หน่วยที่3 หน่วยพื้นฐานของสิ่งมีชีวิต

หน่วยที่ 3 หนว่ ยพ้ืนฐานของสง่ิ มชี วี ติ

2. ไซโทพลาซมึ (Cytoplasm) ประกอบดว้ ยออร์แกเนลต่าง ๆ
2.6 เซนทรโิ อล (Centrioles) ไมม่ ีเยอ่ื ห้มุ มลี กั ษณะเป็นแทง่ รูปทรงกระบอก
ภายในกลวง ประกอบด้วยหลอดเล็ก ๆ ทเี่ ช่อื มต่อกัน เรยี กวา่ ไมโครทวิ บูล
เซนทรโิ อล มี DNA และ RNA สามารถจาลองตัวเองและสรา้ งโปรตนี ขึ้นเองได้
หนา้ ที่ เก่ียวกับการแบง่ เซลล์
ส่วนไมโครทูบูลมีหน้าทใี่ นการลาเลียง
สารในเซลล์ ให้ความแขง็ แรง และช่วย
ในการเคลอ่ื นทขี่ องเซลล์

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ตน้ 101

หน่วยท่ี 3 หนว่ ยพื้นฐานของสง่ิ มชี วี ิต

2. ไซโทพลาซมึ (Cytoplasm) ประกอบดว้ ยออรแ์ กเนลต่าง ๆ
2.7 ไลโซโซม (Lysosome) มเี ย่อื หมุ้ เพียงชนั้ เดียว มีลกั ษณะเป็นถุง
ทาหน้าที่ ย่อยสลายอนุภาค โมเลกุลสารอาหารภายในเซลล์ ทาลายเชื้อโรคและ
ส่ิงแปลกปลอมที่เข้าสเู่ ซลล์ และทาลายเซลล์ท่ีตายแล้ว

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ตน้ 102

หน่วยท่ี 3 หนว่ ยพนื้ ฐานของสงิ่ มชี วี ิต

3. นวิ เคลยี ส (Nucleus)
หน้าท่ขี องนวิ เคลยี ส
- เปน็ ศูนย์กลางควบคุมการทางานของเซลล์
- เป็นแหลง่ สังเคราะห์ DNA และ RNA
- ควบคมุ การสงั เคราะห์โปรตีนภายในเซลล์
- ควบคมุ ลักษณะการถา่ ยทอดทางพนั ธกุ รรมจากบรรพบรุ ษุ ไปสู่รนุ่ หลาน

เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 103

หน่วยที่ 3 หนว่ ยพนื้ ฐานของส่ิงมชี วี ิต

ขอ้ แตกต่างระหว่างเซลลพ์ ืช
และเซลลส์ ตั ว์

เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 104

หน่วยที่ 3 หนว่ ยพื้นฐานของส่ิงมชี วี ิต

ข้อแตกตา่ งระหวา่ งเซลล์พชื และเซลล์สตั ว์

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 105

หนว่ ยท่ี 3 หน่วยพื้นฐานของสงิ่ มชี วี ิต

ขอ้ แตกต่างระหว่างเซลล์พชื และเซลลส์ ตั ว์

เซลลพ์ ชื เซลล์สัตว์
มีรูปร่างเป็นเหล่ียม มรี ปู ร่างกลมหรือรี

มีผนังเซลล์ ไม่มผี นงั เซลล์
ไมม่ ไี ลโซโซม มไี ลโซโซม

แวคิวโอลขนาดใหญ่ แวคิวโอลขนาดเล็ก

เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ตน้ 106

หน่วยที่ 3 หนว่ ยพื้นฐานของส่งิ มชี วี ิต

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 107

หน่วยที่ 3 หนว่ ยพื้นฐานของส่งิ มชี วี ิต

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 108

หน่วยที่ 3 หนว่ ยพื้นฐานของส่งิ มชี วี ิต

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 109

หนว่ ยที่ 3 หน่วยพน้ื ฐานของสง่ิ มชี วี ิต
แบบฝึกหดั

จงเรียงลาดบั ตามการจดั ระเบยี บของสิ่งมีชีวติ จากหน่วยที่เล็กทสี่ ดุ จน
เปน็ หน่วยท่ีใหญท่ ีส่ ดุ

เน้อื เยอื่ ประสาท สมอง ระบบประสาท เซลลป์ ระสาท มนษุ ย์
คาตอบ เซลลป์ ระสาท เนือ้ เย่อื ประสาท สมอง ระบบประสาท มนุษย์

เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 110

หนว่ ยท่ี 3 หน่วยพ้ืนฐานของส่งิ มชี วี ติ
แบบฝึกหดั ทา้ ยหนว่ ย

1. จงเรยี งลาดบั ข้นั ตอนการใช้กลอ้ งจุลทรรศนใ์ ช้แสงอยา่ งถกู วิธี

1. นาสไลดท์ ่ีจะศกึ ษาวางบนแทน่ วางวตั ถุ เลอ่ื นใหว้ ตั ถอุ ยู่กึ่งกลางบรเิ วณที่แสงผ่าน มองดา้ นขา้ ง
ตามแนวระดับแท่นวางวัตถุ คอ่ ยๆหมนุ ปุ่มปรับภาพหยาบ เลอ่ื นใหแ้ ท่นวางวตั ถอุ ยใู่ นระดับสงู สดุ
2. หากต้องการศกึ ษาภาพโดยใชก้ าลงั ขยายสงู ขน้ึ ใหห้ มนุ จานหมุนเพือ่ เลอ่ื นเลนสใ์ กล้วัตถทุ ่ีมี
กาลังขยายสงู ขนึ้ (10X มาแทนทีก่ าลงั ขยาย 4X) จากน้นั ปรับภาพให้ชดั เจนข้ึนโดยการหมุนปมุ่
ปรบั ภาพละเอียด

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ตน้ 111

หนว่ ยท่ี 3 หน่วยพ้นื ฐานของส่ิงมชี วี ิต

3. เมอื่ ต้องการเก็บกลอ้ งจลุ ทรรศนใ์ ชแ้ สง หมุนจานหมุนใหเ้ ลนสใ์ กล้วัตถทุ ม่ี กี าลังขยายต่าสดุ
ตรงกับลากล้อง เลื่อนแทน่ วางวัตถุให้อยู่ในตาแหนง่ ต่าสดุ ปดิ สวติ ช์ไฟ ทาความสะอาดเลนส์
ดว้ ยกระดาษเช็ดเลนส์ เก็บสายไฟและวางกล้องจุลทรรศนใ์ นชนั้ วางให้เรยี บร้อย
4. มองผ่านเลนส์ใกลต้ าพรอ้ มกบั หมนุ ปุ่มปรับภาพหยาบช้า ๆ ใหเ้ ลนสใ์ กล้วตั ถขุ ยบั ห่างออก
จากวตั ถทุ ีละนอ้ ย จนมองเห็นวตั ถุ แลว้ ปรบั ภาพใหช้ ัดเจนข้ึนโดยการหมนุ ปุ่มปรับภาพละเอียด
ปรบั ไดอะเฟรม เมอ่ื ตอ้ งการปรับความเข้มของแสงที่เข้าส่ลู ากล้อง
5. ตรวจสอบให้เลนส์ใกลว้ ตั ถุกาลังขยายตา่ สุด (4X) อยูต่ รงกบั ลากลอ้ ง และแทน่ วางวตั ถอุ ยทู่ ่ี
ตาแหน่งต่าสดุ เปดิ สวติ ชไ์ ฟ ปรบั ความเขม้ ของแสง ปรับระยะห่างของเลนสใ์ กลต้ า

ตอบ 5 1 4 2 3

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ตน้ 112

หนว่ ยท่ี 3 หน่วยพน้ื ฐานของส่งิ มชี วี ติ

2. ถ้านกั เรียนใชก้ ลอ้ งจลุ ทรรศนใ์ นการศกึ ษาเซลลเ์ มด็ เลอื ดแดง โดยใช้เลนสใ์ กล้วัตถุ 4X เลนส์ตา
10X พบว่าภาพเซลลเ์ มด็ เลอื ดแดงชัดเจนแล้ว แตต่ ้องการขยายขนาดของเซลล์เม็ดเลือดแดงใหใ้ หญข่ น้ึ
นักเรยี นจึงปรบั เลนสใ์ กล้วตั ถุไปที่ 10X พบว่าภาพเซลลเ์ มด็ เลือดแดงทีส่ งั เกตเห็นใตก้ ล้องนั้นขยาย
ใหญ่ขึ้นแตภ่ าพกลบั ไมช่ ัดเจนนกั เรียนจะมีวธิ ีการปรบั ภาพอย่างไร เพื่อแกป้ ญั หาดังกลา่ ว
ตอบ ปรบั ปุ่มปรับภาพละเอียด

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 113

หน่วยที่ 3 หนว่ ยพื้นฐานของส่ิงมชี วี ิต

3. จงพจิ ารณาขอ้ ความตอ่ ไปน้ี และเขยี น√ หนา้ ข้อความทีถ่ ูก และ X หน้าขอ้ ความท่ผี ดิ
3.1 หนว่ ยพื้นฐานของสงิ่ มีชีวิตทุกชนิดคอื เซลล์
3.2 เซลลท์ ุกเซลล์มีรปู ร่างและขนาดเหมือนกนั
3.3 เซลล์ทกุ เซลล์มีเยอื่ หมุ้ เซลล์ นวิ เคลยี ส และไซโทพลาสซมึ
3.4 เซลล์สัตวม์ ีเยอื่ ห้มุ เซลล์ แตเ่ ซลล์พชื ไมม่ เี ยอ่ื หุ้มเซลล์มแี ต่ผนังเซลล์

เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 114

หนว่ ยท่ี 3 หน่วยพน้ื ฐานของสงิ่ มชี วี ิต

3. จงพิจารณาข้อความตอ่ ไปนี้ และเขียน√ หนา้ ข้อความทถ่ี กู และ X หน้าข้อความทผ่ี ิด
3.5 ภายในนวิ เคลียสมสี ารพันธุกรรม ท้าหน้าท่ีควบคมุ ลักษณะและ
กระบวนการต่าง ๆ ของส่ิงมีชวี ิต
3.6 ผนังเซลลม์ หี น้าท่ีควบคมุ การผา่ นเขา้ และออกของสาร
3.7 เซลล์แต่ละชนดิ มรี ูปรา่ งเฉพาะตามหนา้ ทขี่ องเซลล์

เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 115

หน่วยที่ 3 หนว่ ยพนื้ ฐานของสิ่งมชี วี ติ

4. ระบสุ ่วนประกอบของเซลล์พืชและเซลล์สัตว์จากภาพ

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ตน้ 116

หน่วยที่ 3 หนว่ ยพนื้ ฐานของสิ่งมชี วี ติ

4. ระบสุ ่วนประกอบของเซลล์พืชและเซลล์สัตว์จากภาพ

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ตน้ 117

หน่วยที่ 3 หน่วยพ้ืนฐานของสิ่งมชี วี ติ

5. เขยี นอธบิ ายลกั ษณะและหนา้ ท่ีของสว่ นประกอบของเซลลต์ ่อไปน้ี

ช่ือส่วนประกอบ ลักษณะ หน้าท่ี

ผนงั เซลล์ อยดู่ า้ นนอกสดุ ของเซลลพ์ ืช ชว่ ยใหเ้ ซลล์พืชคงรปู ใหค้ วามแขง็ แรง

เยอื่ หมุ้ เซลล์ เป็นเย่อื บาง ๆ มีสมบตั เิ ปน็ เยอ่ื เลือก หอ่ หุ้มเซลล์ ควบคุมปรมิ าณและชนิด
ผ่านประกอบด้วยลพิ ดิ และโปรตนี ของสารที่ผ่านเขา้ และออกจากเซลล์

ไซโทพลาซมึ เปน็ สารก่งึ เหลว ประกอบดว้ ยนนา้ เปน็ แหลง่ สะสมสารตา่ ง ๆ และเป็นท่ี
และสารตา่ ง ๆ อยูข่ องออร์แกเนลล์

เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 118

หน่วยที่ 3 หน่วยพ้ืนฐานของสง่ิ มชี วี ติ

5. เขยี นอธิบายลกั ษณะและหนา้ ทขี่ องส่วนประกอบของเซลล์ต่อไปน้ี

ช่ือส่วนประกอบ ลกั ษณะ หน้าท่ี
นวิ เคลียส รูปร่างค่อนขา้ งกลม ควบคมุ การทางานและกจิ กรรมต่าง ๆ ของเซลล์
แวควิ โอล มลี กั ษณะเปน็ ถงุ ทาหนา้ ทเี่ กบ็ สะสมน้าและสารต่าง ๆ
สลายสารอาหารเพื่อให้พลงั งานแกเ่ ซลล์
ไมโทคอนเดรยี กลมรี เกีย่ วขอ้ งกบั การสังเคราะหด์ ้วยแสงของพืช
คลอโรพลาสต์ กลมรี

เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ตน้ 119

หนว่ ยท่ี 3 หน่วยพ้นื ฐานของสิ่งมชี วี ิต

6. เปรยี บเทยี บความเหมอื นและความแตกต่างของเซลล์พชื และเซลล์

เซลล์พชื เซลลส์ ัตว์

เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ตน้ 120

หน่วยท่ี 3 หน่วยพ้นื ฐานของสิ่งมชี วี ิต

7. นาอักษรหนา้ ภาพไปเติมใหต้ รงกบั หน้าทีข่ องเซลล์เหลา่ นนั้

......จ..... 7.1 ทาหน้าที่ช่วยเพ่ิมพืน้ ทใี่ นการดดู น้าและธาตุอาหาร
......ข.... 7.2 เพ่มิ พน้ื ท่ใี นการดดู ซึมสารอาหารและของเหลวภายในท่อทางเดนิ อาหารเข้าสู่กระแสเลอื ด
......ค..... 7.3 เปน็ เซลล์สบื พนั ธ์ุ มีโครงสรา้ งทีช่ ว่ ยแหวกว่ายผา่ นส่วนตา่ ง ๆ ไปยังเซลลไ์ ข่
.......ก.... 7.4 เซลลใ์ ดทาหน้าทลี่ าเลยี งแกส๊ ออกซิเจนไปยังเซลลต์ ่าง ๆ ทวั่ รา่ งกาย

ก. เซลลเ์ ม็ดเลอื ดแดง ข. เซลลเ์ ยอ่ื บุ ค. เซลลส์ เปริ ์ม ง. เซลล์คุม ง. เซลล์ขนราก ฉ. เซลลใ์ นเน้ือเยือ่ ลาเลียง
ภายใน
ลาไสเ้ ล็ก เพจวทิ ยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 121

หน่วยท่ี 3 หนว่ ยพน้ื ฐานของสง่ิ มชี วี ิต

8. เซลล์ในภาพเปน็ เซลลพ์ ชื หรือเซลลส์ ัตว์ เพราะเหตใุ ด

ภาพที่ 1 ภาพที่ 2 ภาพที่ 3

ภาพท่ี 1 เป็นเซลล์พืช เพราะเหน็ ผนังเซลล์มีลักษณะเป็นขอบหนาลอ้ มรอบเซลล์ อยา่ งชัดเจน
ภาพท่ี 2 เป็นเซลล์สัตว์ เพราะเซลล์เปน็ แทง่ ยาว เหน็ นิวเคลยี สชดั เจน ไม่พบผนังเซลล์
ภาพที่ 3 เป็นเซลลพ์ ชื เพราะเซลลเ์ ป็นเหลยี่ ม รปู รา่ งแตกต่างกนั ผนังเซลลห์ นาชดั เจน

เพจวิทยาศาสตร์ ประถม ม.ต้น 122