ด้วยเหตุที่จิตวิทยามีขอบข่ายกว้างขวาง ศาสตร์สายนี้จึงแยกย่อยออกไปอีกเป็นหลายสาขา เพื่อศึกษามนุษย์อย่างเฉพาะเจาะจงในทิศทางใดทิศทางหนึ่ง อาทิเช่น จิตวิทยาคลีนิค จิตวิทยาอุตสาหกรรม จิตวิทยาบุคลิกภาพ จิตวิทยาการเรียนรู้ จิตวิทยาการทดลอง จิตวิทยาการศึกษา จิตวิทยาการให้คำปรึกษา จิตวิทยาสังคม จิตวิทยาการเมือง ประสาทจิตวิทยา (Neuropsychology) เภสัชจิตวิทยา (Pharmacopsychology) จิตวิทยาพัฒนาการและอื่นๆ บทความนี้มุ่งหมายจะเสนอสาระเนื้อหาของศาสตร์สาขาจิตวิทยาพัฒนาการ ทิศทางของจิตวิทยาสาขานี้คือ ศึกษาธรรมชาติของการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมด้านต่างๆ ของมนุษย์ตลอดชีวิต ตั้งแต่แรกปฏิสนธิจวบจนสิ้นอายุขัย พฤติกรรมด้านต่างๆ ที่นำมาศึกษา ครอบคลุมพฤติกรรมที่เห็นได้ง่ายชัดเจน เช่น ส่วนสูง น้ำหนัก รูปร่าง หน้าตา การเดิน การพูด และที่เห็นได้ยาก เช่น การเปลี่ยนแปลงภายในร่างกาย (ต่อมฮอร์โมน) ค่านิยม ความสนใจ อุดมคติ ความคิดสติปัญญา โดยสรุปก็คือ ศึกษาพฤติกรรม 4 ด้านของมนุษย์อย่างเป็นเอกัตบุคคล ได้แก่ กาย อารมณ์ สังคม ความคิดสติปัญญา เนื่องจากการศึกษาพฤติกรรมของมนุษย์ทั้ง 4 ด้านตลอดชีวิตนี้ มีรายละเอียดปลีกย่อยเป็นอันมาก จิตวิทยาสาขานี้ ก้าวล้ำเข้าไปในศาสตร์หลายศาสตร์ เช่น สรีรวิทยา แพทยศาสตร์ สังคมศาสตร์ โภชนาการ ศิลปะ การศึกษา ปรัชญา ศาสนา จึงกล่าวได้ว่า ธรรมชาติของศาสตร์ สาขาจิตวิทยาพัฒนาการนี้ไม่จำกัดพรมแดนแต่เป็นศาสตร์ผสมผสานความรู้เกี่ยวกับมนุษย์จากศาสตร์ต่าง ๆ มากบ้างน้อยบ้าง โดยใช้ “วัยต่างๆ” ของมนุษย์เป็นจุดยืน เพื่ออธิบายพัฒนาการ และพฤติกรรมตามวัยในด้านต่างๆ ดังนั้นผู้ที่ต้องการศึกษาส่วนของศาสตร์ที่จิตวิทยาสาขานี้ ก้าวล้ำเข้าไปให้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น จึงต้องแสวงหาความรู้จากศาสตร์สาขานั้นๆ โดยตรง จุดเด่นของศาสตร์นี้ ประการหนึ่ง คือ การผสมผสานศาสตร์สาขาต่าง ๆ เข้าด้วยกัน ในการศึกษาพฤติกรรมมนุษย์อย่างเป็น หน่วยรวมและมีความสัมพันธ์ต่อกันและกัน ทำให้การวินิจฉัย การเข้าใจ การควบคุมและทำนาย พฤติกรรมของมนุษย์แต่ละวัยตลอดชีวิต มีมุมมองที่กว้างขวาง เกิดความรอบคอบถี่ถ้วนและถูกต้องยิ่งขึ้น ทำให้ผู้ศึกษาเป็นคนมีจิตใจไม่คับแคบ อนึ่ง แนวโน้มของการศึกษาปัจจุบันนี้ ที่เป็นอุดมการณ์หนึ่งคือ การศึกษาศาสตร์ต่างๆ อย่างผสมผสานเป็นหน่วยรวม ในสาขาจิตวิทยาพัฒนาการก็ยังแยกสาขาย่อยๆ ออกไปอีกหลายสาขา โดยศึกษามนุษย์เฉพาะวัยอย่างลึกซึ้ง เช่น จิตวิทยาวัยทารก จิตวิทยาวัยเด็ก จิตวิทยาวัยรุ่น จิตวิทยาวัยกลางคน จิตวิทยาวัยผู้สูงอายุ ในที่นี้ไม่ได้แยกสาขาย่อย แต่เป็นการกล่าวถึงจิตวิทยาพัฒนาการตลอดช่วงชีวิต (Lifespan human development) ซึ่งเป็นวิชาบังคับหรือ/และวิชาเลือกของนักศึกษาที่เรียน ทั้งทางด้านวิทยาศาสตร์และมนุษยศาสตร์หลายสาขา เช่น นักจิตวิทยา พยาบาล นักกิจกรรมบำบัด นักสังคมสงเคราะห์ ฯลฯ ในหลายๆ มหาวิทยาลัย ปรัชญาของการศึกษาจิตวิทยาพัฒนาการตลอดช่วงชีวิต 1 .พัฒนาการทุกช่วงทุกวัยมีความต่อเนื่อง และมีผลกระทบต่อกันและกัน เช่นการศึกษาพัฒนาการในวัยเด็ก ทำให้ทราบว่าจะเกิดกระสวนพัฒนาการทางบวกหรือ/และลบ ในวัยรุ่นและวัยผู้ใหญ่ ตลอดจนถึงวัยสูงอายุอย่างไร 2. การศึกษาพัฒนาการตลอดช่วงชีวิต ทำให้บุคคลสามารถเตรียมตัวเพื่อเผชิญหรือพบภาวะที่วิกฤตอย่างไร เพราะสิ่งที่เป็นเหตุการณ์วิกฤตของชีวิตหลายๆ อย่าง มนุษย์ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ เมื่อมีการเตรียมตัวไว้ล่วงหน้า จะทำให้บุคคลสามารถเผชิญกับเหตุการณ์ต่างๆ เหล่านั้นได้ อย่างไม่ต้องเสียขวัญหรือหลงใหลเกินไป เช่น -การพบความสำเร็จทางอาชีพในวัยกลางคน หากไม่มีการเตรียมตัวหรือไม่มีความเข้าใจล่วงหน้า อาจทำให้บุคคลนั้น “สำลักความสำเร็จ” -การเข้าสู่วัยสูงอายุ หากไม่มีความรู้เรื่องการเป็นผู้สูงอายุ ไม่ได้มีการเตรียมตัว อาจเตรียมตัวไม่ทัน และอาจกลายเป็นผู้สูงอายุผู้ไร้ความสุขสงบ 3. การศึกษาพัฒนาการตลอดช่วงชีวิตทำให้บุคคลสามารถกำหนด หรือ/และสร้างสิ่งแวดล้อม หรือปรับพฤติกรรมที่เหมาะสมและพึงประสงค์ตามวัย เพราะความประพฤติและการสร้างสถานการณ์ -เด็กที่ถูกเร่งรัดให้ประสบความสำเร็จเร็วและมากเกินไป (Hurried children) กลายเป็นเด็กที่มีความเครียด และด้อยในการเรียน -บุคคลวัยกลางคนที่ไม่เข้าใจลักษณะสัมพันธภาพกับคู่สมรสและบุตร อาจมีความยุ่งยากใจในสัมพันธภาพนั้นๆ จนอาจต้องพบภาวะวิกฤตวัยกลางคน (Mid-life crises) ในทางกลับกันการเข้าใจพฤติกรรมตามวัย ก็ช่วยให้แต่ละคนได้พบกับความสำเร็จในชีวิตไปตามวัยและตามขั้นตอนด้วยดี 4. ลักษณะเศรษฐกิจสังคมปัจจุบัน ทำให้สังคมหลายๆ แห่ง กลายเป็นสังคมอุตสาหกรรม และครอบครัวมีลักษณะเป็นครอบครัวเดี่ยวกันมากขึ้น ผู้ที่เติบโตในครอบครัวลักษณะนี้ มักขาดความรู้เกี่ยวกับบุคคลต่างวัย ทั้งบุคคลรุ่นเด็กกว่าและรุ่นผู้ใหญ่กว่า อาจทำให้ขาดความเข้าใจเกี่ยวกับ “พัฒนาการตามวัย” ของคนในวัยต่างๆ ซึ่งเขาต้องติดต่อสัมพันธ์ด้วย ทั้งโดยการงาน และโดยสายสัมพันธ์ในครอบครัว เช่น ความสัมพันธ์ระหว่างเด็กกับปู่ย่าตายาย พ่อแม่กับเด็กซึ่งเป็นลูกที่ต้อง ให้การอบรมเลี้ยงดู หรือความสัมพันธ์กับบุคคลวัยต่างๆ ในวงงานอาชีพ ในฐานะที่เป็น ครู หมอ พยาบาล พี่เลี้ยงเด็ก นักจิตวิทยา หรือเพื่อนร่วมงานต่างวัย ดังนั้นความรู้เรื่องจิตวิทยาพัฒนาการตลอดชีวิต จึงมีประโยชน์ในการช่วยเหลือ อยู่ร่วม ทำงานร่วม ให้ความอนุเคราะห์ บุคคลร่วมวัย ต่างวัย ที่ต้องมีปฏิสัมพันธ์ต่อกันและกันในแง่มุมใดมุมหนึ่ง อย่างมีความเข้าอกเข้าใจ เห็นใจและส่งเสริมซึ่งกันและกัน 5. ในสมัยปัจจุบันมีการแข่งขันในการสร้างเสริม “คุณภาพชีวิต” ด้านการงานและวิชาการหนักหน่วงกว่าทศวรรษที่ผ่านมา และจะเพิ่มยิ่งขึ้นๆ ในทศวรรษหน้า การสร้างเสริมคุณภาพ ชีวิตในแนวนี้จำเป็นต้องมีการจัดการด้านต่างๆ ให้เหมาะกับลักษณะธรรมชาติตามวัยของบุคคล มิฉะนั้นแล้วจะเกิดผลทางลบมากกว่าทางบวก อาทิเช่น การจัดโปรแกรมสำหรับเด็กก่อนวัยเรียน การจัดการศึกษาหรือ/และบ้านพักสำหรับผู้สูงอายุ เป็นต้น วิธีการศึกษาจิตวิทยาพัฒนาการ วิธีการศึกษาอย่างเป็นวิทยาศาสตร์นั้น มีวิธีการต่างๆ หลายวิธี การศึกษาบางอย่างใช้เฉพาะวิธีใดวิธีหนึ่ง บางอย่างก็อาจใช้หลายๆ วิธีรวมกัน วิธีต่างๆ เหล่านั้น เช่น: วิธีสังเกตอย่างเป็นระบบ (Observational method) วิธีทดลอง (Experimental method) วิธีทดสอบ (Test method) วิธีสำรวจ (Survey method) การศึกษารายกรณี (Case study) การศึกษาต่างๆ นั้น เมื่อทำการเก็บข้อมูลมาแล้ว จะต้องนำข้อมูลมาวิเคราะห์ด้วยกระบวนการทางสถิติ แล้วจึงนำผลการวิเคราะห์ทางสถิตินั้นมาอภิปรายผลต่อไป กระบวนการทางสถิติที่ใช้ในวิชาจิตวิทยามีหลายวิธี เช่น T test, Multiple regression analysis, Path analysis, Multivariate analysis, Factor analysis และอื่นๆ ตัวอย่างวิธีการศึกษา วิธีสังเกตอย่างเป็นระบบ วิธีทดลอง 2. ทดลองกับสัตว์ (Animal model) 2.1 ทดลองกับลิงในบรรดาการทดลองกับสัตว์ เรื่องการขาดแคลนทางสังคม ดูจะไม่มีการทดลองของใครที่เหนือกว่าการทดลองของ Harry Harlow และคณะ แห่งมหาวิทยาลัย Wisconsin แม้ว่าการศึกษาของเขาได้กระทำและเผยแพร่ตั้งแต่ปี 1950 แต่ก็ยังได้รับการกล่าวขวัญในวงการจิตวิทยาสังคม จิตวิทยาการเรียนรู้ และจิตวิทยาเด็กอย่างไม่จืดจาง Harlow และคณะทำการทดลองพฤติกรรมของลิงหลายเรื่องอย่างต่อเนื่องตลอดอายุขัยของเขา เช่น เรื่องความก้าวร้าว โฮโมเซกชวล ผลการแยกแม่ลูก และอื่นๆ สำหรับการแยกแม่ลูกของลิงนั้น ฮารโลว์ต้องการศึกษาว่า ลูกลิงที่ถูกเลี้ยงโดยปราศจากแม่ จะมีพฤติกรรมและบุคลิกภาพเป็นอย่างไร รายละเอียดในเรื่องที่เขาศึกษามีมากมายซึ่งสรุปได้ย่อๆ ดังนี้ เขาแยกลูกลิงจากแม่ของมันตั้งแต่อายุไม่กี่เดือน ไปเลี้ยงไว้ในกรงหนึ่งต่างหาก เขาสร้างแม่เทียมให้มัน 2 ตัว ตัวหนึ่งสร้างด้วยโครงลวดประกอบด้วยเครื่องให้อาหารแม่ อีกตัวหนึ่งคล้ายหุ่นหุ้มด้วยผ้าขนนุ่มๆ แต่ไม่มีอาหารให้ ถ้าอาหารมีความสำคัญยิ่งต่อการ “ติดแม่” แล้ว ลูกลิงควรจะติดพันแม่เทียมที่เป็นโครงลวดซึ่งเป็นแหล่งให้อาหาร แต่กลับปรากฏว่าลูกลิงชอบกอดและเคลียคลอกับแม่เทียมตัวที่หุ้มด้วยผ้านุ่มๆมากกว่า นอกจากนั้นพอเอาตุ๊กตาหมีที่ดูน่ากลัวสำหรับลูกลิงใส่ในกรง มันวิ่งไปกอดแม่เทียมที่หุ้มผ้าเพื่อแสวงหาความมั่นคงและปลอดภัย มันไม่ไปพึ่งแม่โครงลวดเลย พอมันหายตกใจกลัวแล้วกลับมาสำรวจสิ่งที่เห็นใหม่ ลิงที่ได้รับการเลี้ยงดูแบบนี้แสดงพฤติกรรมแปลกๆ เช่น ประเดี๋ยวซึม ประเดี๋ยวกระวนกระวายนั่งไม่ติดที่ อยู่ไม่สุข ฉุนเฉียว เมื่อโตพ้นความเป็นลูกลิงก็แสดงความก้าวร้าวและพาลเพื่อนลิงด้วยกัน การทดลองอื่นๆ ของฮาโลว์ ได้ให้คำตอบต่อปัญหาทางจิตวิทยาพัฒนาการอีกมากเกินที่จะพรรณนาในที่นี้ ใคร่ขอเพิ่มข้อสำคัญอีกข้อเดียวคือ ลูกลิงที่ถูกพรากจากแม่มาแต่อายุน้อยเช่นนี้ พอมันโตขึ้นมีลูกเองมันเป็นพ่อแม่ลิงที่เลวมาก ไม่รู้จักเลี้ยงลูก ไม่รู้จักแสดงความรักลูกเลย ชอบพาลทะเลาะกับลิงอื่นๆ ในฝูง การทดลองการแยกแม่ลูกของลิงของอาร์โลว์ (ภาพจาก Scarr และคณะ,1986, หน้า 70) Prescott (1979) รายงานว่า การศึกษาลิงที่ถูกแยกเลี้ยงโดยปราศจากแม่ ซึ่งบุคคลอื่นจัดทำในเวลาต่อมา ยังพบว่า นอกจากลูกลิงจะมีพฤติกรรมที่แสดงความผิดปกติของอารมณ์ สังคม และจิตใจแล้ว เมื่อตรวจดูสมองยังพบความผิดปกติของประสาทสมองอีกด้วย ผู้ทำการทดลองได้แสดงความเห็นว่า ระยะที่ลูกลิงยังเป็นเด็ก เป็นช่วงแห่งการเจริญเติบโตของระบบประสาท ซึ่งสัมพันธ์กับสมอง การขาดการปฏิสัมพันธ์ทางสังคมระหว่างแม่ลิงกับลูกลิง เช่น การกอดรัด การส่งเสียงโต้ตอบต่อกัน ทำให้ประสาทสมองบางส่วนมีความพิการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งประสาทส่วนรับรู้ความรักความเยื่อใย (Affection) University of Wisconsin แสดงอากัปกิริยาของลิงที่ถูกเลี้ยงโดยแม่เทียมเมื่อพ้นความเป็นลูกลิง : เซื่องซึม เศร้า หงอย ขาดความกระตือรือร้น เรียนรู้ช้า (ภาพจาก Birren, Kinney, Schaie & Woodruff, 1981, หน้า 258) Prescott (1979, หน้า 124) ยังกล่าวด้วยว่า ผลการทดลองนี้น่าจะเป็นจริงกับลูกคนด้วย เด็กที่ได้รับการเลี้ยงดูโดยขาดการสัมผัสแตะต้อง และการสื่อสารด้วยเสียงและภาษาระหว่างเด็กกับ ผู้ใหญ่ก็น่าจะมีความบกพร่องในด้านการพัฒนาการของระบบประสาทที่เกี่ยวพันกับความรักใคร่ผูกพัน เด็กๆ เหล่านี้เมื่อเป็นผู้ใหญ่ก็มักจะควบคุมความรู้สึกก้าวร้าวไม่ค่อยได้ 2.2 ทดลองกับสุนัข 2.3 การทดลองกับสัตว์อื่นๆ Thorpe (1958) ได้รายงานว่านกที่ร้องเพลง เมื่อถูกเลี้ยงแยกจากพ่อ แม่ หรือกลุ่มนก จะไม่สามารถร้องเพลงได้ไพเราะเท่ากับนกที่เลี้ยงตามธรรมชาติในฝูงนกเลย (อ้างจาก Birren, Kinney, Schaie, & Woodruff, 1981). การศึกษารายกรณีระยะยาว (Longitudinal method) การสังเกตครั้งที่ 1 ลูเซียนและโลรังต์ ภายใน 1/4 และ 1/2 ชั่วโมงหลังคลอดตามลำดับ เมื่อมือไขว่คว้าไปโดนปากตัวเองรีบดูดทันที การสังเกตครั้งที่ 2 โลรังต์ หลังคลอดแล้ว 1 วัน ผู้ใหญ่เอาหัวนมจ่อที่ปาก รีบดูดทันที และเมื่อบังเอิญหัวนมเลื่อนหลุดออกจากปาก ก็ใช้ปากควานหาจนเจอแล้วดูดต่อไป พฤติกรรมของทารกทั่วไปเป็นเช่นนี้ จนเป็นข้อเท็จจริงที่รู้กันว่า ทารกรู้จักใช้ปากดูดนม ทันทีเมื่อแรกคลอดเป็นปฏิกิริยาสะท้อน (ไม่ต้องฝึกฝนก็ทำเองได้) การสังเกตครั้งที่ 33 โลรังต์เริ่มสังเกตสำรวจรอบๆ ตัวทีละน้อยๆนับตั้งแต่สามารถเคลื่อนสายตาชำเลืองดูวัตถุตามต้องการได้แล้ว เมื่ออายุ 1 เดือน 9 วัน คนเลี้ยงอุ้มนั่งตักเริ่มมองดูรอบๆ ตัวเป็นอย่างๆ ไป ทีแรกดูพ่อ แล้วเหลือบไปดูฝาผนังห้อง แล้วเบนสายตาไปที่หน้าต่าง การสังเกตครั้งที่ 34 โลรังต์สำรวจผู้คนอย่างพินิจพิเคราะห์ เมื่ออายุ 1 เดือน 15 วัน ยิ้มได้เป็นครั้งแรก เมื่อคนเลี้ยงก้มตัวลงเปลี่ยนผ้าอ้อมให้ โลรังต์สำรวจหน้าของคนเลี้ยงทีละส่วน จับตาดูผม เลื่อนดูตา จมูก ปาก และทุกส่วนของใบหน้าอย่างตั้งอกตั้งใจ (ประมวญ ดิคคินสัน, 2520, หน้า 129) 2. การศึกษาเด็กที่ถูกเลี้ยงอย่างโดดเดี่ยวขาดสังคม กรณีแรกการศึกษาของ Davis (1949) ได้รายงานการศึกษาเด็กที่ชื่อแอนนาว่า แอนนาเป็นลูกนอกสมรส คุณตาโกรธแม่ของแอนนามากที่มีลูกโดยไม่มีใครรับว่าเป็นพ่อ เมื่อแอนนาเกิดจึงถูกไล่ให้ไปอยู่ในห้องใต้เพดาน ได้รับการดูแลเพียงพอที่จะมีชีวิตรอดไปวันๆ เด็กไม่ค่อยได้รับการโอบอุ้มหรือให้มีการเคลื่อนไหวใดๆ เสื้อผ้าและเตียงของเด็กก็สกปรกมาก ไม่มีใครพูดจาหยอกล้อกับเด็ก มีผู้มาพบแอนนาในสภาพดังกล่าว เมื่อแอนนาอายุ 6 ขวบ จึงย้ายแอนนาออกจากห้องนั้น เด็กแอนนาอายุ 6 ขวบ พูดไม่ได้ เดินไม่ได้ ดูเหมือนว่าจะทำอะไรๆ ที่แสดงความฉลาดไม่ได้สักอย่างเดียว รูปลักษณ์ผอมส่อลักษณะขาดสารอาหาร แขนขาลีบ ท้องป่อง ไม่สนใจสิ่งแวดล้อมรอบตัว นอนเฉยไม่ยอมกระดุกกระดิก สีหน้าไม่แสดงอาการรับรู้ใดๆ รับประทานอาหารเองไม่ได้ ทำอะไรด้วยตนเองแทบไม่ได้เลย ใครๆ คิดว่าแอนนาคงจะทั้งหูหนวกและตาบอด ต่อมาได้มีการพยายามสอนให้แอนนาพัฒนาตัวเองในด้านต่างๆ แต่เธอก็สิ้นชีวิตลงเมื่ออายุ 10 ขวบกับ 6 เดือนด้วยโรคดีซ่าน การได้มีสัมพันธภาพทางสังคมกับผู้คนในช่วงระยะเวลา 4 ปีกว่าต่อมานั้น ทำให้แอนนาสามารถพัฒนาขึ้นได้บ้าง แต่ก็ตํ่ากว่าความสามารถธรรมดาๆ ของเด็กวัยเด็กตอนกลางโดยทั่วไป กล่าวคือ แอนนาทำตามคำสั่งที่ง่ายๆ ได้ ร้อยลูกปัดได้ แยกแยะสีได้ ต่อบล๊อกได้ รู้ว่ารูปไหนสวย รูปไหนไม่สวย รู้จังหวะง่ายๆ ชอบเล่นกับตุ๊กตา สามารถพูดเป็นคำๆ ได้ กล่าวคำซ้ำๆ เมื่อชวนคุย ล้างมือและแปรงฟันได้ ชอบช่วยเด็กคนอื่น เดินและวิ่งได้ แต่ออกจะเงอะๆ งะๆ อยู่บ้าง ขี้ตื่น ผู้ทำการศึกษาแอนนาได้แสดงความคิดเห็นว่า กระบวนการสังคมประกิตของแอนนาซึ่งเริ่มต้นเมื่อ 6 ขวบ แม้จะสามารถพัฒนาเพิ่มขึ้นได้ แต่ก็ไม่สามารถพัฒนาได้เท่า และดีเท่ากับเด็กที่เลี้ยงอย่างธรรมดาในสิ่งแวดล้อมที่เด็กไม่ขาดสังคม กรณีของแอนนา อาจชี้ให้เห็นว่า การขาดการสื่อสารทางสังคมที่มีคุณภาพกับเด็กทำให้มีผลต่อเด็กอย่างไรบ้าง การให้การกินอยู่ทางชีววิทยาอย่างเดียวไม่สามารถทำให้คนเติบโตเป็นคนปกติธรรมดาได้ กรณีที่ 2 เด็กที่ศึกษาชื่อ อิสซาเบลล์ มีผู้พบเธอเมื่อเธออายุ 6 ขวบเช่นกัน อิสซาเบลล์เป็นลูกนอกสมรสเช่นเดียวกับแอนนา ถูกเลี้ยงโดยแยกออกจากสังคมเช่นเดียวกัน แต่อิสซาเบลล์ได้อยู่กับแม่ในห้องมืดด้วยกัน แม่ของเธอเป็นใบ้และหูหนวก อิสซาเบลล์จึงไม่มีโอกาสได้ยินเสียงและฝึกพูดเลย เธอสื่อสารกับแม่โดยใช้กิริยาท่าทาง การอยู่อย่างขาดแสงแดด ทำให้อิสซาเบลล์เป็นโรคกระดูกอ่อน เป็นมากที่ขา เวลายืนเท้าจะงอมาชนกัน อิสซาเบลล์จึงเคลื่อนไหวลำบาก เมื่อเห็นคน เธอแสดงอาการกลัวและไม่เป็นมิตร เวลาพูดด้วยทำเสียงในลำคอ นพมาศ ธีรเวคิน (2534 หน้า 12) ได้วิจารณ์ว่า แม้แอนนาและอิสซาเบลล์จะมีชีวิตที่เริ่มต้นคล้ายๆ กัน แต่อิสซาเบลล์สามารถมีชีวิตเยี่ยงเด็กปกติได้ภายในเวลา 2 ปี ส่วนแอนนานั้นยังไม่ปกติแม้เวลาจะผ่านไปแล้วถึง 4 ปีครึ่ง อาจจะเป็นไปได้ว่าแอนนานั้นถูกทอดทิ้งให้นอนนิ่งอยู่คนเดียว โดยไม่มีผู้ใดสนใจ ส่วนอิสซาเบลล์นั้นยังมีการสังคมกับแม่ ถึงแม้จะหูหนวกและเป็นใบ้ แต่ก็ยังได้รับการโอบอุ้ม สัมผัส และสื่อสารต่อกันและกันระหว่างแม่กับลูก ดังนั้นเมื่อได้รับโอกาสใหม่ทางสังคม เยี่ยงคนปกติธรรมดา อิสซาเบลล์จึงสามารถฟื้นตัวสู่ความเป็นปกติได้ สรุป จิตวิทยาพัฒนาการนี้ เป็นจิตวิทยาพัฒนาการตลอดช่วงชีวิต โดยมีปรัชญาว่า การพัฒนาการทุกช่วงชีวิตมีความสัมพันธ์ต่อเนื่องกระทบต่อกันและกันทั้งในแง่บวกและแง่ลบ การศึกษาจิตวิทยาพัฒนาการตลอดช่วงชีวิต ทำให้สามารถป้องกันปัญหาประจำวันที่อาจเกิดขึ้นใน ปัจจุบันและอนาคต ทำให้สามารถสร้างสรรค์สิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อพัฒนาการทางบวกของบุคคลในวัยต่างๆ ทำให้เข้าใจธรรมชาติของตนเองและบุคคลอื่นตามวัย ทำให้สามารถปรับตัวและจัดการกับตนเองในด้านต่างๆ ที่เป็นพัฒนาการตนเอง และเอื้อต่อพัฒนาการทางบวกของบุคคลวัยต่างๆ ที่ตนต้องเกี่ยวข้องสัมพันธ์ด้วยทั้งในครัวเรือนและในงานอาชีพ สาระเนื้อหาในจิตวิทยาพัฒนาการได้มาจากวิธีการศึกษาโดยกระบวนวิธีทางวิทยาศาสตร์เป็นส่วนใหญ่ วิธีการเหล่านี้มีหลายวิธี เช่น วิธีสังเกต วิธีสำรวจ วิธีทดลอง และการศึกษารายกรณี |