ภูมิศาสตร์ ม.3 เครื่องมือทางภูมิศาสตร์

1หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่

แผนท่ีเฉพาะเรอื่ งและเคร่ืองมือทางภมู ิศาสตร์

สาระการเรยี นรู้
• การเลือกใช้แผนทเ่ี ฉพาะเรอื่ งและเครอ่ื งมอื ทางภมู ิศาสตรส์ บื ค้นข้อมลู ลกั ษณะทางกายภาพของทวีปอเมรกิ าเหนอื และทวปี อเมรกิ าใต้

แผนท่เี ฉพาะเร่อื งอะไรบา้ งท่สี ามารถนาไปประยกุ ตใ์ นชีวติ ประจาวนั ได้?

แผนที่เฉพาะเรอื่ ง แผนที่ท่จี ัดทาขึ้นเพ่ือแสดงขอ้ มูลหลกั เฉพาะเรอื่ งทต่ี ้องการศกึ ษา เช่น แผนท่ปี า่ ไม้
(Thematic Map) แผนที่ประชากร แผนทีแ่ สดงแหลง่ นา้ มันดิบ แผนทเี่ กษตรกรรม

แผนทแี่ สดงแหลง่ น้ามันดิบ แผนทแี่ สดงจานวนผู้ปว่ ยตดิ เชอ้ื ไวรัส COVID-19

ที่มา : Oil and Gas Map of Texas 2014. (Source: Bureau of Economic Geology)

การอา่ นแผนท่ีเฉพาะเร่อื ง แผนทปี่ ริมาณฝนเฉลยี่ รายปีในทวปี อเมริกาใต้ 1 แผนท่ีปริมาณฝนเฉลี่ยรายปีในทวปี อเมรกิ าใต้
2
คาอธิบายสญั ลักษณ์ ช่ือแผนท่ี
3
มกี ารใช้สัญลกั ษณ์ แตล่ ะประเภทมีชือ่ แตกต่างกนั
ทแ่ี ตกต่างกนั เช่น การใช้สี ขึ้นอยู่กับวตั ถุประสงค์
ขนาดวงกลม หรือเส้นสี
แทนปริมาณและความ ทผ่ี ู้ใชน้ ามาศกึ ษา เชน่ แผนท่ีแหลง่ แร่
แผนทีเ่ ส้นไหลเวียน แผนทโ่ี คโรเพลท
หนาแนน่ ของขอ้ มลู

มาตราสว่ น

เป็นสว่ นทใี่ ช้คานวณระยะทางจริง

แผนที่จดุ (Dot Map)

แผนทที่ ี่แสดงตาแหนง่ ทตี่ ้ัง ความหนาแนน่ และการกระจายของขอ้ มลู ท่ีปรากฏในแต่ละพ้ืนท่ดี ว้ ยการใชจ้ ุด

แผนทจี่ ดุ ประชากร แผนทจ่ี ุดที่ตั้งเมืองอตุ สาหกรรม

การอา่ นและแปลความแผนทจ่ี ุด

แผนที่จุดความสงู ภูมิประเทศ

จุดความสูงกระจายอยู่มาก จุดความสูงกระจายอยนู่ ้อย
เนอื่ งจากเปน็ เขตเทอื กเขาสูง เน่ืองจากเป็นทีร่ าบ

คาอธิบายสัญลกั ษณ์
หมุดระดับ เปน็ จดุ บอกระดับความสูงของภมู ิประเทศ

สงั เกตความถแ่ี ละการกระจายของสัญลักษณ์จุด

ตัวเมอื งจงั หวัดเชยี งใหมแ่ ละลาปาง 11 คาอธบิ ายสัญลกั ษณ์

มจี ดุ ความรอ้ นกระจกุ ตวั เนอ่ื งจาก 2 จุดความรอ้ น คอื จดุ ที่มีอุณหภมู ิพื้นผิวสูงผิดปกติ
ตัวเมืองท้งั 2 แห่งตั้งอยูใ่ นแอง่ กระทะ 4
จดุ ความรอ้ นในประเทศ
ทมี่ ีเทือกเขาสงู ลอ้ มรอบ ทาให้ 3 จุดความรอ้ นนอกประเทศ
ความรอ้ นไม่กระจายออกดา้ นขา้ ง ป่าอนรุ กั ษ์
ป่าสงวนแห่งชาติ
ตัวเมืองจังหวัดตาก
สัญลักษณอ์ น่ื ๆ
มีจดุ ความรอ้ นจานวนมากที่สุดในภาคเหนือ
เนอ่ื งจากเปน็ เขตเงาฝน ทาใหม้ ีอากาศรอ้ น • คุณภาพอากาศ
• ตารางสถิติ
และแหง้ แลง้ กว่าบริเวณอื่น

ทม่ี า : GISTDA

แผนทจ่ี ุดความรอ้ นในภาคเหนอื ตอนบน

แผนทีส่ ดั ส่วน (Porpotional Map)

แผนที่ทแี่ สดงจานวนและชนดิ ขอ้ มูลหลายชนดิ พรอ้ มกัน โดยใช้สญั ลกั ษณ์รปู ทรงเรขาคณติ
และแผนภมู แิ บบต่าง ๆ ใหม้ ขี นาดเป็นสดั สว่ นกบั ข้อมลู

แผนทแี่ ผนภูมิขนาดวงกลม แผนที่แผนภูมแิ ทง่ แบบผสม

การอา่ นและแปลความแผนที่สดั สว่ น สังเกตขนาดสัญลักษณ์วงกลม
วงกลมที่มีสัดส่วนเพิ่มขึ้นต่อเนื่อง
คาอธิบายสัญลกั ษณ์ แสดงให้เห็นว่าธุรกิจพลังงาน
แสงอาทิตย์ของรัฐแคลิฟอร์เนีย
ขนาดของวงกลม แทนปรมิ าณการลงทนุ ขยายตัวอย่างรวดเร็ว เนื่องจาก
ในธรุ กิจพลงั งานแสงอาทิตย์ นโยบายสนับสนุนการใช้พลังงาน
หมุนเวยี น
การลงทนุ ปรมิ าณนอ้ ย
การลงทุนปรมิ าณมาก แผนทส่ี ดั ส่วนการขยายตวั ของธุรกิจ
การลงทนุ มากทีส่ ดุ พลังงานแสงอาทิตย์
ในรัฐแคลฟิ อรเ์ นยี
สัญลกั ษณ์สี แทนปรมิ าณการลงทนุ
ในธุรกิจพลังงานแสงอาทิตย์

สเี ขม้ ปรมิ าณมาก
สีออ่ น ปริมาณน้อย

ทีม่ า : Calif.DG Stats. (2018)

แผนทเ่ี ส้นเท่า (Isoline Map)

แผนท่แี สดงเส้นท่ลี ากเชอ่ื มจดุ ต่าง ๆ ตามขอ้ มลู เชิงปริมาณของสง่ิ ตา่ ง ๆ
ทม่ี ีจานวนเทา่ กันตลอดทัง้ เส้น เชน่ ความกดอากาศ อุณหภูมิ ปริมาณฝน

แผนท่ีแสดงเส้นความกดอากาศเท่าในประเทศสหรัฐอเมรกิ า แผนท่ีปรมิ าณฝนเฉล่ียรายปใี นทวปี อเมริกาใต้

การอา่ นและแปลความแผนที่เส้นเทา่

1

(1) พื้นทีส่ ีมว่ งเป็นบรเิ วณ 4 (3) สญั ลกั ษณเ์ ส้นเทา่
3
ท่ีมอี ุณหภูมติ า่ ที่สุด แสดงบริเวณทมี่ ีอณุ ภูมเิ ทา่ กนั
เน่ืองจากอยูใ่ นเขตหนาว 25 ตลอดทั้งเสน้
ใกล้กับขว้ั โลก
ท่มี า : http:ww2010.atmos.uiuc.edu (4) สญั ลกั ษณ์สี
(2) พนื้ ทีส่ สี ม้ เปน็ บรเิ วณ
แผนทเ่ี สน้ อุณหภมู เิ ทา่ ทวปี อเมริกาเหนอื พนื้ ทที่ ีอ่ ยใู่ นเสน้
ทม่ี ีอณุ หภูมิสูงทสี่ ดุ และสเี ดยี วกนั
เน่อื งจากอย่ใู นเขตกงึ่ โซนรอ้ น จะมีอุณหภมู ิเทา่ กัน

(5) ตวั เลขบอกคา่ อุณหภมู ิ
(หน่วยฟาเรนไฮต์)

Whaist

ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ ระบบทใี่ ช้จัดเก็บ รวบรวม วเิ คราะห์ แสดงผลขอ้ มูลทางภูมศิ าสตร์

(Geographic Information System) และแสดงผลขอ้ มูลเชงิ พ้นื ทด่ี ว้ ยระบบคอมพวิ เตอร์

องค์ประกอบ GIS

เครื่องคอมพวิ เตอรแ์ ละอุปกรณ์ตา่ ง ๆ กระบวนการวเิ คราะห์
(Hardware) (Analysis)

โปรแกรม ขอ้ มูล บุคลากร/ผู้ใชง้ าน
(Software) (Data) (User/Operator)

ข้อมลู GIS ข้อมลู เชิงพ้ืนท่ี (Spatial Data)

พนื้ ท่ี จุด ข้อมูลที่แสดงสง่ิ ที่ปรากฏบนพ้นื โลก
ซงึ่ สามารถระบตุ าแหนง่ ทต่ี ้งั และคา่ พกิ ัดทางภูมิศาสตรไ์ ด้ มี 3 ประเภท

เส้น ขอ้ มูลจดุ

ท่ตี ั้งสถานท่ี จุดความสูง
จดุ ประชากร จุดความรอ้ น

ขอ้ มลู เส้น

ถนน แม่น้า ทางรถไฟ

ข้อมลู พ้ืนที่

การใชป้ ระโยชน์ทด่ี นิ
เขตการปกครอง

ข้อมลู GIS ข้อมูลเชงิ อรรถาธิบาย (Attribute Data)

มโี ชค เปน็ ข้อมลู ทอี่ ธบิ ายคณุ ลกั ษณะของพืน้ ทใี่ นรูปแบบตาราง เชน่
สขุ ใจ ช่ือถนน ชือ่ เมือง ความกว้าง จานวนประชากร
รักดี
ตารางคณุ ลกั ษณะ

ลาดบั ชอ่ื ชุมชน จานวนประชากร ชอ่ื ถนน
กหุ ลาบ
1 สุขใจ 200

2 รกั ดี 100 กหุ ลาบ

3 มีโชค 65 ทานตะวนั

การวิเคราะหข์ อ้ มลู

นาชนั้ ขอ้ มลู แต่ละชัน้ มาซ้อนทบั กัน (Overlay) ทีม่ า : กรมปอ้ งกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย
ดว้ ยโปรแกรมคอมพวิ เตอร์
แผนทแี่ สดงผลการวเิ คราะห์
เพื่อใหไ้ ด้ชนั้ ข้อมลู ใหม่ท่ตี รงกบั วตั ถปุ ระสงค์ของการศกึ ษา

การใชป้ ระโยชน์ GIS วเิ คราะห์พน้ื ทีเ่ ส่ียงเกดิ ภัยธรรมชาตเิ พ่ือวางแผนปอ้ งกันภยั
วเิ คราะหพ์ ื้นที่ทไี่ ดร้ บั ผลกระทบจากภยั ธรรมชาติ
GIS ด้านภัยธรรมชาติ

แผนท่แี สดงพื้นท่เี ส่ียงเกิดพายุทอรน์ าโดในสหรฐั อเมรกิ า ทมี่ า : กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย

แผนท่แี สดงพ้นื ที่ทไี่ ดร้ ับผลกระทบจากภัยแล้งทวีปอเมริกาเหนือ

GIS ด้านคมนาคมขนส่ง วางแผนเสน้ ทางเดนิ รถเพอ่ื ประหยัดเวลาเดนิ ทาง
ใช้วางแผนสรา้ งเสน้ ทางคมนาคม
ติดตามยานพาหนะ

การใชง้ าน Google Map นาทางเพือ่ หาระยะทางทส่ี น้ั และรวดเรว็ ท่ีสดุ ระบบ GPS ตดิ ตามตาแหน่งยานพาหนะ

GIS การบริหารจัดการและ จดั ทาแผนท่ีภาษี
การใชป้ ระโยชนท์ ด่ี ิน วางแผนการใช้ประโยชนท์ ่ีดนิ
การวเิ คราะหพ์ ืน้ ที่เหมาะสมในการทากจิ กรรมต่าง

แผนทภ่ี าษี ทม่ี า : http://ci.henderson.nc.us

แผนทก่ี ารใชป้ ระโยชนท์ ี่ดนิ

GIS ดา้ นสิ่งแวดลอ้ ม จัดทาแผนทข่ี อบเขตพ้นื ทป่ี า่ เพื่อวางแผนอนุรักษ์และฟ้นน ฟู
เพื่อตดิ ตามสถานการณป์ า่ ไม้

แผนที่พ้ืนท่ปี ่าอนุรักษ์ของประเทศไทย แผนท่ีการสญู เสียพื้นท่ปี า่ แอมะซอนในแตล่ ะรฐั ของบราซลิ

สถติ ิทางภูมิศาสตร์ ขอ้ มลู ของปรากฏการณเ์ ชิงพื้นที่ต่าง ณ ชว่ งเวลาหน่งึ หรอื หลายช่วงเวลา
(Geographic Statistic) มีการนาเสนอลงบนแผนท่หี ลากหลายรูปแบบเพอ่ื ง่ายต่อการวเิ คราะห์

ข้อมูลสถติ ิทางภมู ิศาสตร์

สรุป

• แสดงขอ้ มลู เฉพาะเร่ืองทตี่ ้องการศกึ ษา • แสดงข้อมลู ด้วยเส้นทลี่ ากผ่านพนื้ ท่ีทม่ี ีขอ้ มลู
• มีคาอธบิ ายสญั ลกั ษณท์ ่ีหลากหลาย
เท่ากนั ตลอดทั้งเสน้
แผนท่ีเฉพาะเรอื่ ง แผนทเ่ี ส้นเท่า • มีการใช้สีประกอบตามขอบเขตข้อมลู ท่ี

เท่ากนั

• แสดงความหนาแนน่ และการกระจายของ • ระบบท่ีใช้จัดเก็บ วเิ คราะหแ์ ละแสดงผล
ขอ้ มลู เช่น จุดประชากร จุดความรอ้ น ขอ้ มูลเชงิ พน้ื ท่ดี ว้ ยคอมพิวเตอร์
จุดความสูง จดุ ทต่ี งั้ อาเภอ
• นาเสนอขอ้ มูลหลากหลายรูปแบบ เช่น แผนท่ี
แผนทจี่ ุด ระบบสารสนเทศภมู ิศาสตร์ สถติ ิ ภาพสามมิติ เพอื่ ใชว้ างแผนดา้ นต่าง

• แสดงจานวนและข้อมลู หลายชนิด • ขอ้ มูลสถิตใิ นพ้นื ท่ตี า่ ง ณ ช่วงเวลา
พรอ้ มกัน โดยใชส้ ญั ลกั ษณ์รปู ทรง หน่ึงหรือหลายชว่ งเวลา
เรขาคณติ และแผนภมู ิ
• นาเสนอลงบนแผนท่ี หรอื แผนภูมเิ พอ่ื ง่ายต่อ
แผนทส่ี ัดสว่ น สถติ ทิ างภมู ิศาสตร์ การวเิ คราะห์