ถ้าสิ่งแปลกปลอมติดอยู่ที่หลอดลมส่วนใดส่วนหนึ่ง หากปล่อยทิ้งไว้อาจทำให้เกิดปอดอักเสบ หลอดลมพอง หลอดลมตีบ ปอดแฟบ (atelectasis) ปอดทะลุ ฝีในปอด ไอเรื้อรัง ไอเป็นเลือด
ในเด็กเล็กอาจทำให้สมองขาดออกซิเจนกลายเป็นสมองพิการได้ การวินิจฉัย แพทย์จะวินิจฉัยเบื้องต้นจากอาการ ประวัติการเจ็บป่วย และการตรวจร่างกาย การรักษาโดยแพทย์ แพทย์จะให้การดูแลรักษา ดังนี้
ผลการรักษา ถ้ามีสิ่งแปลกปลอมติดที่กล่องเสียงอย่างสมบูรณ์ ซึ่งเป็นภาวะฉุกเฉินร้ายแรง หากให้การปฐมพยาบาลได้ถูกต้องทันการ ก็จะปลอดภัยและหายเป็นปกติ แต่ถ้าให้การช่วยเหลือไม่ได้ทันการ ก็มีโอกาสเสียชีวิตสูง หรือมีภาวะสมองพิการถาวร
ถ้ามีสิ่งแปลกปลอมติดอยู่ที่กล่องเสียงหรือในหลอมลมข้างใดข้างหนึ่ง และแพทย์สามารถใช้เครื่องมือคีบออก ก็จะหายได้เป็นปกติ การดูแลตนเอง 1. เมื่อพบเด็กหรือผู้ใหญ่มีอาการสำลักอาหาร หรือสิ่งแปลกปลอมติดคอ ถ้ายังไอได้แรง ๆ พูดได้ และหายใจเป็นปกติ ซึ่งเป็นภาวะที่ยังไม่มีอันตรายร้ายแรง ควรรีบนำผู้ป่วยส่งแพทย์ทันที โดยไม่ต้องทำอะไร อย่าพยายามให้ความช่วยเหลือใด ๆ (เช่น ใช้นิ้วล้วงคอเพื่อเอาสิ่งแปลกปลอมออก) เพราะอาจทำให้สิ่งแปลกปลอมเคลื่อนที่ลงไปอุดกั้นทางเดินหายใจ เป็นอันตรายได้
3. หลังจากแพทย์ให้การรักษาและกลับมาอยู่ที่บ้าน ควรดูแลรักษาและปฏิบัติตามที่แพทย์แนะนำ ติดตามรักษากับแพทย์ตามนัด หากมีอาการผิดปกติ (เช่น ไข้ ไอมีเสมหะข้นเหลืองหรือเขียว ไอเป็นเลือด เจ็บหน้าอก หายใจหอบเหนื่อย เป็นต้น) หรือสงสัยเกิดอาการแพ้ยา (เช่น เป็นลมพิษ ผื่นคัน) ควรกลับไปพบแพทย์ก่อนนัด
ถ้าผู้ป่วยมีอาการหายใจไม่ได้ หน้าเขียว เล็บเขียว ไอไม่ออก พูดไม่ออก ร้องไม่ออก ควรรีบให้ความช่วยเหลือดังนี้
1. กรณีที่ผู้ป่วยยังรู้สึกตัวดี
ก. ผู้ใหญ่และเด็กโต ใช้วิธี "รัดท้องอัดยอดอก (Heimlich maneuver หรือ abdominal thrust)" โดย (1) ผู้ช่วยเหลือยืนข้างหลังผู้ป่วย ใช้แขน 2 ข้างโอบรอบเอวผู้ป่วย (2) ผู้ช่วยเหลือใช้มือข้างที่ไม่ถนัดกำหมัด โดยเก็บนิ้วหัวแม่มือไว้ในกำปั้น แล้ววางกำปั้นไว้เหนือสะดือ (อยู่ใต้กระดูกอ่อน "ลิ้นปี่") ของผู้ป่วย โดยให้ด้านหัวแม่มืออยู่ติดกับหน้าท้องผู้ป่วย (ภาพที่ 1) (3) ผู้ช่วยเหลือใช้มืออีกข้างที่ถนัดจับมือที่กำหมัดไว้แล้ว จากนั้นผู้ช่วยเหลือรัดกระตุกแขนทั้งสองข้างเข้าหาลำตัว ทำการอัดมือที่กำหมัดไว้เข้าท้องแรงๆ เร็ว ๆ ในลักษณะเฉียงขึ้นไปข้างบนเพื่อเข้าไปในอก (ทำคล้ายกับจะพยายามยกตัวผู้ป่วยขึ้น) (4) อัดหมัดเข้าท้องซ้ำ ๆ ติด ๆ กัน จำนวน 5 ครั้ง ต่อหนึ่งยก ทำไปเรื่อย ๆ (ยกละ 5 ครั้ง) จนกว่าสิ่งแปลกปลอมจะหลุดออกมา ถ้าไม่หลุดและผู้ป่วยหมดสติ ให้การช่วยเหลือดัง "ข้อ 2 กรณีผู้ป่วยหมดสติ"
หมายเหตุ : สำหรับคนอ้วน ลงพุง หรือหญิงตั้งครรภ์ ให้ทำการช่วยเหลือคล้าย ๆ กัน แต่ควรวางมือตรงตำแหน่งที่สูงกว่าคนทั่วไป คือวางตรงลิ้นปี่ และอัดหมัดเข้ายอดอกแทน (ภาพที่ 2)
กรณีอยู่ตามลำพัง ไม่มีผู้ช่วยเหลือ ให้ผู้ป่วยช่วยเหลือตัวเอง โดยวิธีใดวิธีหนึ่ง ดังนี้ (1) กำหมัดข้างหนึ่งโดยเก็บนิ้วหัวแม่มือไว้ในกำปั้น แล้ววางกำปั้นไว้เหนือสะดือ โดยให้ด้านหัวแม่มืออยู่ติดกับหน้าท้อง (ภาพที่ 3) (2) ใช้มืออีกข้างจับมือที่กำหมัดไว้ แล้วก้มตัวให้มือที่วางไว้หน้าท้องนั้นกระทบขอบแข็ง ๆ ที่สามารถดันมือเข้าในท้องได้แรง ๆ (เช่น ขอบโต๊ะ ขอบเคาน์เตอร์ พนักพิงเก้าอี้ ขอบอ่างล้างมือ) (3) หลังจากนั้น ก้มตัวลงแรง ๆ เพื่อกระแทกหมัดอัดเข้าท้องในลักษณะดันเฉียงขึ้นข้างบน ทำซ้ำ ๆ หลาย ๆ ครั้งจนกว่าสิ่งแปลกปลอมจะหลุดออกมา
กระแทกหน้าท้องเข้ากับขอบแข็ง ๆ (เช่น ขอบโต๊ะ พนักพิงเก้าอี้) ทำซ้ำ ๆ จนกว่าสิ่งแปลกปลอมจะหลุดออกมา (ภาพที่ 4)
(1) จับทารกนอนคว่ำบนแขน ให้ศีรษะต่ำลงเล็กน้อย (2) ใช้ฝ่ามือตบลงตรงกลางหลังของทารก (ระหว่างกลางของสะบัก 2 ข้าง) เร็ว ๆ 5 ครั้ง (ภาพที่ 5)
2. กรณีผู้ป่วยหมดสติ (ไม่รู้สึกตัว) ให้ทำการช่วยเหลือดังนี้ (1) จับผู้ป่วยนอนหงายลงบนพื้น (2) เปิดทางเดินหายใจให้โล่ง โดยใช้มือยกคางขึ้นและกดศีรษะลง (ภาพที่ 7)
(7) ถ้าสิ่งแปลกปลอมยังไม่ออก หรือผู้ป่วยยังหายใจไม่ได้ ให้ทำตามข้อ (4) ถึง (6) ไปเรื่อย ๆ จนกว่าจะถึงโรงพยาบาล |