ยาหม องสม นไพร ไพล ของหมอเหล ม ว งพรม

ลกู ประคบสมนุ ไพร Herbal Compress นางสาวณัฐวดี มาละอินทร์ รหัสนักศึกษา 602101060 คำนำ รายงานฉบบั นเี้ ป็ นสว่ นหนง่ึ ของรายวิชา ล. 1108การนวดเพ่ือการบาบดั แผนไทย โดยมจี ดุ ประสงคเ์ พอื่การศึกษาความรใู้ นเรื่องเก่ยี วกบั ลกู ประคบสมนุ ไพร ซ่ึงมีเนอ้ื หาเก่ยี วกบั ประวตั คิ วามเป็ นมาของลกู ประคบสมนุ ไพร วิธีการทาลกู ประคบสมนุ ไพร ชนดิ ของลกูประคบ อีกทง้ั ยงั มเี นอ้ื หาหาในเรื่องลกู ประคบสมนุ ไพรมีประโยชน์ ขอ้ ไมค่ วรปฏบิ ัติ และวิธีการประคบสมนุ ไพรที่ถกู ตอ้ ง ผจู้ ดั ทาหวงั วา่ รายงานฉบบั นจี้ ะใหค้ วามรู้ และเป็ นประโยชนแ์ กผ่ อู้ ่านทกุ ๆ ทา่ น หากรายงานฉบบั นม้ี ีขอ้ ผดิ พลาดประการใด ตอ้ งขออภยั ไว้ ณ ทน่ี ด้ี ว้ ย ณฐั วดี มาละอินทร์ ผจู้ ดั ทา สำรบญัคานาสารบญัลกู ประคบสมนุ ไพร Herbal Compress - ประวตั คิ วามเป็ นมา - ความหมายของลกู ประคบสมนุ ไพร - ลกั ษณะทวั่ ไปและชนดิ ของลกู ประคบสมนุ ไพร - การทาลกู ประคบและวิธีการการประคบลกู สมนุ ไพร - สรรพคณุ และประโยชนข์ องสมนุ ไพร - ประโยชนข์ องการประคบสมนุ ไพร - ขอ้ ควรระวงั ในการใชล้ กู ประคบสมนุ ไพรเอกสารอา้ งอิง ลกู ประคบสมนุ ไพร Herbal Compress 1. ประวตั ิควำมเป็ นมำ ลกู ประคบสมนุ ไพร ไมป่ รากฏหลกั ฐานว่าเกดิ ขนึ้เมื่อใด แตม่ คี วามเชอื่ วา่ เกดิ จากภมู ปิ ัญญาของคนในสมยัโบราณ และหมอพ้ืนบา้ น ทต่ี อ้ งการบรรเทาอาการปวดเม่อื ยของคนในครอบครวั ความรเู้ ร่ืองสมนุ ไพรของหมอพ้นื บา้ นประจาถ่ิน ที่ตอ้ งการชว่ ยเหลือคนไขใ้ หห้ ายจากการเจ็บป่ วย จึงไดพ้ ฒั นารปู แบบของการนวดคลงึ มาสู่การนาสมนุ ไพรหลายชนดิ มารวมกนั บดพอหยาบ แบ่งตามสดั สว่ นและนา้ หนกั ตามตอ้ งการหอ่ ดว้ ยผา้ ดา้ ยดบินงึ่ ดว้ ยไอนา้ กอ่ นใชส้ ว่ นใหญจ่ ะเป็ นสมนุ ไพรทีม่ ีสรรพคณุเก่ยี วกบั กลา้ มเนอื้ เสน้ เอ็น ไขขอ้ มีนา้ มนั หอมระเหยเมอ่ืถกู ความรอ้ นจะระเหยออกมาซึมเขา้ ตามรขู มุ ขน และสมนุ ไพรทเ่ี ป็ นพน้ื ฐาน เชน่ ไพล ขมน้ิ ชนั ตะไคร้ ผวิ มะกรดูฯลฯ ประเพณีไทยตงั้ แตด่ ง้ั เดมิ นยิ มใชเ้ พื่อการผอ่ นคลายกลา้ มเนอื้ หลงั การทางาน บรรเทาความเม่ือยลา้ ปวดเมื่อย ดว้ ยการนาลกู ประคบนวดคลงึ ตามบรเิ วณทปี่ วดเมอ่ื ยและทกุ สว่ นของรา่ งกายผหู้ ญงิ หลงั คลอดบตุ รจะอาบนา้ ตม้ สมนุ ไพร อบ ประคบ เพ่อื ชาระรา่ งกายให้สะอาด ทาตวั ดว้ ยไพลขม้นิ เพื่อชว่ ยในการรกั ษาและบารงุผวิ พรรณมีการอย่ไู ฟ เชอ่ื วา่ ทาใหส้ ขุ ภาพแขง็ แรง และฟื้ น ตวั เร็วขนึ้ กระตนุ้ การหดตวั ของมดลกู ทาใหม้ ดลกู เขา้ อู่เร็ว ชว่ ยเพมิ่ การไหลเวียนโลหิตดขี นึ้ เลอื ดลมเดินสะดวกสมนุ ไพรลกู ประคบลกู ประคบสมนุ ไพร คือ ผา้ ทใ่ี ชส้ มนุ ไพรหลายอย่างมาห่อรวมกนั นามานงึ่ ใหร้ อ้ น เป็ นวิธกี ารบาบดั รกั ษาของการแพทยแ์ ผนโบราณ แลว้ ประคบบริเวณท่เี จ็บปวดเคล็ดขดั ยอก โดยอาศยั ความรอ้ นและคณุ สมบตั สิ มนุ ไพรทาใหอ้ าการดขี นึ้ คนไทยนยิ มใช้ ลกู ประคบสมนุ ไพร รกั ษากนั มาแตโ่ บราณจนถึงปัจจบุ นั โดยมกั ใชร้ กั ษาควบค่กู บัการนวดไทย คือ หลงั จากนวดเสร็จแลว้ จงึ ประคบนาบไปตามรา่ งกาย ผลของความรอ้ นท่ีไดจ้ ากการประคบ ทาให้หลอดเลอื ดฝอยขยายตวั และตวั ยาสมนุ ไพรรอ้ น ๆ ซึมผา่ นชน้ั ผวิ หนงั เขา้ สรู่ า่ งกาย และยงั ชว่ ยทาใหเ้ นอ้ื เยื่อพงั ผดื ยืดตวั ออก ลดการตดิ ขดั ของขอ้ ตอ่ ลดการเกร็งตวัของกลา้ มเนอื้ ลดปวด ชว่ ยลดการบวมทเ่ี กดิ จาการอกั เสบของกลา้ มเนอ้ื เอ็น และขอ้ ตอ่ และชว่ ยเพมิ่ การไหลเวียนของโลหิต นอกจากจะมกี ารนาเอาสมนุ ไพรตา่ ง ๆ มาใช้ประโยชนเ์ ป็ นยากนิ รกั ษาอาการของโรคตา่ ง ๆ หรือนาสมนุ ไพรบางชนดิ มาปรงุ เป็ นยาบารงุ กาลงั บารงุ รา่ งกายขจดั โรคภยั ไขเ้ จ็บตา่ ง ๆ แลว้ ยงั สามารถนามาใชเ้ ป็ นยารกั ษาอาการภายนอกร่างกายไดอ้ ีกดว้ ย มีทงั้ ท่นี ามาใช้เดย่ี ว ๆ หรือนามาปรงุ ผสมผสานเขา้ ดว้ ยกนั หลาย ๆ อย่าง เป็ นยาทาก็ได้ เป็ นยาพอกก็ดี เป็ นยาพ่น เป่ าเป็ นยาสบู ยาอม ยารมควนั หรือยาประคบก็ได้ สารพดัสารพนั นคี่ ือมรดกทางภมู ิปัญญาของหมอพ้ืนบา้ นหรือแพทยแ์ ผนโบราณของไทยเราโดยแท้ 2. ควำมหมำยของลกู ประคบสมนุ ไพร ลกู ประคบสมนุ ไพร คือ การนาสมนุ ไพรหลายๆชนดิ มาห่อรวมกนั สว่ นใหญจ่ ะเป็ นยาสมนุ ไพร ที่มีนา้ มนัหอมระเหย ซึ่งเมอื่ ถกู ความรอ้ นจะระเหยออกมากลายเป็ นกลนิ่ เชน่ ไพล ขมนิ้ ชนั ขม้นิ ออ้ ย ตะไครม้ ะกรดู การบรูโดยเราสามารถนาเอาสมนุ ไพรเหลา่ นน้ั มาหนั่ ย่อยอยา่ งหยาบ ๆ จากนนั้ หอ่ ดว้ ยผา้ ดิบ แลว้ นาไปผา่ นกระบวนการความรอ้ นดว้ ยวิธีการนง่ึ ไอนา้ หรือใสไ่ มโครเวฟ เพ่อื ให้สมนุ ไพรละลายออกมาเป็ นตวั ยาซึมเขา้ ใตผ้ วิ หนงั ตามรา่ งกาย ถา้ ใชไ้ มโครเวฟจะตอ้ งพรมนา้ ใหช้ มุ่ มากกวา่ การนง่ึ ดว้ ยไอนา้ สมยั โบราณจะใชเ้ หลา้ ขาวไปพรมดว้ ย เพราะเหลา้ ขาวเป็ นตวั นายา (หรือกษยั ยา) เป็ นการชว่ ยทาให้สมนุ ไพรละลายและซึมเขา้ สผู่ วิ หนงั ไดด้ ีย่ิงขนึ้ การนง่ึระยะแรก จะใชเ้ วลา ประมาณ 10-15 นาที หากใช้ไมโครเวฟในการอนุ่ ลกู ประคบ หา้ มพรมดว้ ยเหลา้ ขาวเด็ดขาด เพราะอาจทาใหเ้ กิดอนั ตรายได้ ลกู ประคบเป็ นวิธีการบาบัดรกั ษาของแพทยแ์ ผนไทยซึ่งสามารถนาไปใช้ ควบค่กู บั การนวดไทยโดยใชก้ ารประคบหลงั การนวดหรือประคบพรอ้ มนวดรา่ งกาย 3. ลกั ษณะทวั่ ไปและชนิดของลกู ประคบสมนุ ไพร 3.1 ลกั ษณะทวั่ ไปลกู ประคบสมนุ ไพร ลกู ประคบสมนุ ไพรตอ้ งห่อผา้ ปิ ดสนทิ รปู ทรงตา่ งๆ ภายในบรรจสุ มนุ ไพรสดหรือแหง้ หลายชนดิ รวมกนักรณีทาเป็ นรปู ทรงกลมปลายผา้ ตอ้ งรวมแลว้ มดั ใหแ้ นน่ทาเป็ นดา้ มจบั ตอ้ งมกี ล่ินหอมของนา้ มนั หอมระเหยของสมนุ ไพรทใ่ี ช้ 3.2 ชนิดของลกู ประคบ ลกู ประคบมี 2 ชนดิ คือ ลกู ประคบสมนุ ไพรสดและลกู ประคบสมนุ ไพรแหง้ 3.1.1 ลกู ประคบสมนุ ไพรสด ขอ้ ดี คือ การใชส้ มนุ ไพรสดในการปรงุ ลกู ประคบนน้ั สมนุ ไพรจะมนี า้ อย่แู ลว้ จึงไมจ่ าเป็ นตอ้ งพรม นา้ กอ่ นนาไปใช้ ไมต่ อ้ งตากแหง้ไมต่ อ้ งอบฆา่ เชอ้ื ไมต่ อ้ งกลวั ขนึ้ รา ขอ้ จำกดั คือ เมือ่ ปรงุ ลกู ประคบเสร็จแลว้ ตอ้ งรีบนาไปใช้ ไมส่ ามารถเก็บไวไ้ ดน้ านในอณุ หภมู ปิ กติ ตอ้ งเก็บในตเู้ ย็นหรือภาชนะบรรจพุ เิ ศษ 3.1.2 ลกู ประคบสมนุ ไพรแหง้ ขอ้ ดี คือ เก็บไวไ้ ดน้ าน สะดวกในการนาไปใช้สามารถเตรียมสมนุ ไพรทใี่ ชใ้ น การปรงุ ลกู ประคบได้ครบถว้ นมากขนึ้ เนอื่ งจากสมนุ ไพรบางชนดิ ไมส่ ามารถหาไดใ้ นทอ้ งถ่ิน ตอ้ งหามาจากแหลง่ อื่น 4. กำรทำลกู ประคบและวิธีกำรกำรประคบลกู สมนุ ไพร 4.1 อปุ กรณก์ ำรทำลกู ประคบสมนุ ไพร 1. ผา้ สาหรบั หอ่ ลกู ประคบ ตอ้ งเป็ นผา้ ฝ้ ายหรือผา้ ดิบท่มี ีเนอ้ื ผา้ แนน่ พอทจ่ี ะป้ องกนั ไมใ่ หส้ มนุ ไพรรว่ งออกมาได้ ขนาด 50x50 หรือ 30x30 เซนติเมตร 2. สมนุ ไพรทใี่ ชท้ าลกู ประคบตอ้ งหนั่ หรือสบั เป็ นชน้ิ เล็ก ๆ สด/แหง้ ตอ้ งไมม่ ีราปรากฏใหเ้ ห็นเดน่ ชดั และตอ้ งมีพืชสมนุ ไพรหลกั ทม่ี นี า้ มนั หอมระเหยอยา่ งนอ้ ย 3ชนดิ เชน่ ไพล ขม้นิ ชนั ตะไคร้ และผวิ หรือใบมะกรดู /กลมุ่สมนุ ไพรทมี่ ีรสเปรี้ยวมฤี ทธเิ์ ป็ นกรดอ่อน ๆ เชน่ ใบมะขาม ใบสม้ ป่ อย และกลมุ่ สารทม่ี ีกล่ินหอม จะระเหยออกมาเม่อื ถกู ความรอ้ น เชน่ การบรู พิมเสน และเกลอืชว่ ยดดู ความรอ้ น 3. หมอ้ สาหรบั นงึ่ ลกู ประคบและจานรองลกูประคบ 4. เชอื กสาหรบั มดั ผา้ ห่อลกู ประคบ 4.2 สมนุ ไพรท่ีใชท้ ำลกู ประคบ สมนุ ไพรทใ่ี ชใ้ นตารบั ยา “ลกู ประคบสมนุ ไพร” มีแตกตา่ งกนั ไปในวตั ถปุ ระสงคข์ องการรกั ษา เชน่ ตารบั แก้ปวดเมอื่ ย ตารบั แกเ้ หน็บชา ตารบั แกอ้ มั พฤกษ์ อมั พาตตาหรบั แกต้ ะคริว เป็ นตน้ ตารบั แกป้ วดเมอื่ ยของแตล่ ะแห่ง อาจไมใ่ ชส่ ตู รเดียวกนั แตม่ ีตวั ยาหลกั เหมือนกนัสว่ นมากแลว้ มกั ใชล้ กู ประคบสมนุ ไพร ประคบกนั ในผทู้ มี่ ีอาการเคล็ด ขดั ยอก ซา้ บวม แตถ่ า้ ตอ้ งการประคบเพ่ือคลายเครียด คลายเมือ่ ยลา้ ก็สามารถทาได้ การประคบดว้ ยลกู ประคบสมนุ ไพรเพ่ือคลายเครียดน้ี จะชว่ ยใหห้ ายจากอาการออ่ นลา้ อาการปวดเมอ่ื ย กลา้ มเนอ้ื เสน้ เอ็นเกิดความกระปร้ีกระเปร่า สบายเนอ้ื สบายตวั ขน้ึ ซึ่งนยิ มใช้โดยสว่ นใหญ่ มกั ใชส้ มนุ ไพร ดงั น้ี 1. การบรู 2. เกลือ 3. มะกรดู 4. ขมน้ิ ชนั 5. ไพล 6. ใบมะขาม 7. ใบสม้ ป่ อย 4.3 กำรเก็บสมนุ ไพร 4.3.1 ประเภทรำกหรอื หวั 1. เก็บในชว่ งทพี่ ชื หยดุ เจริญเตบิ โต ใบ ดอก รว่ งหมด หรือ ในชว่ งตน้ ฤดหู นาว ถึงปลายฤดรู อ้ น เพราะชว่ งน้ี ราก หวั มกี ารสะสมปรมิ าณของตวั ยาไวค้ อ่ นขา้ งสงู 2. วิธกี ารเก็บ ใชว้ ิธกี ารขดุ อย่างระมดั ระวงั เชน่กระชาย กระทอื ขา่ เป็ นตน้ 4.3.2 ประเภทใบ 1. เก็บทงั้ ตน้ ควรเก็บในชว่ งทพี่ ชื เจรญิ เตบิ โตมากทสี่ ดุ หรือในชว่ งทด่ี อกตมู เริ่มบาน หรือ อาจเก็บในชว่ งที่ดอกบานผลยงั ไมส่ กุ ก็ได้ 2. วิธเี ก็บ ใชเ้ ด็ด เชน่ กระเพรา ขลู่ ฝรงั่ ฟ้ าทะลายโจร เป็ นตน้ 4.3.3 ประเภทเปลอื กตน้ และเปลือกรำก 1. เปลอื กตน้ โดยมากเก็บระหวา่ งชว่ งฤดรู อ้ น ตอ่กบั ฤดฝู น ปริมาณยาในพืชสงู และ ลอกออกงา่ ย 2. การลอกเปลอื กตน้ อยา่ ลอกออกทง้ั รอบตน้เพราะจะทาใหพ้ ชื ตายไดค้ วรลอกจากสว่ นกง่ิ หรือ แขนงยอ่ ย ไมค่ วรลอกออกจากลาตน้ ใหญ่ของตน้ ไม้ 3. สว่ นเปลอื กราก เก็บในชว่ งตน้ ฤดฝู นเหมาะท่สี ดุ 4.3.4 ประเภทดอก 1. เก็บในชว่ งดอกเริ่มบาน แตบ่ างอย่างเก็บในชว่ งดอกตมู เชน่ กานพลเู ป็ นตน้ 4.3.5 ประเภทผลและเมล็ด 1. พืชสมนุ ไพรบางชนดิ อาจเก็บในชว่ งยงั ไมส่ กุเชน่ ฝรงั่ เก็บผลอ่อนใชแ้ กท้ อ้ งร่วง 2. ผลแกเ่ ต็มท่ี เชน่ มะแวง้ ตน้ มะแวง้ เครอื ดีปลีเมล็ดฟักทอง เมล็ดชมุ เห็ดไทย เมล็ดสะแก เป็ นตน้ 4.4 วิธีทำลกู ประคบ 4.4.1 ลกู ประคบสมนุ ไพรสด วิธกี ารเตรียมสมนุ ไพร 1. หนั่ หวั ไพล ขมิ้นชนั ใหเ้ ป็ นลกู เตา๋ ตะไคร้ซอยใหล้ ะเอียด มะกรดู ปอกเอาแตเ่ ปลือกนาไปโขลกกบัครกพอหยาบๆ 2. ใบมะขาม ใบสม้ ป่ อย เด็ดออกจากกา้ นให้เป็ นใบ นาไปผสมกบั สมนุ ไพรในที่หนั่ ไวเ้ สร็จแลว้ ใหใ้ สเ่ กลอืการบรู คลกุ เคลา้ ใหเ้ ป็ นเนอ้ื เดยี ว แตอ่ ยา่ ใหแ้ ฉะเป็ นนา้ 3. แบ่งตวั ยาทคี่ ลกุ เคลา้ เรียบรอ้ ย แลว้ ใส่ผา้ ดบิ หอ่ เป็ นลกู ประมาณลกู สม้ โอรดั ดว้ ยเชอื กใหแ้ นน่ 4.4.2 ลกู ประคบสมนุ ไพรแหง้ วิธีการเตรียมสมนุ ไพร 1. หนั่ หวั ไพล ขมิน้ ชนั ใหเ้ ป็ นลกู เตา๋ ตะไคร้ซอยใหล้ ะเอียด มะกรดู ปอกเอาแตเ่ ปลอื ก ใบมะขาม ใบสม้ ป่ อย เด็ดออกจากกา้ นใหเ้ ป็ นใบนาไปตากแดดใหแ้ หง้ใชเ้ วลา 7 วนั โดยแยกตากสมนุ ไพรแตล่ ะชนดิ 2. เมอื่ สมนุ ไพรแหง้ ดีแลว้ น าสมนุ ไพรตามอตั ราสว่ นมาผสมกนั ใสเ่ กลอื การบรู คลกุ เคลา้ ใหเ้ ป็ นเนอื้ เดยี ว 3. แบ่งตวั ยาทค่ี ลกุ เคลา้ เรียบรอ้ ย แลว้ ใส่ผา้ ดิบหอ่ เป็ นลกู ประมาณลกู สม้ โอรดั ดว้ ยเชอื กใหแ้ นน่ 4.5 กำรห่อลกู ประคบ 1. นาสว่ นทงั้ หมดมาวางตรงกลางของผา้เริ่มตน้ จบั มมุ ผา้ 2 มมุ ขน้ึ มาทบกนั โดยจบั ทลี ะมมุ จนครบทง้ั 4 มมุ จากนน้ั จะเกดิ มมุ ผา้ ขน้ึ มาอีก 4 มมุ ใหร้ วบมมุ ผา้ทีล่ ะมมุ อีกครง้ั หนงึ่ จนครบทงั้ 4 มมุ 2. แตง่ ชายผา้ ใหเ้ รียบรอ้ ย ซอ้ นกนั เป็ นชายเดียว จากนนั้ คอ่ ยๆ จดั แตง่ ลกู ประคบใหเ้ ป็ นรปู ทรงกลมท่ีสวยงาม 3. เมื่อไดล้ กู ประคบเป็ นรปู ทรงกลม ที่สวยงามแลว้ ใหน้ าเชอื กมาพบั ครึง่ รอ้ ยเป็ นห่วง ใหช้ ายทง้ั สองเทา่ กนั จากนนั้ พนั ทบกนั 2 รอบแลว้ ผกู ใหแ้ นน่ ดว้ ยเงอ่ื นตาย 1 รอบ ก็จะทาใหเ้ หลอื ปลายผา้ ท่ีเทา่ กนั ทง้ั สองขา้ ง จากนน้ั จงึ ค่อย ๆ จดั ระเบียบชายผา้ ในสว่ นที่จะทาดา้ มจบั 4. การทาดา้ มจบั โดยการจบั ชายผา้ ทเี่ หลอืมาซอ้ นกนั ใหเ้ รียบรอ้ ยเสร็จแลว้ พบั เขา้ หากนั เพ่ือเก็บซอ่ นชายผา้ ทง้ั สองดา้ นหลงั จากทเ่ี ราจดั แตง่ และซ่อนชายผา้เป็ นที่เรียบรอ้ ยแลว้ ใหพ้ บั ลงมาประมาณ 2 นว้ิ ครึ่ง เพ่อืทาดา้ มจบั ใชป้ ลายเชอื กเสน้ เดิมมาพนั ทบกนั อีก2 รอบโดยการผกู แบบเงอ่ื นตายใหแ้ นน่ อีกครง้ั หนงึ่ 5. จากนน้ั ใหซ้ ่อนปลายเชอื กไวใ้ นซอกผา้ ตรงรอยพบั ทีเ่ ป็ นดา้ มจบั และเพื่อให้ ลกู ประคบมีความแขง็ แรงสวยงาม คงทนตอ่ การใชง้ านใหน้ าเชอื กป่ านผกู ใหแ้ นน่ อีกครง้ั โดยผกู แบบเงอ่ื นตาย ใหป้ ลายดา้ นหนงึ่ ยาวประมาณ2 นวิ้ คร่ึง เสร็จแลว้ ใหย้ กขน้ึ มาแนบกบั ดา้ มจบั ใชป้ ลายเชอื ก สว่ นท่ียาวกวา่ ค่อยพนั ขนึ้ มา โดยใชป้ ลายนว้ิ ไลก่ ดเชอื กใหแ้ นน่ การทาเชน่ นจ้ี ะทาใหเ้ ชอื กเรียงกนั ดสู วยงามและเป็ นระเบียบ เม่อื พนั จนสดุ ชายเชอื กแลว้ ใหผ้ กู เงอื่ นตายไวก้ บั ปลายเชอื กเสน้ ท่ีแนบไวก้ บั ดา้ มจบั ในตอนแรกจากนนั้ ซ่อนปลายไวใ้ นซอกผา้ ทเ่ี ป็ นดา้ มจบั เพียงเทา่ นก้ี ็จะไดล้ กู ประคบที่สวยงามพรอ้ มใชง้ าน 4.6 วิธีกำรประคบสมนุ ไพร ใชป้ ระคบบริเวณทป่ี วดหรือเคล็ดขดั ยอก นา้ มนัหอมระเหยเมอ่ื ถกู ความรอ้ นจะระเหยออกมาความรอ้ นจากลกู ประคบจะชว่ ยกระตนุ้ การไหลเวียนโลหิตดขี น้ึ และยงั มีสารสาคญั จากสมนุ ไพรทสี่ ามารถซึมเขา้ ทางผวิ หนงัชว่ ยรกั ษาอาการ ซ่ึงมกี ระบวนการและขน้ั ตอนดงั น้ี 1. จดั ทา่ คนไขใ้ หเ้ หมาะสม เชน่ นอนหงาย นงั่ นอน ตะแคงขนึ้ อย่กู บั ตาแหนง่ท่ีจะทาการประคบสมนุ ไพร 2. นาลกู ประคบท่ีไดร้ บั ความรอ้ นไดท้ ่แี ลว้ มา ประคบบริเวณทตี่ อ้ งการประคบซึ่งกอ่ นประคบตอ้ งมกี ารทดสอบความรอ้ นของลกูประคบ โดยการแตะทท่ี อ้ งแขนหรือหลงั มอื กอ่ น 3. ในการวางลกู ประคบบนผวิ หนงั คนไขโ้ ดยตรง ในชว่ งแรกๆ ตอ้ งทาดว้ ยความเร็วไมว่ างแชน่ านๆ เพราะคนไขจ้ ะทนความรอ้ นไมไ่ ด้มาก 4.7 วิธีเก็บรกั ษำลกู ประคบ 1. ลกู ประคบสมนุ ไพรท่ที าในแตล่ ะครง้ั สามารถเก็บไวใ้ ชซ้ า้ ได3้ -5 วนั 2. ควรเก็บลกู ประคบไวใ้ นตเู้ ย็น จะทาใหเ้ ก็บได้นานขน้ึ 3. ถา้ ลกู ประคบแหง้ กอ่ นใชค้ วรพรมดว้ ยนา้ หรือเหลา้ ขาว 4. ถา้ ลกู ประคบทใ่ี ชไ้ มม่ สี ีเหลอื งหรือสีออ่ นลงแสดงว่าจะใชไ้ มไ่ ดผ้ ลควรเปล่ียนลกู ประคบใหม่ 5. สรรพคณุ และประโยชนข์ องสมนุ ไพร 5.1 สรรพคณุ ของสมนุ ไพร 1. ไพล 1. เหงำ้ เป็ นยาแกท้ อ้ งขน้ึ ทอ้ งอืดเฟ้ อ ขบั ลม แก้บิด ทอ้ งเดินขบั ประจาเดอื นสตรี ทาแกฟ้ กบวมแกผ้ นื่ คนัเป็ นยารกั ษาหืดเป็ นยากนั เล็บถอด ใชต้ ม้ นา้ อาบหลงัคลอด นา้ คนั้ จากเหงา้ รกั ษาอาการเคล็ดขดั ยอก ฟกบวมแพลงชา้ เม่ือย 2. หวั ชว่ ยขบั ระดู ประจาเดือนสตรี เลือดรา้ ยแกม้ ตุ กติ ระดขู าวแกอ้ าเจียน แกป้ วดฟัน 3. ดอก ขบั โลหิตกระจายเลือดเสีย 4. ตน้ แกธ้ าตพุ ิการ แกอ้ จุ าระพิการ 5. ใบ แกไ้ ข้ ปวดเมอื่ ย แกค้ รนั่ เนอื้ ครนั่ ตวั แก้เมอื่ ย 2. มะกรดู 1. ผิวลกู มะกรดู ขบั ลมในลาไส้ ปรงุ เป็ นยาลมขบั ระดู แกป้ วดทอ้ ง 2. ใบ แกไ้ อ แกอ้ าเจยี นเป็ นเลอื ด แกช้ า้ ใน มสี ารตา้ นมะเร็ง 3. รำก แกไ้ ข้ แกก้ าเดา ถอนพิษ แกล้ มจกุ เสียดแกพ้ ษิ ฝี ภายใน แกเ้ สมหะ 4. ลกู มะกรดู นามาดองกนิ เป็ นยาฟอกและบารงุ เลือด 3. ตะไคร้ 1. ทง้ั ตน้ ใชเ้ ป็ นยารกั ษาโรคหืด แกป้ วดทอ้ ง ขบัปัสสาวะและแกอ้ หิวาตกโรค หรือทาเป็ นยาทานวดก็ได้และยงั ใชร้ วมกบั สมนุ ไพรชนดิ อ่ืนรกั ษาโรคได้ เชน่ บารงุธาตุ เจริญอาหาร และขบั เหงอื่ 2. หวั เป็ นยารกั ษาเกล้ือน แกท้ อ้ งอดื ทอ้ งเฟ้ อแกป้ ัสสาวะพิการแกน้ ว่ิ บารงุ ไฟธาตุ แกอ้ าการขดั เบา ถา้ใชร้ วมกบั สมนุ ไพรชนดิ อ่ืน จะเป็ นยาแกอ้ าเจียน แกท้ รางยานอนหลบั ลดความดนั สงู แกล้ มอมั พาต แกก้ ษยั เสน้และแกล้ มใบ ใบสด ๆ จะชว่ ยลดความดนั โลหิตสงู แกไ้ ข้ 3. รำก ใชเ้ ป็ นยาแกไ้ ขเ้ หนอื ปวดทอ้ งและทอ้ งเสยี 4. ตน้ ใชเ้ ป็ นยาแกข้ บั ลม แกเ้ บื่ออาหาร แกผ้ มแตก แกโ้ รคทางเดนิ ปัสสาวะ นวิ่ เป็ นยาบารงุ ไฟธาตใุ ห้เจริญ แตถ่ า้ เอาผสมกบั สมนุ ไพรชนดิ อื่น จะแกโ้ รคหนองใน และนอกจากนยี้ งั ใชด้ บั กล่นิ คาวดว้ ย 4 . ใบมะขำม 1. ใบอ่อน นามาตม้ เอานา้ โขลกศีรษะ แกห้ วดัคดั จมกู นา้ มกู ไหลสว่ นใบสดก็นามาตม้ นา้ อาบหลงั สตรี คลอดบตุ รใชผ้ สมกบั สมนุ ไพรอื่นเนอ่ื งจากในใบมะขามสดมีรสเปร้ียวมกี รดหลายชนดิ ชว่ ยทาใหผ้ วิ หนา้ สะอาดขนึ้ 2. ใบและดอก ของมะขามนามาตม้ รบั ประทานนา้ ชว่ ยลดความดนั โลหิตไดด้ ีมาก 5. ขม้ินชนั 1. เหงำ้ ใชร้ กั ษาโรคผวิ หนงั ผน่ื คนั โดยทาเป็ นผงผสมนา้ หรือเหงา้ สดฝนนา้ ทานา้ มนั หอมระเหยและสารcurcumin มฤี ทธย์ิ บั ยงั้ การเจรญิ ของเชอื้ หนองไดด้ รี กั ษาโรคทอ้ งอืด ทอ้ งเฟ้ อ และแผนในกระเพาะอาหาร 6 . ใบสม้ ป่ อย 1. ใบรสเปร้ยี ว ฝาดรอ้ นเล็กนอ้ ย สรรพคณุชว่ ยขบั เสมหะ ขบั ระดขู าวแกบ้ ิด ฟอกโลหิต แกโ้ รคตา ดอกรสเปรี้ยว ฝาด มนั แกเ้ สน้ เอ็นพกิ ารใหส้ มบรู ณ์ ฝัก รสเปรี้ยว เป็ นยาขบั เสมหะ แกไ้ อทาใหอ้ าเจียน แกน้ า้ ลายเหนยี ว แกโ้ รคผวิ หนงั ชว่ ยขจดั รงั แคและบารงุ เสน้ ผมเปลอื กรสขมเปร้ียว เผ็ดปร่า เจริญอาหารกดั เสมหะ แกไ้ อซางเด็ก ตน้ รสเปรี้ยวฝาดแกต้ าพิการ ราก รสขม แกไ้ ข้แกท้ อ้ งรว่ ง 5.2 ประโยชนข์ องสมนุ ไพร 1. สามารถรกั ษาโรคบางชนดิ ได้ โดยไมต่ อ้ งใช้ยาแผนปัจจบุ ัน ซ่ึงบางชนดิ อาจมรี าคาแพง และตอ้ งเสียค่าใชจ้ า่ ยมาก อีกทง้ั อาจหาซื้อไดย้ ากในทอ้ งถ่ินนน้ั 2. ใหผ้ ลการรกั ษาไดด้ ใี กลเ้ คียงกบั ยาแผนปัจจบุ นั และใหค้ วามปลอดภยั แกผ่ ใู้ ชม้ ากกวา่ แผนปัจจบุ นั 3. สามารถหาไดง้ า่ ยในทอ้ งถิ่นเพราะสว่ นใหญ่ไดจ้ ากพืชซ่ึงมีอย่ทู วั่ ไปทงั้ ในเมอื งและ ชนบท 4. มรี าคาถกู สามารถประหยดั คา่ ใชจ้ า่ ยในการซื้อยาแผนปัจจบุ นั ทต่ี อ้ งสงั่ ซ้ือจากตา่ ง ประเทศเป็ นการลดการขาดดลุ ทางการคา้ 5. ใชเ้ ป็ นยาบารงุ รกั ษาใหร้ า่ งกายมีสขุ ภาพแขง็ แรง 6. ใชเ้ ป็ นอาหารและปลกู เป็ นพชื ผกั สวนครวั ได้เชน่ กะเพรา โหระพา ขงิ ขา่ ตาลงึ 7. ใชใ้ นการถนอมอาหารเชน่ ลกู จนั ทร์ ดอกจนั ทรแ์ ละกานพลู 8. ใชป้ รงุ แตง่ กลิ่น สี รส ของอาหาร เชน่ ลกูจนั ทร์ ใชป้ รงุ แตง่ กลน่ิ อาหารพวก ขนมปัง เนย ไสก้ รอกแฮม เบคอน 9. สามารถปลกู เป็ นไมป้ ระดบั อาคารสถานที่ตา่ ง ๆ ใหส้ วยงาม เชน่ คนู ชมุ เห็ดเทศ 6. ประโยชนข์ องกำรประคบสมนุ ไพร 1. บรรเทาอาการปวดเมือ่ ย 2. ชว่ ยลดอาการบวม อกั เสบของกลา้ มเนอ้ื เอ็น ขอ้ ต่อ 3. หลงั ลดอาการเกร็งของกลา้ มเนอ้ื ชว่ ยใหเ้ นอ้ื เยื่อพงั ผดื ยืดตวั ออกมาลดการติดขดั ของขอ้ ตอ่ ลดอาการปวดชว่ ยเพิ่มการไหลเวียนของเลอื ด 4. ชว่ ยใหร้ สู้ กึ สดชน่ื ผอ่ นคลายจากกล่ินของนา้ มนัหอมระเหยชว่ ยใหเ้ กิดอาการตนื่ ตวั ของรา่ งกาย เนอื่ งจากกล่ินของสมนุ ไพรทน่ี ามารวมกนั 7. ขอ้ ควรระวงั ในกำรใชล้ กู ประคบสมนุ ไพร 1. หา้ มใชล้ กู ประคบทร่ี อ้ นเกนิ ไป โดยเฉพาะกบั บริเวณผวิ หนงั อ่อนๆ หรือบริเวณทีเ่ คยเป็ นแผลมากอ่ น ถา้ตอ้ งการใชค้ วรมีผา้ ขนหนรู องกอ่ นหรือรอจนกว่าลกูประคบจะคลายความรอ้ นลงจากเดิม 2. ควรระวงั เป็ นพิเศษในผปู้ ่ วยเบาหวาน อมั พาต เด็กและผสู้ งู อายเุ นอื่ งจากกลมุ่ บคุ คลดงั กลา่ วความรสู้ กึตอบสนองตอ่ ความรอ้ นชา้ จะทาใหผ้ วิ หนงั ไหมพ้ องไดง้ า่ ยถา้ ตอ้ งการใชค้ วรใชล้ กู ประคบท่ีอนุ่ 3. ไมค่ วรใชล้ กู ประคบสมนุ ไพรในกรณีท่มี แี ผลการอกั เสบซึ่งมีอาการปวด บวม แดง รอ้ น ในชว่ ง 24 ชวั่ โมงแรกของการอกั เสบ เพราะอาจจะทาใหม้ กี ารบวมมากขน้ึ 4. หลงั จากประคบสมนุ ไพรแลว้ ไมค่ วรอาบนา้ ทนั ทีเพราะจะไปชะลา้ งตวั ยาออกจากผวิ หนงั และอณุ หภมู ขิ องร่างกายปรบั เปลีย่ นไมท่ นั อาจจะทาใหเ้ ป็ นไขไ้ ด้ เอกสำรอำ้ งอิงกรมการพฒั นาชมุ ชน กระทรวงมหาดไทย.ลูกประคบ. OTOP today.2555. แหลง่ ทมี่ า: http://www.otoptoday.com/wisdom/1586/ลกู ประคบ. 16 มิถนุ ายน, 2561วิกพิ ีเดยี สารานกุ รมสรี.ลกู ประคบ.วิกพิ ีเดยี สารานกุ รม เสรี.2561. แหลง่ ทม่ี า: https://th.wikipedia.org/wiki/ลกู ประคบ. 16 มิถนุ ายน, 2561.สมชาย วงศเ์ ขยี ว.การทาลูกประคบสมุนไพรสด. okmd: OFFICE OF KNOWLEDGE MANAGEMENT AND DEVELOPMENT.2558. แหลง่ ทมี่ า: http://www.okmd.or.th/upload/pdf/Freshly- herbal-ball.pdf. 16 มถิ นุ ายน, 2561.อดศิ ร กอ้ นคา.ลูกประคสมุนไพร.ครบู า้ นนอก.คอม. 2548. แหลง่ ที่มา: https://www.kroobannok.com/2039. 16 มถิ นุ ายน, 2561