หลักการ 5 ส. ช่วย สร้าง ลักษณะ นิสัย ที่ ดี ใน การ ทำงาน ให้ เเ ก่ นักเรียน อย่างไร

กิจกรรม 5ส เป็นกระบวนการหนึ่งที่เป็นระบบมีแนวปฏิบัติ ที่เหมาะสมสามารถนำมาใช้เพื่อปรับปรุงแก้ไขงานและรักษาสิ่งแวดล้อมในสถานที่ทำงานให้ดีขึ้น ทั้งในส่วนงานด้านการผลิต และด้านการบริการ ซึ่งนำมาใช้ในการเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานขององค์กร ได้อีกทางหนึ่ง

สะสาง Seiri (เซริ) (ทำให้เป็นระเบียบ) คือ การแยกระหว่างของที่จำเป็นต้องใช้กับของที่ไม่จำเป็นต้องใช้ขจัดของที่ไม่จำเป็นต้องใช้ทิ้งไป

สะดวก Seiton (เซตง) = สะดวก (วางของในที่ที่ควรอยู่) คือ การจัดวางของที่จำเป็นต้องใช้ให้เป็นระเบียบสามารถหยิบใช้งานได้ทันที

สะอาด Seiso (เซโซ) = สะอาด (ทำความสะอาด) คือการปัดกวาดเช็ดถูสถานที่ สิ่งของ อุปกรณ์ เครื่องมือเครื่องจักร ให้สะอาดอยู่เสมอ

สุขลักษณะ Seiketsu (เซเคทซึ) = สุขลักษณะ (รักษาความสะอาด) คือ การรักษาและปฏิบัติ 3ส ได้แก่ สะสาง สะดวก และสะอาดให้ดีตลอดไป

สร้างนิสัย Shitsuke (ซึทซึเคะ) = สร้างนิสัย (ฝึกให้เป็นนิสัย) คือ การรักษาและปฏิบัติ4ส หรือสิ่งที่ กำหนดไว้แล้วอย่างถูกต้องจนติดเป็นนิสัย

เหตุผลที่กิจกรรม 5ส ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย

5ส เป็นเทคนิคที่ทุกคนสามารถเข้าใจแนวทางการปฏิบัติได้ง่าย อุปกรณ์ที่ใช้มีเพียงเครื่องมือทำความสะอาด ซึ่งใช้งบประมาณต่ำ ผู้ทำ 5ส ได้เรียนรู้การทำงานเป็นทีมเป็นกิจกรรมที่ปฏิบัติเป็นกลุ่มพื้นที่ ซึ่งมีส่วนสนับสนุนเรื่องการทำงานเป็นทีม สมาชิกในพื้นที่ได้ร่วมกันวางแผน
และลงมือปรับปรุงพื้นที่ ปฏิบัติงานของตนเอง และกลุ่มกิจกรรม 5ส ยังช่วยเสริมสร้างทักษะการเป็นผู้นำให้แก่หัวหน้าพื้นที่อีกด้วยเห็นผลที่เป็นรูปธรรม พื้นที่ได้รับการพัฒนาปรับปรุงให้ดีขึ้นและมีความเป็นระเบียบเรียบร้อย มีการจัดเก็บสิ่งของเป็นระเบียบมากขึ้น ทำให้ไม่ต้องเสียเวลาค้นหาของหรือเอกสาร การปรับปรุงที่เกิดขึ้นเป็นสิ่งที่มองเห็นได้และเป็นรูปธรรม ส่งเสริมการสร้างนิสัย และการมีวินัยในหน่วยงานการปฏิบัติกิจกรรม 5ส อย่างสม่ำเสมอจนกลายเป็นส่วนหนึ่งของกิจวัตรประจำวันจะเสริมสร้างลักษณะนิสัยและความเป็น ระเบียบ วินัยให้แก่ผู้ปฏิบัติกิจกรรม สิ่งของในที่ทำงานมีความเป็นระเบียบเรียบร้อย และจัดเก็บอย่างเป็นระบบ ทำให้การทำงาน มีประสิทธิภาพสูงยิ่งขึ้น

ประโยชน์ของ 5ส
5ส มีคุณค่าในการพัฒนาคนให้ปฏิบัติกิจกรรมจนเกิดเป็นนิสัยที่ดีมีวินัย อันเป็นรากฐานของระบบคุณภาพเพราะเป็นกิจกรรมที่ฝึกให้ทุกคนร่วมกันคิด ร่วมกันทำเป็นทีม ค่อยเป็นค่อยไปไม่ยุ่งยาก ไม่รู้สึกว่าการปฏิบัติงานอย่างมีระเบียบวินัยเป็นภาระเพิ่มขึ้นอีกต่อไป ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อองค์การดังต่อไปนี้

• สิ่งแวดล้อมในการทำงานดี เป็นการเพิ่มขวัญกำลังใจให้แก่พนักงาน
• ลดอุบัติเหตุในการทำงาน
• ลดความสิ้นเปลืองในการจัดซื้อวัสดุเกินความจำเป็น
• ลดการสูญหายของวัสดุ เครื่องมือ และอุปกรณ์ต่างๆ
• พื้นที่การทำงานเพิ่มขึ้นจากการขจัดวัสดุที่เกินความจำเป็นออกไป
• เพิ่มความสะดวกและรวดเร็วในการทำงานมากขึ้น
• สถานที่ทำงานสะอาดเป็นระเบียบเรียบร้อยสร้างความประทับใจให้เกิดขึ้นกับลูกค้า
• พนักงานมีการทำงานร่วมกันเป็นทีมมากขึ้น
• สร้างความรู้สึกเป็นเจ้าของต่อองค์การของพนักงาน

องค์ประกอบของ 5ส

กิจกรรม 5ส นั้น ส.ทุกตัวจะถูกกำหนดคำนิยามไว้เพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจ และนำไปสู่การปฏิบัติได้อย่างถูกต้องดังนี้

ส1 : สะสาง คือการแยกของที่จำเป็นออกจากของที่ไม่จำเป็นและขจัดของที่ไม่จำเป็นออกไปโดยกำหนดขั้นตอนไว้ 3 ขั้นตอนประกอบด้วย

• สำรวจ
• แยก
• ขจัด

ส2 : สะดวก คือการจัดวางหรือจัดเก็บสิ่งของต่างๆในสถานที่ทำงานอย่างเป็นระบบเพื่อความ สะดวกปลอดภัยและคงไว้ซึ่งคุณภาพประสิทธิภาพในการทำงานโดยกำหนดขั้นตอนไว้ 4 ขั้นตอนประกอบด้วย

• กำหนดของที่จำเป็น
• แบ่งหมวดหมู่
• จัดเก็บให้เป็นระบบมีระเบียบ
• บ่อยอยู่ใกล้นานๆใช้อยู่ไกล

ส3 : สะอาด คือการทำความสะอาด (ปัด กวาด เช็ด ถู) เครื่องมือ เครื่องจักร อุปกรณ์ สถานที่และใช้ เป็นการตรวจสอบและบำรุงรักษาไปด้วยโดยกำหนดขั้นตอนไว้ 4 ขั้นตอนประกอบด้วย

• กำหนดพื้นที่รับผิดชอบ
• ขจัดต้นเหตุของความสกปรก
• ทำความสะอาดแม้แต่จุดเล็กๆ
• ปัด กวาด เช็ด ถู พื้นให้สะอาด

ส4 : สร้างมาตรฐาน คือการรักษามาตรฐานของความเป็นระเบียบเรียบร้อยให้คงอยู่ตลอดไป

• ไม่มีสิ่งของไม่จำเป็นอยู่ในพื้นที่
• ไม่มีสภาพรกรุงรัง
• ไม่มีสิ่งสกปรกตกค้าง

ส5 : สร้างนิสัย คือการสร้างนิสัยในการมีจิตสำนึก ทัศนคติที่ดีในการปฏิบัติงานตามระเบียบและข้อบังคับอย่างเคร่งครัดรวมทั้ง อบรมให้พนักงานรู้จักค้นคว้า และปรับปรุงสถานที่ทำงาน

• Visual Control
• วัดประสิทธิผลการทำ 5ส
• ประกวดคำขวัญ 5ส
• เปรียบเทียบภาพก่อนทำ-หลังทำ 5ส

5ส คือ แนวคิดเกี่ยวกับการจัดระเบียบสภาพแวดล้อมการทำงานด้วย 5 กิจกรรมของ หลัก 5 ส คือ สะสาง (Seiri), สะดวก (Seiton), สะอาด (Seriso), สุขลักษณะ (Seiketsu), และสร้างนิสัย (Shitsuke) โดยจุดประสงค์ของแนวคิด 5S หรือ 5ส คืออ การทำให้การดำเนินงานขององค์กรเกิดประสิทธิภาพสูงสุด

โดยการดำเนินงานที่มีประสิทธิภาพตามหลัก 5S หรือ 5ส คือ การลดปัญหาในการดำเนินงาน ไม่ว่าจะเป็นปัญหาความล่าช้าของการดำเนินงาน ปัญหาขั้นตอนการทำงานที่มากเกินไปจนงานช้า ปัญหาจากอุปกรณ์ที่ทำให้การดำเนินงานต้องชะงักลง เป็นต้น

กิจกรรม 5ส หรือ 5S ในแต่ละกิจกรรมแบบละเอียด จะอธิบายไว้ในหัวข้อต่อไป สำหรับความหมายคร่าวๆ ของ หลัก 5ส ทั้งหมดจะมีดังต่อไปนี้

1. สะสาง (Seiri) คือ การแยกสิ่งของที่สำคัญและไม่สำคัญออกจากกันอย่างชัดเจน
2. สะดวก (Seiton) คือ การจัดสิ่งของและเครื่องมือให้เป็นระเบียบ เพื่อความสะดวกในการใช้งาน
3. สะอาด (Seriso) คือ รักษาความสะอาดของเครื่องมือเครื่องใช้ และซ่อมให้พร้อมใช้งานอยู่ตลอดเวลา
4. สุขลักษณะ (Seiketsu) คือ การปฏิบัติ 3 ข้อข้างต้นอย่างต่อเนื่อง ไม่ใช่ทำแค่ช่วงที่มี กิจกรรม 5 ส
5. สร้างนิสัย (Shitsuke) คือ การฝึกนิสัยให้นำทั้ง 4 ข้อไปปฏิบัติได้จนติดเป็นนิสัยในระยะยาว

หลัก 5ส จากด้านบนทั้ง 5 กิจกรรมหลายคนอาจสงสัยว่าที่อยู่ในวงเล็บไม่น่าใช่ภาษาอังกฤษ ซึ่งเข้าใจถูกแล้วเนื่องจาก กิจกรรม 5 ส หรือ หลัก 5S คือ แนวคิดที่มาจากญี่ปุ่น โดยชื่อ 5S มาจากการอ่านออกเสียงตัวอักษรญี่ปุ่นทั้ง 5 ตัวตามภาพด้านบน

สะสาง (Seiri)

สะสาง คือ กิจกรรมแรกสุดของหลัก 5ส คือ การแยกของที่จำเป็นกับของที่ไม่จำเป็นออกจากกัน ซึ่งก็คือการกำจัดสิ่งของที่ไม่จำเป็นหรือขั้นตอนในการทำงานที่ไม่จำเป็นออกไป ให้เหลือไว้เพียงแค่สิ่งที่จำเป็นต้องใช้ เป็นขั้นตอนเริ่มต้นของ หลัก 5ส ที่จะไปสู่ 5ส ตัวต่อๆ ไป

ประโยชน์ที่สำคัญของ การสะสาง หรือ Seiri คือ ทำให้ในเวลาทำงานจริงคล่องตัวขึ้น จากการลดเวลาในการทำเรื่องไม่จำเป็น รวมทั้งลดความผิดพลาดที่เกิดขึ้นจากการใช้เครื่องมือไม่ถูกชนิด (โดยเฉพาะเวลาเร่งรีบ)

ตัวอย่าง กิจกรรม 5ส ในส่วนของ สะสาง (Seiri) ได้แก่ การลดงานเอกสารซ้ำซ้อน, การลดงานเอกสารที่ไม่มีความจำเป็นตั้งแต่แรก, การนำเครื่องมือที่ไม่ได้ใช้ออกจากพื้นที่ทำงาน, และการนำสิ่งของที่ไม่ใช้ออกจากโต๊ะทำงาน เป็นต้น

สะดวก (Seiton)

สะดวก คือ การจัดระเบียบและการวางอุปกรณ์ในการทำงานไว้อย่างถูกที่ถูกทาง เมื่อมีการใช้อุปกรณ์แล้วก็จะต้องเก็บอุปกรณ์กลับคืนที่เดิมอย่างเป็นระเบียบ แทนที่จะวางเอาไว้เกะกะจนอุปกรณ์ดังกล่าวสูญหายหรือต้องเสียเวลาหาอุปกรณ์ทุกครั้งก่อนที่จะเริ่มงาน

กิจกรรม 5 ส ในส่วนของ สะดวก (Seiton) คือสิ่งที่จะช่วยลดเวลาในการค้นหาอุปกรณ์ในการทำงานในครั้งต่อๆไป อีกทั้งยังช่วยให้อุปกรณ์ในการทำงานไม่สูญหาย เพราะเมื่อใช้งานเสร็จผู้ที่ใช้อุปกรณ์ต้องนำอุปกรณ์เก็บคืนที่ทุกครั้ง

สะอาด (Seriso)

สะอาด คือ รักษาความสะอาดของเครื่องมือเครื่องใช้ที่ใช้ในการดำเนินงานอยู่เสมอ และรวมถึงการดูแลซ่อมแซมเครื่องมือเครื่องใช้เหล่านั้นให้พร้อมใช้งานอยู่เสมอ เพื่อที่การดำเนินงานจะสามารถเกิดขึ้นได้ทันทีที่ต้องการเพราะไม่มีปัญหาเกี่ยวกับเครื่องมือเกิดขึ้น หรือเกิดขึ้นน้อยที่สุด

หลัก 5ส หรือ 5S ในส่วนของสะอาด (Seriso) จะทำให้การดำเนินงานสามารถเป็นไปได้อย่างต่อเนื่อง เพราะการซ่อมบำรุงเครื่องมือหรือเครื่องจักรอย่างต่อเนื่อง จะช่วยลดปัญหาความสูญเปล่าที่เกิดจากการรอ อย่างเช่น การที่เครื่องจักรที่ใช้ผลิตเกิดชำรุดขึ้นมาขณะการใช้งาน ทำให้ไม่สามารถดำเนินการผลิตต่อได้

สุขลักษณะ (Seiketsu)

สุขลักษณะ คือ การปฏิบัติ 3 ข้อในข้างต้นอย่างต่อเนื่อง ไม่ใช่ทำแค่ช่วงที่มี กิจกรรม 5 ส เท่านั้น รวมถึงมีการประเมินผลของกิจกรรมอย่างต่อเนื่องด้วยว่าเป็นไปตามเป้าหมายหรือมีปัญหาที่จุดใดบ้าง

ถ้าหากพบว่ากิจกรรมที่ทำยังไม่สำเร็จผลก็ควรที่จะหาทางปรับปรุงและพัฒนาให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น แต่ถ้ากิจกรรมมีประสิทธิภาพอยู่แล้วก็จะต้องนำไปใช้อย่างต่อเนื่อง ตามที่อธิบายเอาไว้ใน 5ส ส่วนของ สร้างนิสัย (Shitsuke)

สุขลักษณะ (Seiketsu) เป็นผลมาจากการที่ กิจกรรม 5 ส คือ กิจกรรมที่จะเห็นผลในระยะยาวจากการปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง การทำแค่ชั่วคราวจึงเป็นสิ่งที่จะไม่เกิดประโยชน์อย่างแน่นอน

สร้างนิสัย (Shitsuke)

สร้างนิสัย คือ การนำทั้ง 4 ข้อไปปฏิบัติให้ติดเป็นนิสัยจนเกิดความเคยชิน ความเคยชินจะเป็นสิ่งที่ช่วยให้สามารถทำกิจกรรม 5ส ได้อย่างอัตโนมัติซึ่งจะช่วยให้เกิดกิจกรรม 5 ส อย่างต่อเนื่องในระยะยาว

เพราะต่อให้มีแนวทางในการพัฒนาไปในทางที่ดีแค่ไหน แต่ถ้าหากไม่นำแนวทางดังกล่าวมาปฏิบัติอย่างต่อเนื่องสุดท้ายก็จะกลายเป็นสิ่งที่ไม่ทำให้เกิดประโยชน์อะไร

สรุป กิจกรรม 5 ส คืออะไร

5 ส คือ กิจกรรม 5 อย่างที่ใช้สำหรับการปรับปรุงการดำเนินงานด้วยการจัดระเบียบการดำเนินงานใหม่ เพื่อความสูญเปล่าในการดำเนินงาน เพื่อป้องกันปัญหาที่จะเกิดขึ้นกับการดำเนินงานในอนาคตจนทำให้การดำเนินงานในอนาคตเกิดความล่าช้า โดยองค์กรจะนำหลักปฏิบัติทั้ง 5 ของ หลัก 5ส มาใช้อย่างต่อเนื่องพร้อมการวัดผล เพื่อการปรับปรุงและพัฒนาขั้นตอนการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง

ซึ่งผลประโยชน์จากการนำ หลัก 5ส มาใช้ในองค์กร คือ ปัญหาความล่าช้าในการดำเนินงานที่ลดลง จากการกำจัดสิ่งที่ทำให้เกิดปัญหาออกไป ได้แก่ ขั้นตอนที่ลดลง ความสะดวกในการดำเนินงาน ความพร้อมในการดำเนินงาน และวิธีการที่ปรับปรุงให้เหมาสมอยู่ตลอด

ถ้าหากสังเกตจะพบว่าแนวคิด 5S หลัก 5 ส คือ แนวคิดที่มีความคล้ายกันกับ หลัก Kaizen และ หลัก ECRS ที่จะเป็นแนวคิดที่มุ่งเน้นการลดความสูญเปล่าในการดำเนินงานพร้อมกับการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง เพื่อทำให้องค์กรสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุดนั่นเอง

Kris Piroj

บรรณาธิการ GreedisGoods | อดีตที่ปรึกษาด้านกลยุทธ์และการเงิน | นักลงทุนที่สนใจในเศรษฐศาสตร์มหภาคและอนุพันธ์เป็นพิเศษ | หากบทความเป็นประโยชน์สามารถติดตามเราได้บน Facebook และ Twitter

หลักการ 5 ส ช่วยสร้างลักษณะนิสัยที่ดีในการทำงานให้แก่นักเรียนอย่างไร

หลักการ 5 ส มีอะไรบ้าง

หลักความปลอดภัยในการปฏิบัติงานช่างควรยึดหลัก 5 ส มีอะไรบ้าง

กิจกรรม ๕ ส มีหลักการสำคัญที่สุดคือข้อใด