

     เพราะถ้าใช้เครื่องมือที่ด้อยคุณภาพ  จะทำให้เราได้ข้อมูลที่คลาดเคลื่อนไม่ตรงกับความเป็นจริงหรือได้ข้อมูลไม่ครบถ้วน  เช่น  แผนที่เล่มสำหรับเด็กเล็กที่ทำให้ดูง่าย  ไม่เคร่งครัดในเรื่องความถูกต้องของลักษณะภูมิประเทศ  ขนาดของสิ่งต่างๆทางภูมิศาสตร์  รวมทั้งสีที่นำมาใช้  อาจไม่ได้สื่อถึงลักษณะภูมิประเทศจริงตามลักษณะสากลที่ใช้กัน

การใช้ข้อมูลจากเว็บไซต์ก็ควรเลือกใช้จากเว็บไซต์ที่มีคุณภาพ  ได้มาตรฐานจากหน่วยราชการ  หน่วยงาน  องค์กรที่ดูแลรับผิดชอบเรื่องนั้นๆ  โดยตรง  หรือจากสถาบันที่เป็นที่ยอมรับกัน  จะต้องมีแหล่งอ้างอิงข้อมูลที่ชัดเจน  เช่น  หน่วยงานของสหประชาชาติ(UN) องค์การบริหารการบินและอวกาศแห่งชาติของสหรัฐอเมริกา หรือนาซา (NAS) ไม่ควรใช้คำกล่าวอ้างของบุคคล

    ความทันสมัยในที่นี้  มิได้หมายความถึง  เครื่องมือที่ใช้เทคโนโลยีสูง  มีความสลับซับซ้อน  หากแต่เป็นเครื่องมือที่มีความเป็นปัจจุบัน  ทันสมัยต่อเหตุการณ์   ต่อสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจริง  ตัวอย่างเช่น  จำนวนประเทศในทวีปยุโรปเมื่อ  ๑O ปีที่แล้วกับปัจจุบันจะต่างกัน หรือจำนวนประชากร ความหนาแน่นของประชากร รายได้ประชาชาติของประเทศต่างๆ ข้อมูลมีการเปลี่ยนในทุกปี ถ้าใช้เครื่องมือที่จัดทำมานานก็จะได้ข้อมูลเก่า เป็นต้น

     ข้อมูลได้จากเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ควรจะต้องทำการตรวจสอบก่อน  เพราะอาจมีความคลาดเคลื่อนได้  โดยเฉพาะข้อมูลที่ปรากฏอยู่ในเว็บไซต์ต้องทำการตรวจสอบ  และตรวจสอบจากหลายๆ แห่งเพื่อนำมาเปรียบเทียบกัน  ตัวอย่างเช่น  มีหลายเว็บไซต์ที่ระบุจำนวนและทวีปในแอฟริกาไม่ครบ  บางเว็บไซต์นำชื่อประเทศในอเมริกาใต้มาอยู่ในทวีปแอฟริกา  นิตยาสารบางเล่มก็ให้ข้อมูลทำให้เข้าใจภาพของทวีปแอฟริกาคลาดเคลื่อน  อาทิ  ทวีปแอฟริกามีความล้าหลังด้อยพัฒนาไปเสียหมดทั้งทวีป ทั้งๆที่ความเป็นจริงบางเมืองของทีปแอฟริกา  เช่น  เมืองคาวาบลังกา  ในประเทศโมร็อกโก   เมืองเคปทาวน์ของสาธารณรัฐแอฟริกาใต้  มีความเจริญมากกว่าบางเมืองในทวีปยุโรปเสยอีก

      เนื่องจากเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ในแต่ละประเภทจะมีข้อดีข้อจำกัดในการผลิตและการใช้แตกต่างกัน  เป็นต้นว่ากราฟแสดงจำนวนประชากรของประเทศในทวีปแอฟริกาในแผนที่เล่ม  ควรใช้สถิติข้อมูลที่ปรากฏอยู่ในเว็บไซต์ปีล่าสุดประกอบเพื่อตรวจสอบ  หรือเมื่อหนังสือกล่าวถึงสภาพภูมิอากาศตอนเหนือของทวีปยุโรปที่มีภูมิอากาศหนาวเย็นเป็นน้ำแข็ง  การไปชมภาพที่อยู่ในเว็บไซต์จะช่วยให้มีความเข้าใจสภาพภูมิอากาศได้ดียิ่งขึ้น   การรู้จักประยุกต์ใช้เครื่องมือทางภูมิศาสตร์อย่างหลากหลาย  ได้ข้อมูลที่มีคุณภาพได้ความรู้เรื่องราวทางภูมิศาสตร์ที่กำลังศึกษาได้ดีแล้ว  ยังจะช่วยพัฒนาความคิดสร้างสรรค์   ในการนำเสนอข้อมูลทางภูมิศาสตร์ให้น่าสนใจยิ่งขึ้น

      ในการศึกษาเรื่องราวทางภูมิศาสตร์ของทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา  หลังจากที่ได้รวบรวมข้อมูลจากเครื่องมือทางภูมิสาสตร์ประเภทต่างๆแล้วนำข้อมูลเหล่านั้นมาวิเคราะห์และนำเสนอข้อมูล  จะช่วยเสริมสร้างประสบการณ์ตรงในการเรียนรู้วิชาภูมิศาสตร์  เป้นความรู้ที่จะมีประโยชน์ต่อการนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน

     การนำเสนอข้อมูลทางภูมิศาสตร์  ทำได้หลากหลายรูปแบบ  ตัวอย่างเช่น

 เป็นวีการนำเสนอข้อมูลที่เป็นพื้นฐาน  การนำเสนอข้อมูลทางภูมิศาสตร์สามารถใช้แบบบรรยายเพียงแบบเดียวในการนำเสนอ  ไม่ต้องมีแบบอื่นร่วมด้วยหรือจะช่วยเพื่ออธิบาย  เพื่อขยายข้อมูลแบบอื่นๆให้เกิดความเข้าใจมากขึ้นก็ได้การนำเสนอข้อมูลแบบบรรยาย  ควรใช้ข้อความสั้นๆ  กระชับ  ตัวอย่างเช่น

     “คลื่นความร้อน (heat   wave) อุณหภูมิสูง   ๔๓ องศาเซลเซียส ได้แผ่ปกคลุมพื้นที่ทางตะวันตกและทางใต้ของทวีปยุโรป นับตั้งแต่ประเทศฝรั่งเศสไปจนถึงประเทศโรมาเนีย ฮังการี และกรีซ ส่งผลให้ผู้เสียชีวิตประมาณ ๓0, 000 คน โดยฝรั่งเศสมีผู้เสียชีวิตมากที่สุด ๑๔,๘00 คน”

       ใช้แสดงข้อมูลที่มีตัวเลขหลายชุด  เพื่อบอกเล่าข้อมูลหลายๆด้านพร้อมกัน   หรือเพื่อแสดงการเปรียบเทียบให้เห็นความแตกต่าง  ตัวอย่างเช่น  การบอกข้อมูลทางด้านพื้นที่จำนวนประชากร  ความหนาแน่นประชากร  จีดีพี (GDP: ดัชนีผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ) ของประเทศต่างๆ ถ้าใช้แบบบรรยายจะเข้าใจยาก การทำเป็นตารางจะมีความชัดเจนและง่ายต่อการทำความเข้าใจมากกว่า