โครงงานวิทยาศาสตร์ เรือ่ ง การสานตะกรา้ จากหวาย จดั ทาโดย นายสุทธิพงศ์ ยามี เลขท่ี 7 นางสาวปัทมพร สารคาม เลขที่ 18 นางสาวกัลยาภรณ์ อนิ ตะ๊ อดุ เลขที่ 29 ช้ันมธั ยมศกึ ษาปีที่ 3/1 เสนอ คณุ ครพู รทิพย์ ยศโยธนิ ภาคเรยี นท่ี 2 ปกี ารศกึ ษา 2562 โรงเรยี นปา่ แดดวิทยาคม กติ ตกิ รรมประกาศ คณะผู้จดั ทา โครงงานวทิ ยาศาสตรป์ ระเภทสงิ่ ประดษิ ฐ์ เรอ่ื ง การสานตะกรา้ หวาย คณะผู้จัดทา 1.นายสทุ ธิพงศ์ ยามี 2.นางสาวปทั มพร สารคาม 3.นางสาวกลั ยาภรณ์ อินต๊ะอดุ ช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 3/1 ครทู ่ปี รึกษา : คุณครูพรทิพย์ ยศโยธนิ โรงเรยี นปา่ แดดวิทยาคม จงั หวดั เชยี งราย บทคดั ย่อ ทม่ี าและความสาคญั ชอ่ื นายตนั๋ ปาระมี เกดิ วันท่ี 12 เดือน สิงหาคม พ.ศ.2485 อายุ 77 ปี บ้านเลขท่ี 65 หมู่ท่ี 1 ต.หนอง สารบญั เรือ่ ง หนา้ สารบญั ตาราง ตาราง หนา้ สารบัญภาพ หนา้ บทท่ี 1 ที่มาและความสาคญั ท่ีมาและความสาคญั ต.หนองแรด อ. เทิง จ.เชียงราย บดิ าชอื่ นายหมู ปาระมี มารดาชอ่ื นางปลอด ปาระมี ประวัตศิ นู ย์ จุดเรม่ิ ตน้ เรม่ิ ต้นมผี เู้ รียนทัง้ หมด 8 คน คือ ตวั แปร ขอบเขตการศึกษา : บา้ นเลขที่ 65 หมูท่ ่ี 1 ต.หนองแรด อ. เทิง จ.เชียงราย บทท่ี 2 เอกสารทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง เคร่ืองจักสาน เป็นงานศิลปหัตถกรรมพ้ืนบ้านของไทยท่ีมีมาช้านานและผลิตกันทุกภาค ภาคของ เคร่ืองจักสาน ทาจากวัสดุที่เปื่อยสลายและผุพังได้ง่ายจึงไม่สามารถกาหนดอายุได้แน่นอน แม้ เครื่องจักสานพนื้ ฐานของไทยส่วนใหญ่ใช้ไม้ไผเ่ ปน็ วัตถุดิบในการจักสาน นอกน้นั ยังมีวัสดุอ่ืน ๆ ตาม ชอ่ื ท้องถ่ิน:หวาย ชื่อสามญั :Rattan ช่อื วิทยาศาสตร:์ Calamus caesius Blume ชอ่ื วงศ:์ Palmae ลกั ษณะวิสยั /ประเภท:ไม้เถา ลกั ษณะพืช:ลักษณะที่ดเี ด่นของหวาย เป็นพืชทนแล้งได้ดี อีกทั้งยอดออ่ นของหวายนามาปรงุ อาหาร หวายนับวา่ เปน็ พืชในตระกูลพืชใบเลยี้ งเด่ียวตามธรรมชาติ ท่พี บในปา่ ธรรมชาตติ ามชนบทมหี นาม การเก็บเกยี่ ว:จะเริ่มเกบ็ เกย่ี วไดเ้ มือ่ หวายมีอายุ 10 - 14 เดอื น หลงั ยา้ ยลงปลกู ในแปลง โดยจะตดั 2 ปรมิ าณทพี่ บ:มาก การขยายพันธ์:ุ ใชเ้ มล็ด อธบิ ายวธิ ีการเพาะ/ขยายพันธ์ุ:การเพาะเมลด็ และ การแยกกอ แยกหนอ่ การใช้ประโยชน์/ส่วนท่นี าไปใช้ประโยชน์: ทั้งน้เี พราะหวายสามารถนาไปใช้ประโยชนอ์ ยา่ งมากมาย แหล่งท่ีพบ: ป่าเทอื กเขาเเกว้ ,ป่าคลองปอ้ ม ข้อมูลอ่ืนๆเพิ่มเติม:ต้นหวาย ชอบขึ้นในเขตรอ้ นชื้น มีฝนตกชุก แหล่งหวายใน ประเทศไทยจึงพบ ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ พืชในสกลุ หวายทุกชนดิ มีลักษณะลาต้นปีนปา่ ย มีท้ังลาต้นเดี่ยวหรอื เปน็ กอ ซ่ึงหวายต้นเดี่ยวเมอื่ ตดั 1. ราก รากหวายมีระบบรากแขนง และรากฝอย ที่แตกรากแขนงออกในแนวราบ และแนวดิ่ง แต่มักเจริญ 2. ลาตน้ ลาตน้ หวายมีลกั ษณะกลม แต่บางชนดิ มีรูปทรงสามเหลี่ยม ขนาดลาต้นเลก็ จนถึงใหญ่ ขนาดตัง้ แต่ 15 3. ใบ ใบหวายประกอบดว้ ย 3 ส่วน คือ กาบใบ (leaf sheath) ก้านใบ (rachis) และใบ (leaflet) แทงออก • กาบใบหรือกาบหมุ้ ลา จะแทงออกบรเิ วณข้อ หุ้มสลับทับเหลี่ยมกันตลอดลาต้นตอนบน เม่ือแก่จะ • ก้านใบ ลักษณะก้านใบ และหนามท่เี กิดจะแตกต่างกนั ตามพนั ธ์ุแตล่ ะชนิด บางชนิดบริเวณกาบหุ้ม • ทางใบ หรือก้านใบย่อย ท่ีเริ่มมีใบยอ่ ยแทงออกดา้ นซา้ ย-ขวา มีลักษณะโค้งลงด้านล่างบริเวณส่วน • ใบย่อย มีลักษณะแตกต่างกนั ตามสายพนั ธ์ุ อาจเปน็ รูปส่ีเหลีย่ มขนมเปยี กปนู หรือรปู ยาวรี หรอื รปู รี • มือเกาะ หรืออวัยวะปนี ปา่ ย เปน็ สว่ นท่ีใชส้ าหรบั ปนี ป่ายเพ่ือองิ ลาตน้ ให้เลือ้ ย และเติบโตสาหรับรบั – มือเกาะท่ีเกิดบรเิ วณส่วนปลายของทางใบ เรียกว่า cirrus มีความยาวประมาณ 2-3 เมตร บริเวณ – มอื เกาะทเ่ี กิดบนลาต้นบรเิ วณบรเิ วณเีดยี วกับชอ่ ดอก เรยี กวา่ flagellum มคี วามยาวประมาณ 1-5 4. ดอก และชอ่ ดอก หวายออกดอกเป็นชอ่ เหมือนพืชในตะกลู ปาล์มทกุ ชนิด ช่อดอกมีลักษณะเป็นพวงสขี าว ช่อดอกท่แี ทง ลักษณะดอกของหวายมี 2 แบบ คือ Hapaxanthic ออกดอกเป็นช่อบริเวณยอดลาหวาย และ 5. ผล และเมลด็ ผลหวายมลี กั ษณะเป็นเกลด็ เรียงซอ้ นกนั ในทิศปลายผลมาฐานผล แตผ่ ลหวายบางชนดิ จะมลี กั ษณะเกร็ดแบบ เม่ือแก่ และเมอ่ื สุกจะเปล้ยี นเป็นได้หลายสี เช่น สีเหลอื ง สีแดง และสีขาว แตกต่างกนั ตามสายพันธุ์ ชนดิ หวายในไทย 1. หวายลิง เป็นหวายเลื้อย ยาวได้มากกว่า 3 เมตร ที่ชอบขึ้นตามชายทะเล ลาห้วย หนองบึง เปน็ 2. หวายโปรง่ เป็นหวายที่มขี นาดพอๆกบั ไผร่ วก นยิ มนามาจกั สานเครอื่ งหตั ถกรรม ข้าวของเครอื่ งใช้ 3. หวายพรวน เป็นหวายที่มีขนาดลาต้นใหญ่ท่ีสุด ขนาดประมาณเท่าข้อมือ พบมากในจังหวัดตรงั 4. หวายขม เป็นหวายท่ีมีขนาดประมาณหัวแมม่ ือ ใบเลก็ ยาวคลา้ ยใบระกา เน้ือเปราะง่าย ไมท่ นทาน 5. หวายน้า เป็นหวายที่มีขนาดลาต้นประมาณน้ิวก้อย ชอบข้ึนบริเวณท่ีชุ่ม น้าท่วมขัง เนื้อหวายมี 6. หวายตะคา้ ทอง เปน็ หวายเล้อื ย ยาวได้มากกวา่ 6 เมตร ลาต้นขนาดเท่าหวั แม่มือ ทีช่ อบข้ึนบริเวณ 7. หวายชุมพร เป็นหวายขนาดเล็กกว่าน้ิวกอ้ ย เน้ือหวายหยาบเหนียวมาก นิยมใช้จักตอก ทาเชือก 8. หวายชะอัง เป็นหวายขนาดเล็ก เน้ือหวายเนียว ทนทาน นิยมใช้ทาเชือก ทาตอก และเคร่ืองจัก 9. หวายสะเดา และหวายสมิง เปน็ หวายที่พบในภาคตะวนั ออก 10. ชนิดหวายที่เรียกในชื่ออื่นๆ เช่น หวายข้ีเสี้ยน หวายงวย หวายเดาใหญ่ หวายข้อดา หวายขีผ้ ง้ึ หวายเทียม (Resin Wicker) เป็นเส้นงานสานสงั เคราะห์ PE (พลาสติกประเภทหน่ึง) ท่ีเหมาะกบั เส้นหวายเทียมได้รับการออกแบบ พฒั นา ด้วยเทคโนโลย่ี ที่ให้ดูเสมือนหวายแทห้ รือหวาย เหตุผลที่หวายเทียมถูกเรียกว่าเป็นเสน้ หวายสาหรับทุกสภาพอากาศเพราะวา่ เป็นเสน้ ที่กนั น้า (water นอกจากน้ีสีของเสน้ หวายเทียม (Resin Wicker) ไม่หลุดลอกเหมือนกบั สีท่ีใชท้ าบนหวายธรรมชาติ สีเคลือบเงา (LOBSTER) เป็นสีที่ทามาจากอลั ขีดเรซ่ินชนิดพิเศษผสมกบั สารป้องกนั เช้ือรา เหมาะ เหลก็ หมาด (Brad awl) รูปร่างคลา้ ยไขควงเลก็ ๆ ใชส้ าหรับเจาะในเวลาท่ีจะตอกตะปูหรือตะปู ตะปู เป็นอปุ กรณ์ที่ทามาจากโลหะ มีลกั ษณะแข็ง ปลายแหลม รูปร่างคลา้ ยเข็ม ตะปูส่วนมากทามา ค้อน คือเครื่องมือสาหรับตอกหรือทุบบนวตั ถุอ่ืน สาหรับการใชง้ านเช่น การตอกตะปู การจดั แปรงทาสีเป็นอุปกรณ์ทาสีท่ีช่างทาสีคุน้ เคยกนั ดี แปรงทาสีน้นั ใชส้ าหรับกระจายสีชนิดเหลวไป บทที่ 3 วิธีการดาเนินงาน วสั ดอุ ุปกรณ์ ขั้นเตรยี มการ ของเสน้ หวาย ขนาดใหญ่/แบน/กลม/แบนเล็ก/แบนใหญ่ ข้นั ตอนการผลิต 1. ตัดกน้ คอื ขั้นตอนการนาหวายทั้งต้นมาโค้งตามแบบที่ตอ้ งการจะทา 2. ข้ึนตะกร้า (จะใช้ลายขัด) คือการนาหวายที่เตรียมไวม้ าสานเปน็ ลายขัด กับหวาย ท่ีตัดก้นไว้ และ 3. การเข้าแบบหรือเข้ารอง คอื การนาแบบหรือรองทเี่ ตรยี มไวม้ าใส่ก้นตะกรา้ ท่ีเตรยี มไว้ แลว้ สานตาม 4. การสาน คือ ขน้ั ตอนท่ตี ้องใช้ความละเอียดมากทสี่ ดุ สานตามลายท่ตี ้องการ 5. การสาน หรือเม้นปาก คือ ขั้นตอนที่สานเป็นลายจนได้ตะกร้าตามต้องการ และถักปากเพื่อเกบ็ 6. ใส่ขอบ คือ ข้ันตอนท่ีถักปากเสรจ็ เรยี บรอ้ ยแล้ว นาหวายเปน็ ตน้ ขนาดเดียวกบั ทดี่ ีดก้น มาโค้งทา 7. เตรียมหู ใส่หู คือ การนาหวายเป็นต้นมาดัด แล้วโค้งเพื่อจะทาเปน็ หู และใช้หวาย ที่เป็นผิวของ 8. ทาน้ามันชักเงา คือ การนาน้ามันมาทาตะกร้าที่สานเสร็จแลว้ เพื่อให้ตะกร้าแข็งแรง ไม่ขึ้นรา มี บทที่ 4 ผลการดาเนินงาน ผลการศึกษา ข้อ รายการประเมิน ผลการประเมนิ รอ้ ยละ 15 2 3 ระดับชว่ งคะแนนความพงึ พอใจ อภิปรายผลการศึกษา 1.ความประณีต ความสวยงามของตะกร้าหวายความพึงพอใจอยู่ในระดบั 1 ปรบั ปรงุ รอ้ ยละ 50.00 บทที่ 5 สรปุ และข้อเสนอแนะ สรุปผล นาน ร้อยละ 75.00 1. ควรมีการฝกึ อบรม สมาชิกในชุมชนนาสิง่ ของเหลือใช้ที่มีในชุมชนมาประดิษฐเ์ ป็นผลิตภัณฑ์ท่ีก่อ 2.รณรงค์การใชส้ ิง่ ของอยา่ งประหยดั และเกดิ ประโยชนส์ งู สดุ 1. ฝกึ สอนให้แก่เยาวชนในท้องถิน่ และผู้สนใจ ไดเ้ รยี นร้แู ละฝึกหดั การจกั สาน ผลิตภณั ฑ์ เพอื่ รว่ มกัน 2. สรา้ งรายได้ให้แก่ชมุ ชน จากการจาหน่ายผลติ ภัณฑ์เครือ่ งจักสาน บรรณานุกรม Google sites หวาย ค้นหาเมอื่ วันท่ี 7 เดอื น ธนั วาคม พ.ศ.2562แหล่งที่มา : nagaadesign.com หวายเทยี ม ค้นหาเม่อื วันที่ 7 เดือน ธันวาคม พ.ศ. 2562 trueplookpanya เครอ่ื งจกั รสาน คน้ หาเมื่อวนั ท่ี 7 เดอื น ธันวาคม พ.ศ.2562แหล่งที่มา: his-cul- สเี คลอื บเงา LOBSTER ค้นหาเมือ่ วนั ที่ 7 เดือน ธนั วาคม พ.ศ.2562แหล่งทมี่ า: http://www.industry.in.th/dip/productdetails.php?id=29983&uid=36132 https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%99 ตะปู คน้ หาเม่ือวนั ท่ี 14 เดือน มกราคม พ.ศ.2563แหล่งท่มี า: ภาคผนวก ภาพท่ี 1 ภาพวัสดอุ ุปกรณ์ ภาพท่ี 5 ฐานตะกร้า ภาพท่ี 10 ตะกร้าหวาย |