กร งจอมส ร นทร โพธ ม ง ว ดสระโพธ แดน

ํ ค า ํ คานา ํ ํ าน ี ี หนงสอการสงครามไทย กบสงครามโลก ครงท ๑ และครงท ๒ ไดเรยบเรยงขนใหม ั ี ี ั ้ ั หน ั งส ั ื อการสงครามไทย ก บสงครามโลก คร งท ี ่ ๑ ี ่ และคร ั งท ั ้ ่ ี ๒ ี ่ ได เร  ยบเร ยงข ้ ึ นใหม   ้  ้ ั ื ึ ้ ่ นธ ความส บห ี ั ั    างย และ

ี  ั ั  ระหว

สอดคล   ่ ๓  ิ ั  อให ชา ุ องและตรงก ั เพ เพอใหสอดคลองและตรงกบหวขอวชา ในตอนท ๓ ความสมพนธระหวางยทธศาสตรและ   วข อว มพ ั ในตอนท ั ่ ื 

ทธศาสตร ื ่ ิ ุ นโยบาย จากสงครามไทยในอด ี ต ี หมวดว ิ ชาย ุ ทธศาสตร  และนโยบาย หล ั กส ู ตรว ิ ทยาล ย ั  ิ ิ นโยบาย จากสงครามไทยในอดต หมวดวชายทธศาสตร และนโยบาย หลกสตรวทยาลย ั ั ู ุ ึ ึ ่  ึ ่ ื  การทพเรอ ปการศกษา ๒๕๖๒ และเพอใหทราบถงเหตการณ รวมทงสาเหตและแรงจงใจ ั ู ู ้ ุ ุ ั ้  ุ ั การท ั พเร ื อ ื ป  การศ ึ กษา ๒๕๖๒ และเพ ื อให  ทราบถ งเหต ุ การณ  รวมท งสาเหต และแรงจ งใจ ู   างประเทศของไทย ่   าส สงครามโลก ี ่ ี ่ ยนแปลงนโยบายต ่ ี ทไดนาไปสการเปลยนแปลงนโยบายตางประเทศของไทย ในการตดสนใจเขาสสงครามโลก ู  ู ได  ี ท  ั การเปล  ู ดส ั นใจเข ิ ิ าไปส 

น  ในการต ํ ํ ู ี ี คร ั ้ งท ั ้ ี ่ ๑ ่ ี สงครามอ ิ นโดจ น และสงครามมหาเอเช ยบ ู รพา ( สงครามโลกคร งท ั ้ ี ่ ๒ ่ ี ) ้ ั ิ ี ครงท ๑ สงครามอนโดจีน และสงครามมหาเอเชยบรพา (สงครามโลกครงท ๒) ุ ั ั ุ ั   ้ จากการลมสลายของอาณาจกรอยธยา ใน พ.ศ.๒๓๑๐ แตหลงจากนนไมนาน จากการล  มสลายของอาณาจ ั กรอย ธยา ใน พ . ศ . ๒๓๑๐ แต หล ั งจากน ั ้ นไม นาน  ุ ั ุ ุ ี ี  ี ไทยกสามารถขบไลพมาออกไป แลวสถาปนากรงธนบรศรมหาสมทร เปนราชธานใหม ็  ไทยก ็ สามารถข ั บไล  พม  าออกไป แล  วสถาปนากร ุ งธนบ ุ ร ี ศร มหาสม ุ ทร เป  นราชธาน ี ใหม   ี  ิ ื ี ่ ั ิ ั  ํ   และตอดวยกรงรตนโกสนทรในเวลาตอมา อกทงทาสงครามกบอาณาจกรรอบบาน เพอให และต อด  วยกร ุ งร ุ ตนโกส นทร ในเวลาต อมา อ ี กท ั ้ งท ั ้ าสงครามก บอาณาจ กรรอบบ าน  เพ ื ่ อให   ั    ั ั   ั ํ   ื สามารถรกษาอธปไตยของชาตไว ตลอดจนการแผขยายอทธพลเหนอลาวและเขมรดวย ิ สามารถร ั กษาอธ ปไตยของชาต ไว ิ  ตลอดจนการแผ ขยายอ ิ ทธ ิ พลเหน อลาวและเขมรด  วย ิ ั ื   ิ ิ ิ ิ อ ั ิ  ล  ั ื ่ ทธ ํ ั นออก ิ ทธ ั ั นตก  าอาณาน  พลเข ี  ยตะว

ิ  านาจตะว ได ํ ิ แผ  ามาในเอเช ิ  ี ิ ิ ั คมของมหาอ อล เม เมอลทธลาอาณานคมของมหาอานาจตะวนตก ไดแผอทธพลเขามาในเอเชยตะวนออก ื ่    าง านตะว

ี  ี ู  ของไทย 

ปแบบต ู ได ยงใต ท านใต ั ้ บบ   ้ งด ั   บ ี บไทยในร ั  ตะว ั งค

ั ั ี  เฉ เฉยงใต ทงดานตะวนตก ตะวนออก และดานใตของไทย ไดบบบงคบไทยในรปแบบตาง ๆ ั นออก

ั และด นตก ั ั

ๆ ่ ํ   ี ิ ั ใหตองยอมแกไขสนธสญญาทไดทาไวกบชาตตะวนตกในสมยรชกาลท ๓ ซงมความเสมอภาคกบชาตตะวนตกในสมยรชกาลท ๓ ซงมความเสมอภาค ั  ่ ี ิ  ใหต องยอมแกไขสนธสญญาทไดทาไว ั ั ิ ิ ั ั ั ั ั ั ่ ี ี ่ ึ ่ ึ ่ ี ี   ํ างชาต ี

ี ี ยบต ไม ไมมชาตใดเสยเปรยบ เปนสนธสญญาใหมในรชกาลท ๔ ทไทยเสยเปรยบตางชาต แตกตอง ็ ั   ี  ็ เป นสนธ อง ต ท ี ๔  ี ี ่

ยเปร ี ี ่ ี ่ ไทยเส ยบ ยเปร ี

ี  ี ิ ชกาลท ั  ในร ชาต ่ แต  ญญาใหม ส  ิ ิ ิ ใดเส ั  ิ ั  ก ิ  ม

ี  ิ การณ

 ิ ํ จายอม ศ ดว ิ ็ เก .  ิ .

ร กฤต  ิ ิ เพ   ื ็ ี ่ ท อย ิ

่ 

ื ํ จายอม เพอความอยรอดของชาต แตอยางไรกตาม กไดเกดวกฤตการณ ร.ศ.๑๑๒ ททาให  ท  ่ ตาม อความอย ็ างไรก   ู รอดของชาต ี ่ ๑๑๒ ู ํ  ได  ็

ิ แต ก ํ าให ิ ั  ไทยต  องเส ยด นแดนประเทศราช ค อ ื ลาว และเขมร ให แก ฝร  ่ งเศส ฯลฯ ิ ั ่ ื ี ไทยตองเสยดนแดนประเทศราช คอ ลาว และเขมร ใหแกฝรงเศส ฯลฯ ี    ั ่ ี ี จะเหนไดวาในสงครามแตละครงนน มบรบททแตกตางกน สามารถเปรยบเทยบ ผลด ิ  ้ ี   ็  ี จะเห ็ นได ว  าในสงครามแต ละคร ั งน ้ ั ้ น ้ ั ม ี บร บทท ่ แตกต างก น ั สามารถเปร ี ยบเท ี ยบ ผลด ี ี  ั ิ  ี    ี ี ี    ี ่ ิ  ุ   ่ ี  ุ ี ผลเส ยท ได ่ ี  ร ั บ  ั ว  าค มค  าต  อความเส ่ ี ยง ่ ี ท ม ี ผลประโยชน และอธ ิ ปไตยของชาต ิ เป ิ นเป  าประสงค    ่ ผลเสยทไดรบ วาคมคาตอความเสยง ทมผลประโยชนและอธปไตยของชาตเปนเปาประสงค  ํ  ํ ี ํ ส ํ าค ั ญ ั การถอดบทเร ี ยนจากสงครามในอด ต ี อาจน าไปประย กต ใช  ในการปฏ ิ บ ั ิ ต ั ิ งานใน  ุ ี ี ท ิ ่ ่ ี ทสาคญ การถอดบทเรยนจากสงครามในอดต อาจนาไปประยกตใชในการปฏบตงานใน ุ อนาคตได อนาคตได   ิ ิ ขอขอบค ุ ณ ุ กองว ชาย ุ ทธศาสตร   ฝ ายว ชาการ กรมย ุ ทธศ ึ กษาทหารเร ื อ ื กองการ  ิ  ขอขอบคณ กองวชายทธศาสตร ฝายวชาการ กรมยทธศกษาทหารเรอ กองการ ึ ิ ุ ุ ื

กองบรรณาธ ํ จาลองยทธ ศนยศกษายทธศาสตรทหารเรอ กรมยทธศกษาทหารเรอ กองบรรณาธการ ํ จาลองย ิ ิ การ ู นย ุ ทธศ  ทธ ึ กษาทหารเร ุ ึ ุ ื ื อ

ศ ทหารเร  กรมย ุ ุ กษาย  ึ ึ ู 

ื อ ศ ทธศาสตร ุ ช ี ี กองเร ี ย   ู ุ ทธการ

 วยให ื  ่ กง ู ท

อย ุ ื ง ได ี ่ ู ิ ่ ่ ิ ี เป ี  นร ้  มน  ้  ิ นตยสารกระดูกง กองเรอยทธการ ทไดชวยใหหนงสอเลมนเปนรปรางขนมาไดอยางดยง  ้ ึ  ้ ึ นมาได ู ู ปร างข  ิ นตยสารกระด งส  ั  ั   หน างด  ื อเล ื อย ื พลเร อเอก ื พลเรอเอก ( โกม นทร  โกม ุ ททานนท)  ุ (โกมนทร โกมททานนท)  ิ ิ  ํ ขาราชการบานาญ ํ ขาราชการบานาญ  ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๖๓ ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๖๓

ว่าง

การสงครามไทย

ั กบ

่ ี สงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ้ ่ ี ้ ั

 ิ โดย... พล.ร.อ.โกมนทร โกมทานนท  ุ  กอนการลมสลายของอาณาจักรอยุธยา ้ ่ ื ั เมอ ๗ เมษายน พ.ศ.๒๓๑๐ นน พระยาตาก (สน) ิ ี ุ ี ่ หรอทเรยกกนแตเดมวา “ขนหลวงตาก” ไดนาทหารจาก  ิ  ั ื ํ  ี ู ุ เมองตาก มารวมปองกนกรงศรอยธยา ตงคายอยท ่ ี ื ้ ุ ั ั ู ้ ื ั ํ ั ํ ิ ั วดพชยนอกกาแพงเมอง (อยฝงตะวันออก ของแมนาปาสก   ั  ี ั ุ ิ ั ุ ี ใกลสถานรถไฟอยธยา ปจจบนเรยกวา วดพชยสงคราม) ื แตเมอประเมนสถานการณแลว เหนวาพมาลอมพระนคร    ็    ิ ่ ู    ู ํ ิ ุ อยปกวา ฤดนาหลากผานไปพมายงคงอยและรกประชด  ู ้ ั   ่ กาแพงเมืองเขามา เปนระยะ ๆ ภายในพระนครเรม ํ ิ ุ ี ่ ั ระสาระสายขาดแคลนทงเสบยง และกระสนดนดา อยทเมองจนทบรณ (จนทบร) เตรยมกาลงพลใหพรอมรบ ิ ้ ํ ํ ู  ่  ี  ั ี ั  ื ี ั ุ ู ํ กรงศรอยธยาคงเสยแกพมาอกไมนาน ดงนน เมอวนท ่ ี ทงเรอ อาวธและกระสนดนดา ๔ ตลาคม พ.ศ.๒๓๑๐ ี ุ ั ้ ี ี ั  ่ ื ั ุ ิ ั ้ ื ุ ํ ุ ุ ํ ้  ๓ มกราคม พ.ศ.๒๓๐๙ เวลาคานาลดแผนดนแหง กอน เมอสนฤดมรสม กองทพเรอของพระยาตาก ประกอบดวย ่ ํ   ิ ิ ั ้  ู ื ุ ื ่   ํ ื พมาเขากรงได ๓ เดอน พระยาตากนาไพรพลประมาณ เรอประมาณ ๑๐๐ ลา กาลงทหารประมาณ ๕,๐๐๐ คน   ุ ั ํ ํ ื  ั ๕๐๐ คน ตฝาพมาออกไปทางตะวนออก ไปซองสมผคน ี  ุ  ู ู ิ ั ั ไดยาตรากาลงออกจากเมองจนทบรณเดนเรอเลยบ ํ ี ื ื ั  ้  ุ ู  ํ ชายฝงอาวไทยฝงตะวนออกมงเขาสปากแมนาเจาพระยา        ิ   ่ ี ี ิ ิ ์ ุ ี เขาตพมาทปอมวชาเยนทร (ปอมวชยประสทธ) เมองธนบร  เข้าตีพม่าท่ป้อมวิชัยประสิทธ์ เมืองธนบุรี ได้อย่าง ิ ื ิ ี  ั  ี ่ ่  ่ ่ ่ ี  ์ ำ ิ  ์ ิ ็  ็   รวดเรว แลวนากาลงขนไปขบไลพมาทคายโพธสามตน ้ ้ ้ ั ้ ั ั ึ ึ ํ ั ำ ํ ไดอยางรวดเรว แลวนากาลงขนไปขบไลพมาทคายโพธสามตน ุ ื ั ี (อาเภอบางประหน ใกลเพนยดคลองชางเหนออยธยา) ำ ํ (อาเภอบางปะหัน ใกล้เพนียดคล้องช้างเหนืออยุธยา) ่ ไดสาเรจในวนท ๖ พฤศจกายน พ.ศ.๒๓๑๐ รวมเวลาท ่ ี ั ี ํ ็ ิ  ุ ี ื ุ ํ    ู กรงศรอยธยาอยในอานาจของพมาเปนเวลา ๗ เดอน ิ ู ู | www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” สงหาคม 2562 001

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ่ ้ ั ี ่ ั ี ้    ความเปนปกแผนใหกบราชอาณาจกรดวยการปราบปราม ั ั   ุ ั  ุ ชมนมตาง ๆ (หวเมองตาง ๆ ทงใหญและเล็ก ในอาณาจกร ้ ั ั ื ่ ื ุ อยธยาทไมถกพมาทาลาย เนองจากไมอยในเสนทาง ํ ู ี ่ ู เดนทพ ตางตงตวเปนใหญอยในพนทอทธพลของตน) และ ู   ั  ั ั ้  ื ิ ้ ่ ิ ี ิ ั ุ ํ ั ั    ํ ี ่ ทาสงครามกบพมาทยงคงสงกาลงมารกรานอยูตลอดเวลา ี ่ ี สงครามกบพมาทสาคญ คอ การรบกบพมาทบางแกว ั ั ื  ่ ํ  ั  ้ ั ุ ุ  ี ื  เมองราชบร พ.ศ.๒๓๑๗ พระองคทรงตงความมงหมาย ั ี ่  ้ ้  ุ ี   ในการรบ ครงนตองการจะจบเชลยพมาใหไดมากทสด ั ิ ่ ็ ื ั เพอแสดงใหคนไทยเหนวาพมามไดนากลวแตอยางใด ี ่ ซงประสบความสาเรจอยางงดงาม สงผลใหผคนทหลบซอน ึ ่ ู    ํ ็    ู ํ ั   อยตามทตาง ๆ เขามาสวามภกดเปนจานวนมาก รวมทัง ้ ์ ิ ่ ิ  ี ั ไดทาสงครามขยายอาณาเขต ในป พ.ศ.๒๓๒๒ ยกทพ ํ ั ไปตหลวงพระบางและเวยงจนทน แลวอญเชญพระแกวมรกต  ั ี ี   ิ ่ ึ ู  ั ุ ํ ุ ุ กลบมากรงธนบร พระพทธรปสาคญ พระแกวมรกต ซง ั ี ู ถกนําไปจากไทยสมยพระเจาไชยเชษฐาธราชมาครอง ั ิ ั เมองเชยงใหม และในป พ.ศ.๒๓๒๔ ยกทพไปตเขมรเปน ี ี    ื ื เมองประเทศราช นโยบายการเมองในสมัยกรงธนบรนน ุ ั ี ุ ้ ื ิ ั ้ ิ ิ ึ พระยาตากสนไดปราบดาภเษกขนเปนกษตรยทรง   ิ ั   ื     พระนามวา สมเดจพระบรมราชาท ๔ หรอ พระเจากรงธนบร ุ ี เนนการรวบรวมบานเมองใหเปนปกแผน ปองกนแผนดน ื   ี ่ ็ ุ ิ  ํ  ุ ํ ิ (แตประชาชนจะคนเคยกบพระนาม สมเดจพระเจาตากสน) และแผขยายอานาจออกไปรอบดาน โดยดาเนนยทธศาสตร    ็ ั ุ  ี ื ้ ั ึ ั ั ้ ื และทรงสถาปนาเมองธนบุรศรสมทรเปนราชธานใหม จากการตงรบในเมอง เปนออกไปโจมตขาศกตงแต ี ี ี ุ ่ ี ิ  ื ุ ิ  (เดมเปนเมองดานขนอนสมยกรงศรอยธยา) ทรงเรมสราง ระยะไกลทชายแดนไมใหเขามาประชดพระนครได ่ ิ ั ุ  ี ํ ุ ตลอดจนใชกาลงทางเรือสนบสนนกาลงทางบกในการตี ั ั ํ ั ี ื  เมองนครศรธรรมราชในป พ.ศ.๒๓๑๒

ู ู ิ 002 | “กระดกง” สงหาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ื ุ ๑. เหตการณทางเมองเขมร ี ื ่ ี เขมรเปนเมองทมเจานายสืบวงศมาแตโบราณ ่ ื  ั  ั ื ่   แตกอนเมอมอานาจกตงตวเปนใหญ เมออานาจเสอมลง ็ ้ ี ํ ํ ื ่ ิ   ี เพราะเกดกบฏในเมองเขมรเองบาง เสยทแกไทยบาง  ื ี   ํ แกญวนบาง กนอยอานาจลงทกทภายหลงกพงญวนแขง  ็ ี ึ ็ ็ ุ ่ ั ้ ั      ั ตอไทยบาง ออนนอมทงสองฝายบาง ในปลายรชกาล  ิ  ็ ิ  สมเดจพระเจาตากสน พ.ศ.๒๓๒๓ เกดจลาจล โปรดเกลาฯ  ใหเจาพระยามหากษตรยศกเปนแมทพไปทาการปราบปราม ั  ิ   ึ  ั ํ ึ ั แตยงไมทนสาเรจ เกดความไมสงบในกรงธนบร จงตอง ุ  ั    ี ํ ุ ิ ็ ั ่ ื ื  ั ี  ั  ยกทพกลบเพอมาจดการบานเมองใหเรยบรอย เพราะ ึ ู ึ   ็ ั ั  ในขณะนน ศกทางพมากยงไมสงบ เขมรจงตกอยในอานาจ ํ ้ ของเจาฟาทะละหะ (ม) ตามพระราชพงศาวดาร ู ่ ั ี ั ิ  กรงรตนโกสนทร รชกาลท ๑ และพระราชพงศาวดาร ุ ํ  ู กรงกมพชาระบวา พระยายมราช (แบน) กาจดเจาฟา ั  ุ  ุ ั ุ ทะละหะ (ม) และขนนางใน พ.ศ.๒๓๒๕ แลวตงตนเปนท ่ ี ั ู  ้  ิ  ่ ึ  เจาฟาทะละหะ ตอมาขนนางอีกฝายหนงคบคดกับ ุ พวกญวน และแขกจาม ยกมาตพระยายมราช (แบน) ี  ึ    ั กบพระยากลาโหม (ปก) ตานทานไมได จงพาเจานายเขมร ่ มาพงพระบรมโพธสมภารในกรงเทพฯ เปนแตเจาหญง ุ ึ ิ    ิ สมเดจเจาพระยามหากษัตรยศก สามองค เจาชายองคหนงชอนกพระองคเอง ชนมาย ุ ิ   ึ ็ ่ ึ ั ่ ื ุ ี ั ุ  ั ี ้  (แมทพใหญแหงกรงธนบร) เพยง ๙ ขวบ ๑๐ ขวบ รชกาลท ๑ ทรงชบเลยงไวเปน ี  ี ่ ุ ุ ุ ี บตรบญธรรม เชนเดยวกบราชบตรอกสามองคของ ั ี ุ ็  ั  ึ  สมเดจเจาพระยามหากษตรยศก ไดปราบปราม พระอทยราชา และไดแตงกองทพออกไปชวยปราบปราม ิ  ั ั  ุ  ั  ้ ิ ุ ึ ุ ี การจลาจลในกรงธนบร และปราบดาภเษกขนเปนกษตรย  พวกแขกใหสงบและพวกญวนใหหนไป แลวใหขนนาง ิ ี ุ เมอ พ.ศ.๒๓๒๕ ทรงพระนามวาสมเดจพระเจาอยหว เขมรผใหญ พระยายมราช (แบน) ซงโปรดเกลาฯ ตงเปน ื ู ั ็ ่ ู  ั   ้  ึ ่ แผนดนตน (รชกาลท ๑ แหงราชวงศจกร) พระองคทรง เจาพระยาอภยภเบศร ออกไปรกษาและทานบารงบาน   ิ ี ี ั ั  ่    ู ํ ุ ุ ั ํ ั   ี ยายราชธานมาสรางพระนครใหม ั บนแผนดินบางกอกฝงตะวนออก ื ุ คอ กรงเทพมหานคร หรอ ื  ิ  ุ กรงรตนโกสนทร มเหตการณสาคญ ั ั ุ ี ํ ่ ั ี ้ ื ในรชกาลทสงผลตอเนองทงใน ่ ั ดานการเมืองและการดําเนิน ุ ุ ยทธศาสตรในดานตาง ๆ ในยค ั  รตนโกสินทรตอนตน 

ู ู ิ | www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” สงหาคม 2562 003

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ั ้ ่ ี ี ้ ั ่ ุ ื ๒. เหตการณทางเมองญวน  ้ ิ  ึ กอนเกดกบฏเตยเซน (Tysn) ขนในป พ.ศ.๒๓๑๐ ิ ั ั ั ราชวงคเล ปกครอง ุ ุ ี  นน (ตรงกบรชกาลพระเจากรงธนบร)  ้ ญวนอยทตงเกย (ฮานอย) แตเพยงในนาม อานาจทแทจรง ิ ํ ี ่  ี ั ๋ ี  ี ่ ู  ิ ุ  ู  อยในมอของตระกลตรญห (Trinh) ในฐานะอปราชของ ู ื ั ี ่ ราชวงศเล ครอบครองพนทภาคเหนอทงหมด สวน ื ้ ้ ื ํ ื ํ  ตระกลเหงยนดารงตาแหนงเวอง (Vuong) หรอจวเหงยน ื ี ๊ ู ี ั  ู ื ื ี   หรอเจาญวนใต ปกครองภาคกลางทเมองฟซวน (Phuxuan) ่ ิ ํ หรอเว แลวไดขยายแผนดนและอานาจไปยงตอนใต ื ั ี ่ ึ ้ ํ ื จนถงสามเหลยมปากแมนาโขง เมองไซงอน ี ื ่ ิ  เมอเกดกบฏ พวกเตยเซินสามพนองแหงบานเตยเซิน ่   ื ื ิ ิ ึ ั ุ ู ั ี ่ ั แผนทภาคตะวนตกของประเทศกมพชา แดนเมองกยเยน ไดยกทพเขายดเมองเวไดสมาชก ี ื ี ่ ู  ั ื   เมองเขมรอยถง ๑๒ ป รบการเกณฑและเกบสวยสง ตระกูลเหงยนตองอพยพหลบหนีลงไปทางใตทเมอง ึ  ็    ั ั ิ  ั ื ั ่ ี เหมอนเมองของไทยไมไดเกยวของอนใดกบญวนเลย ไซงอน แตทวากองทพของเตยเซนยกทพตามลงมาตี ื ้   ั ิ ี ื ู  ั ี ู ็ เพราะครังนน เมองญวนกเปนศกกนอยไมมอานาจ ไซงอนไดอก และสงหารสมาชกตระกลเหงยนเกอบทงหมด ้ ื ึ ํ ี ้ ั ั ี ู ุ ี ุ ่ ํ ั ี ื  ึ  จนถงป พ.ศ.๒๓๓๘ นกองคเองเจาเขมรนน มวยเจรญ บคคลสาคญของตระกลทหนออกไปไดคอ องเชยงซน ั ี ั ้ ั ิ  ี ่ ู ื ่ ุ ี ุ ื ุ ั ่ ี   ั   ้  สมควรแลว รชกาลท ๑ ทรงพระกรณาแตงตงใหเปนเจา ทเปนบตรของเจาเมองเวหลบไปอยทเมองพทธไทยมาศ ุ ั ู

ุ ั ั  ี ็   เปนใหญในเมองเขมรทงหมดตามเดม มนามวาสมเดจ (บนทายมาศ) แลวขอฝากตวอยกบพระเจากรงธนบร ี ั ้ ื ิ ี ี  ่ ี ื ั ี ุ  ี พระนารายนรามาธบด ยกเวน เมองพะตะบอง และ ทยกทพมาตเขมร สวนองเชยงสอหลานชายขององเชยงซน ิ ื  ั    ั ี ุ ั ่  ู ี เมองเสยมราฐ ยกไวเปนของไทยใหเจาพระยาอภยภเบศร  พลดหลงกน หนไปอยทบานเขมรลบแล ๓ – ๔ ป ซองสม ั ื  ู   ี   ื ั ํ ี ื    ํ  ็ (แบน) ปกครอง เปนบาเหนจความชอบและโปรดเกลาฯ กาลงไวรอโอกาสตเอาเมองไซงอนคน พวกกบฏเตยเซิน ั ั ี ้ ็ ื ั ่  ึ ่ ี  ้ ั ี  ใหพระยากลาโหม (ปก) ซงเปนพระพเลยงนกพระองคเอง ตไดเมองไซงอนแลวกตงตวเปนเจาแบงกนปกครองเมือง ี ํ ื ้ ั ั ั ๋ ึ ํ ี  ั ั ุ  ่ ้ ื  ็  ั เมอครงพานกในกรงเทพฯ เปน สมเดจเจาฟาทะละหะ (ปก) สาคญตาง ๆ และรวบรวมกาลงกนขนไปตเมองตงเกย ํ ้ ิ ั ุ ิ   ั ู ั ั ี ํ  ั คอยดแลกษตรยองคใหม และมอานาจบงคบบญชาราชการ ไดเปนอนสนสดราชวงศเล ในการปกครองญวน ในป  ื ั ื ี ี งานเมองทวไป เมองเขมรไดถวายบรรณาการแกกรงเทพฯ พ.ศ.๒๓๒๑ องเชยงสอดวยความชวยเหลอของจนทด ุ   ่ ั ื ื ั ี ี ั ู ่ ั ทกป ลวงเลยมาอกสามป นกพระองคเองกถงแกพราลย และพวกญวนทียงจงรกภกดตอตระกลเหงยน รวบรวม ั  ิ ั ุ ี   ึ ็   ี   ื ึ ํ   ้ ั   ื ้ พ.ศ.๒๓๔๐ ทางกรงเทพฯ ยงหาไดตงเจาองคอนใหเปน กาลงเขาตเมองไซงอนจากพวกกบฏได ขนเปนเจาเมอง ุ ั ั ื ่ ื ื  ู ั   ี  ั   ้ เจาเมองเขมรใหม เพราะบตรของเจาเมองเขมร ไซงอนแลวตงจนทดเปนองคเทองกง ปกครองเมองอยได  ุ ื ื  ั  ั ้  ี ู  ื ั ึ ั ี ่ ั ิ ั   ้ ั ถงแกพราลยนน ยงเยาวอย รชกาลท ๑ จงโปรดให  ๓ ป ถกทพกบฏเตยเซินขบไลออกจากเมองไซงอนอกครง ู ึ ุ ี ั ั ึ  ื ิ  ี สมเด็จเจาฟาทะละหะ (ปก) รกษาเมองมใหวนวายอก ๙ ป  จงพาครอบครวและพรรคพวกหนมายงกรงเทพฯ ในป    ั ุ ั ึ ี ่ ิ ่ ั ี ั ั ี ึ ั ถงป พ.ศ.๒๓๔๙ นกองคจนมวย ๑๖ ป รชกาลท ๑ พ.ศ.๒๓๒๖ ขอพงพระบรมโพธสมภาร รชกาลท ๑ ่ ี ั ึ ้ ุ ี ่ ั ี   ื  โปรดเกลาฯ ใหเปนเจาเมองเขมรสบตอมา มนามวา ซงไดรบพระเมตตาชบเลยงอยางดเชนเดยวกบเจานาย ื    ี   ู   ื  ั  ั ็  ุ สมเดจพระอไทยราชาธราช เจาเมองเขมรองคใหมกได  ราชวงศเขมร และทรงรบวาจะสงกองทพไปชวยกบานเมอง ื  ็  ิ ื   ุ ิ ถวายบรรณาการแกกรงเทพฯ ทกปมไดขาด คนดวย  ุ  ิ ู ู 004 | “กระดกง” สงหาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

่ ี ู ื ิ ออกไปในเวลากลางคน (โดยมไดทลลารชกาลท ๑ แตไดม ี ั หนงสอกราบทลไวในเรอนถงเหตจาเปนตองหนไป) ไปขน ุ ้ ั  ึ ื ี ํ ู ึ   ื ั ่ ั ื ี ่ ี ื ี เรอใหญทเกาะสชง และไปพกทเกาะกด ๗ – ๘ เดอน ู ี ้ ่ และสงคนไปเกลยกลอมทเมองปาสกหาพรรคพวกได ื ั ี ่ ้ ู  ั ั ํ ี เปนจานวนมาก จงยายมาพกอาศยอยทปานาปาสก ึ ั  ํ ั (เมองบาซก) ื ่ ํ ั   ั ั ุ ื เมอรวบรวมกาลงพรอมและไดรบการสนบสนน ั จากรชกาลท ๑ ทงเรอรบ กระสนดนดา และเสบยงอาหาร ่ ี ี ั ้ ื ํ ิ ุ ่ ั ั  ทสามารถซอหาไดในเขตไทย กองทพญวนอาสาสมคร ี ื ้ ิ ั ั ั ่ และกองทพฝรงเศสชวยกนปราบกบฏเตยเซนไดจน ี ื ึ ้ ราบคาบ ในป พ.ศ.๒๓๔๕ องเชยงสอจงสถาปนาขนเปน ึ    ั ิ  กษตรยญวน ทรงพระนามวา ยาลองวางเต เจาอนมกก ั    ิ ั  ี  ื ั  ี ภาพวาดของกษตรยยาลอง (องเซยงสอ) ปฐมกษตรยราชวงศเหวยน และไดสงตนไมเงนตนไมทองมาถวายรชกาลท ๑ ทกป  ิ  ุ  ี   ั  ่  ิ ี  ี ่ ของเวยดนาม วาดตอนทอยในไทย ป ค.ศ.๑๗๘๓ (พ.ศ.๒๓๒๖) ู  เปนประจา  ํ ุ ในป พ.ศ.๒๓๒๗ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพระเจาหลานเธอและพระยานครสวรรค ั ี เปนแมทพยกไปกับองเชยงสือและพวกญวน ่ ื ื ี ั เพอไปตเอาเมองไซงอน คน สามารถตทพ ี ื พวกกบฏเตยเซินไปจนถึงคลองวามะนาว  ู  (ตนนาอยในเขมรไหลมาสองสายสญวนมารวมกน ํ ู  ้ ั ั ั ่ ี ั ทจงหวดคลองอน) แตกองทพไทยและพวกญวน ั  ู ี ั เสยทพวกกบฏ ถกปดลอมตองถอยทพกลบมา  ั   ี กรงเทพฯ ผานทางเขมร สวนองเชยงสอและ  ี ุ  ื พวกญวนหนไปทางเกาะโทโจวและไปทาสญญา ี ํ ั   ขอความชวยเหลอจากกองทพฝรงเศส ผานทาง  ั ื ั ่  บาทหลวงปโญ เดอ เบเอน (Pigneau de Behaine) ื   ู  ็ องเชยงสออยในกรุงเทพฯ ราว ๓ ปเศษ เหนวา ี ขณะนนไทยกาลงมศกตดพนอยกบพมาคง ั ํ ั ึ ี ิ ั ู ้ ั ี ั ี ไมมโอกาสยกทพไปชวยปราบกบฏไดอก ี ี ั จงคดเตรยมการวางแผนทจะหนกลบไปญวน ึ ่ ี ิ  แอบตอเรอใหญไวประมาณ ๑๐ ลา ทเกาะสชง ั ี ี ่   ํ ื ี  ในป พ.ศ.๒๓๒๙ องเชยงสอลอบพาครอบครว ั ื  ่ ุ กบญวนเกาทกรงเทพฯ และขนนางญวนลองเรอ ั ุ ื ี  ี   ี แผนทเวยดนามประมาณ ค.ศ.๑๗๙๐ (พ.ศ.๒๓๓๓) แบงออกเปนสามสวน เวยดนาม ่ ี ื ั ี ี ี ี ั ี ตอนเหนอม เหงยนเหวะ หรอพระจกรพรรดกวางจง ปกครอง เวยดนามภาคกลางม เหงยน ญค ุ ิ ื หรอจกรพรรดไท ดก ปกครอง สวนเวยดนามภาคใตม องเชยงสอ ปกครอง ั ื ิ  ี ี ื ี ึ  ๊  ิ ู ู | www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” สงหาคม 2562 005

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ั ้ ้ ่ ่ ี ี ั  ี ่ ั ั ี ้ ่ ู ุ ั ่ ั ุ ี ๓. เหตุการณสงครามกับพมา ๗ ครง ตลอดรัชกาลที ๑ ราชบร ทพท ๓ ทพหลวงเปนทพหนนอยทกรงเทพฯ  ุ ั ั ั ้ ั ุ ั ั ี ่ ํ ี ่ ื ั ื ่ ั ั สงครามครงทสาคญ คอ สงครามเกาทพ เมอ เปนทพท ๔ การจดทพดงกลาวเปนการสกดกน จดท ี ่ ้ ั  ี ้  ั ํ ั ั ํ ั ํ ้  ุ พระเจาปดง หรอปะดง หรอโบดอพญา สามารถปราบปราม สาคญ เชน ชองเขา แมนา นอกจากนยงจดกาลงไปตด  ุ ื ื ั ํ  ี ี ี  ุ ํ ความวนวายทางการเมองภายในพมาไดเรยบรอยแลว การลาเลยงเสบยงของพมา และใชกลอบายมกาลงนอย  ุ ื ี  ั  ู ี ั  ํ ิ ่ ํ ี ิ ู ื ่ ี ั ้ ื ื  ในป พ.ศ.๒๓๒๔ และตงเมองอมระบรเปนเมองหลวง ใหดมกาลงมาก มการเพมเตมกาลงอยเสมอ เมอพมา ุ ี ั ี ํ ิ ั แทนกรงองวะ ในป พ.ศ.๒๓๒๘ ไดยกทพหลวงเขามาตไทย ขาดแคลนเสบยงและคดวากองทพไทยมกาลงมากกวา   ั ั ุ  ี ุ ี ี ็ ั ่ ุ ั ึ ั ี มไพรพล จานวน ๑๔๔,๐๐๐ คน จดเปน ๙ กองทพ จงไมกลาบกโจมต ในทสดพมากถอยทพกลบไปดาน ั ํ ี ั ื ื ้ ่ ิ ื เดนทางมาหาทศทาง คอ เชยงแสน ดานแมละเมา (ตาก) พระเจดยสามองค สวนทางดานเหนอนน เนองจาก ิ  ี   ํ ั ั ื ิ ี ุ ี ่ ี เมาะตะมะ(ดานเจดยสามองค) มะรด และทะวาย พมามกาลงมากกวาตเมองพษณโลกได รชกาลท ๑ ี ิ ึ ั ั ้ ึ ็ ํ ั ี ั   ฝายไทยรวบรวมกาลงไดเพยง ๗๐,๐๐๐ คน จดเปน ๔ ทพ เสดจยกทพขนไปขบไลพมาออกไปไดเพราะศกทางดาน ั  ่ ี ุ ี  ุ ั ั  ใชยทธศาสตรในการตงรบนอกพระนคร นครสวรรค  กาญจนบร พมาถอยทพกลบไปแลว ในทสดไทยสามารถ ้ ั ุ ั ิ ํ ั ี ้ ึ ้ ี  ่  ปากนาโพ เปนทพท ๑ กาญจนบร ทงลาดหญา ทพท ๒ เอาชนะพมาไดในศกครงน ทาใหเกยรตยศของไทย ี ั ั ี ุ ํ ้  ุ ี ่  แผไพศาลออกไปเปนทเกรงขามของประเทศเพอนบาน  ่ ื ่ ี ู ู ิ 006 | “กระดกง” สงหาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ั ุ ิ    ั ้ ั ํ ํ ั ลาดบเหตุการณทสาคัญตงแตสมย ตงแตกรงรตนโกสนทรเปนราชธานีของไทย ้ ั ี ่  ิ ื  ้ ิ ี ุ ึ ุ ุ ั กรงธนบรศรสมทรถงกรุงรตนโกสนทร จนพมาเสียอสรภาพเปนเมองขึนของอังกฤษ ี   ื ่ ในสมยรชกาลท ๑ เพอใหสามารถวเคราะหความ ตงแตกรงรตนโกสนทรเปนราชธานของไทย จนพมา ี ่ ั ิ ั ั  ิ  ี ้ ั ุ   สอดคลองของยทธศาสตรและนโยบาย รวมทงปฐมเหต ุ เสยอสรภาพเปนเมองขนขององกฤษ ในป พ.ศ.๒๔๒๘  ้ ั ุ  ี ิ ึ ั ื ้ ้ ึ ของการสงครามกบลาว เขมร และญวน ซงเกดขนใน รวมเวลา ๑๐๓ ป ไทยทาสงครามกบพมา ๑๐ ครง ฝายพมา ิ ่ ึ ั   ั ํ   ้ ั ื รชกาลตอมา วามการเกียวเนองกบการลาอาณานคม บกมาไทย ๕ ครง ฝายไทยบกไปพมา ๕ ครง ในรชกาลท ๑ ่ ั ั ิ ี ่ ั ี ่ ุ ้ ั ุ   ั ้ ้ ั  ั ั ํ ํ ของมหาอานาจตะวนตกอยางไร สาหรบขนตอนในการ จานวน ๗ ครง ในรชกาลท ๒ จานวน ๑ ครง ในรชกาลท ๓ ั ั ั ้ ้ ํ ี ่ ั ํ ี ่ ั ิ ู  ื ื ่  กาหนดยทธศาสตร การตดสนใจเขาสสงคราม เครองมอ จานวน ๑ ครง ในรชกาลท ๔ จานวน ๑ ครง สวนใน ํ  ุ ั ํ ้ ั ํ  ่ ี ้ ั  ี ั ิ  ุ ้ ่ ทใชการตอบโตและปรบแผนการรบ ตลอดจนการสนสด รชกาลท ๕ นน เปนแตเพยงไทยยกกองทพไปขบไลพมา ั   ั ่ ี ั ี ้  ั  ่   ึ ั ั ้  ้ ั ิ ั สงครามนน องคพระมหากษตรยซงเปนทงจอมทพ และ เทานน ไมไดทาการรบกนแตอยางใด สาหรบการรบท ่ ี ั ้ ั  ํ ั ํ     ุ ผปกครองมอาานาจเดดขาด ในการตดสนใจในทก ๆ เรอง ขบเคยวกนอยางจรงจงคงมแตสมยรชกาลท ๑ เทานน ั ็ ี ํ ู ื  ิ ่ ั ี ี ั ั ้ ่ ั ่ ี ั ั ิ ี ่ ี ิ ั ในราชอาณาจกรประชาชนพลเมืองมไดมสวนเกยวของ เพราะผลแพชนะหมายถง อสรภาพและความอยรอด ิ ู ึ   ี ่ ในการปกครองหรอการทหารแตอยางใด การทสมเดจ ของอาณาจกร อยางไรกตามมความปรากฏในพระราช ็ ื   ็  ั ี ็ พระเจาตากสิน และสมเดจพระพทธยอดฟาฯ ทรง พงศาวดารวา ในรชกาลท ๑ พมาไดเคยมาขอเปนไมตร ี ุ ั  ี ่   มความสามารถในการทาสงครามทง ทางบก ทางเรือ กบไทยหลายครง ครงแรกในป พ.ศ.๒๓๒๗ พระเจาปดง* ํ ั ้ ี  ุ ั ้ ั  ั ้ ุ ้ ึ ตลอดจนกลยทธตาง ๆ นน ทานไดศกษาจากตาราอะไร ไดขอมาเปนไมตร แตในปรงขน พ.ศ.๒๓๒๘ เกดสงคราม ั    ํ ี     ิ  ึ ้ ุ ั ํ เพราะตาราพชยสงคราม ฉบบสมเดจพระรามาธบดท ๒ เกาทพ ไทยจงจบไดวาเปนการลวงของพมา เพราะในปนน ี ่ ี ็ ั ิ ิ  ้     ั ั ั  ึ ื ี ่ ู ในหอหลวงและฉบบอน ๆ (ถาม) ถกพมาเผาทาลายไป พมาจะยกทพไปตยะไข เกรงไทยจะยกไปตกระหนาบพมา   ํ ั  ี ั  ี  ิ หมดแลว ทรงศกษาจากตาราอะไร พลโท ดาเนน เลขกล ทางดานหลง จงแกลงเขามาเปนไมตร ตงแตนนมาไทย ํ  ุ ึ ํ  ึ ั  ี  ้ ั ้  ั  ี  ิ ํ  ั ไดเขยนเอาไวในบทความเรอง “ตาราพชยสงคราม” วา กไมไวใจพมาอกเลย (เดมกไมไวใจอยแลว) แตพมากยง ั ่  ื ิ ็   ี ู  ็       ็ ํ ั ในเวลานั้นนาจะมีตาราพิชยสงครามสมัยอยุธยา สงหนงสอมาชวนไทยเปนไมตรอกหลายครง ซงลวนแลว ่ ี ั ี  ั ้ ึ    ื ึ ี ั ็ ี ่ ตกทอดมา ซงแมไมมของหลวงกตองมเปนของสวนตว แตเปนอบายหรอกลลวงทกครง อยางไรกตามในปลาย ื ุ  ็ ั  ้ ุ  ึ ํ หลงเหลอใหศกษาอยเปนแน เพราะตาราเหลานเปนของ รชกาลท ๑ ป พ.ศ.๒๓๕๑ พระเจาปดงสงทตานทตเขามา  ู ื    ี   ้ ุ  ี ุ ั ่  ู  ู  สาคญทนกรบนาจะมไวคกายเชนเดยวกบอาวธอน ๆ ขอเปนไมตรอกครง มปรากฏในพงศาวดารพมาวาม ี ั ั ี ่ ื ุ ี ู ี ํ ั ่ ี ี ี ้ ั ทใชในการรบ ทตานทตไทยออกไปถงเมองพมา ไดเขาเฝาพระเจาปดง ุ  ่ ี ุ ื ู ู      ึ ิ ่ ี ี ั ้ ี ็ ่ แตการทจะเปนไมตรกหาตกลงไม จนสนรชกาลท ๑ ในป พ.ศ.๒๓๕๒          ี ั ่ ี ื  ่   ั ั ิ * พระเจาปดุง เปนพระมหากษตรยพระองคท ๕ แหงราชวงศโกนบอง (หรอเปนพระองคท ๖ หากนบรวมพระเจาหมองหมองดวย) นบเปน    ั ่ ี ํ ้ ึ ราชวงศสดทายของพมา เปนพระโอรสลาดบท ๕ ใน ๖ พระองคของพระเจาอลองพญา ขนครองราชยโดยการปราบดาภเษกในป พ.ศ.๒๓๒๕ ุ ิ ี ่  ี ุ ซงเปนปเดยวกบการสถาปนากรงรตนโกสนทร พระเจาปดงเมอทรงครองราชยมพระนามวา บะโดนมน หมายถง "พระราชาจากเมองบะโดน" แตม ี    ื  ึ ึ ่  ิ ่ ื ุ ี  ั ั  ั  ็ ี พระนามทเรยกขานกันในพมาภายหลงวา โบดอพญา แปลวา "เสดจป" ู ี ่   เมอเสดจขนครองราชยแลว พระเจาปดงไดทรงทาสงครามชนะยะไข ซงเปนดนแดนทางตะวนตกทพมาไมเคยเอาชนะมากอนเลย ิ ั ึ ่ ํ ่ ็ ุ ื ึ ้ ี ่ ี ั ุ ิ ั ํ ิ ู  ุ ้ ี ั หลงสงครามครงน พระองคยงไดอญเชญพระมหามยมน อนเปนพระพทธรปประจาชาตพมา จากยะไขมาประทบทมณฑะเลย  ั  ั ั ้   ี ่  ั ั ็   ึ ั ี  ุ  พระเจาปดงตองการแสดงใหเหนถงพระบารมของพระองควา ทรงเปนพระเจาชางเผอกผพชตเอเชยอาคเนยไดอกพระองคหนง หลงจาก   ู ึ     ื ่  ิ ิ  ี ี  ุ ํ พระเจาบเรงนองแหงราชวงศตองอ และพระเจามงระ พระเชษฐาของพระองค สามารถทาได  ั    ู  ู ู ิ | www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” สงหาคม 2562 007

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ้ ่ ้ ั ั ่ ี ี ั สงครามไทยชวยอังกฤษตเมองพมา พมา โดยรบจะชวยจดหาอาวธยทโธปกรณใหไมขดสน ั   ุ ื ั ุ ี ิ ี ็ ั  รชกาลท ๓ ทรงพระราชดารเหนเปนโอกาสดกวาแตกอน    ่ ี ํ  ี ั สงครามไทยชวยองกฤษตเมองพมา พ.ศ.๒๓๖๗ ื  ่ ี ้ ั ี  ั ั ่ ี ั ิ  ั ึ ่ ุ ซงตรงกบรชกาลท ๓ องกฤษมสาเหตทจะเปนอรกบพมา แตในขนแรกไมไดมพระราชประสงคทจะใหกองทพไทย ี ่ ี ั  ั ่ ั ั ิ ุ    มาตงแตแผนดนพระเจาปดง ดวยในระหวางเมองพมา ไปรบกบพมาดวยกันกับกองทัพองกฤษตามทีแมทพ  ้ ื ั   ั  ้ ั ั ั ิ กบเขตแดนอนเดยขององกฤษ มเมองประเทศราชนอย ๆ องกฤษตองการ ดวยระแวงวาองกฤษนนประสงคจะ ี ี ั  ื   ่ ิ ่ ี    ิ หลายประเทศ แตกอนอยเปนอสระ เวลาใดพมาม ี เอาไทยไปใชยงกวาทจะชวนใหไทยไปชวยรบ แตพระองค  ู ั ่ ี ํ ํ  ื ึ ั  ํ  ึ ้ ั ่ ํ ื ็  ้ ั อานาจมากกตองยอมขนกบพมา ครงพมาเสอมอานาจ หมายจะรบกบพมาแตเพยงลาพง เพอจะยดและทาลาย ู ื ี  ิ   ็ ลงเมอใดกกลบตงตวเปนอสระใหม ในแผนดนพระเจาปดง ุ เมองเมาะตะมะเสย แลวกวาดตอนผคนเอามาใหมาก  ื ั ่ ั ั ิ ้ ่ ั ุ ื ่ ี ั ่ ไดขยายอาณาเขตออกไปแลวบกเลยไปในเขตแดน เพอไมใหเปนทมนของพมาในการประชมกองทพแลว ุ  ั  ั ึ ้ ุ ี  ั  ั ั ั ี ั ้  ั อนเดยของอังกฤษบางแหง แตในสมยนนองกฤษยงตด ยกเขามาตกรงเทพฯ ดงนนพระองคจงไดโปรดใหจดทพ ิ ิ ่ ็  ึ  ื ั ั ่  ่ ํ สงครามอยทางอน จงผอนผนทาใจดกบพมา ครนถง ึ ออกไปหลายทาง เพอชวยองกฤษรบกบพมา ซงกได  ื ู ้ ั ั  ั ี ึ ั ั ิ  ํ ี ี ื ั ิ ั แผนดนพระเจาจกกายแมงใหกองทพพมาไปตเมอง ดาเนนการประสานกนกลมเกลยวกับองกฤษเปนอยางด ี ี ิ ั ื ั ื ี ุ ั มณประและเมองอสสม และเขาไปในเขตแดนเมอง แมวาจะมความเขาใจผดและสบสนในการกวาดตอน ํ  ็ ู ิ ่ ุ ี ่  ื  ื  จตตะเกงและเมองกะซา เจาเมองกะซาไดไปออนนอม ผคนของฝายไทยทเมองมะรดกตาม ในทีสดก็ทาความ ิ ิ ื   ึ ั ็ ั ั ื     อยกบองกฤษ ซงขณะนนเสรจสงครามทางอนแลวใหกาลง ั เขาใจกนไดและรวมมอกนตอไป องกฤษจงเหนความ ่ ่ ็ ํ   ู ื  ั ั ้ ึ ั ุ ู ู ํ ี ั ้ ิ ั ื ่  ั ื ่ ึ มาชวยรกษาเมอง ซงเกดรบกบพมาเปนครงแรก เมอ จาเปนตองมผแทนองกฤษอยในกรงเทพฯ ตอมาไทย  ั ุ ั   ื ื  ี      ู ป พ.ศ.๒๓๖๖ แตแรกองกฤษสไมไดดวยพนทเปนปาดง ตเอาเมองเมาะตะมะไดและรกษาเมองไวได กรงเทพฯ  ่  ั  ี ื ้ ู ั ้ ึ ื ื องกฤษจงสงกองทัพเรอเขาตเมองรางกง (Rangoon) ไดบอกใหองกฤษรวาจะขอเมองเมาะตะมะเปนเมองขน ึ ี ื ั ื ุ   ั ็  ั  ่ เมอ พ.ศ.๒๓๖๗ ฝายพมาไมไดเตรยมตอสรกษาปากนา ถาองกฤษยอมใหตามประสงคแลว กจะยกกองทพไป  ั ื ี     ู  ํ ้ ั    ั   ั ี ั   ึ  ุ องกฤษจงตไดโดยงาย ความปรากฏในจดหมายเหตเกา ชวยองกฤษรบกบพมาตอไปตามตองการ แตองกฤษ ่ ี ิ ู ึ ั ุ ํ ั  ื ี  ขององกฤษ และพมพในหนงสอ เบอรน (จดหมายรายงาน พยายามบายเบยงอย จงทาใหกรงเทพฯ ตองตดสนใจ ิ ั   ั  ั   ึ ู  ี ู ิ ิ   ั ี ่ ่ ่  ี ของ รอยเอก เฮนร เบอรน ซงปฏบตหนาททางการทตอย ไมชวยองกฤษรบกบพมาตอไป ในปลายป พ.ศ.๒๓๖๘ ่ ั ั   ั ํ  ในไทยขณะนน) วาองกฤษมความคดจะใหไทยไปชวยรบ พระเจาจกกายแมงไดยอมแพองกฤษ และยอมทาสญญา   ี ิ ั ้  ั ื ื ิ ั ี ั ้ ี พมาตงแตเรมเตรยมสงครามครงน มเหต ๓ ประการ คอ เลกรบ พมาตองเสยหวเมองหลายเมองใหแกองกฤษ  ั ื ้  ุ ้ ี ิ ่ ั ี ู  ิ ั ี   ั ึ ี ั ้  ื ประการแรก คอ ตองการใหไทยตพมา อกทางเปน และเงนคาปรบอกถง ๑๐ ลานรป ในสญญานนม ขอความ ี ี ็ ั  ุ   ู ั ุ ิ    ี ่ ่ ั ศกกระหนาบ ประการทีสอง การทองกฤษจะชนะพมาไดนน ระบวา “สมเดจพระเจากรงสยามผเปนสมพนธมตร ้ ึ ั  ั ุ  ั  ึ ่  จะตองบกขนไปถงเมององวะ ซงหางไกลจากทะเล กบอังกฤษอยางประเสริฐสดจริตจะตองไดรบประโยชน  ุ ึ ั ื ึ ้  ี ่ ุ ้  ั ื ่ ิ ้  ตองการการสนบสนนเรอและสตวของไทยในการ จากสญญานีดวยอยางมากทสด” แตเมอสนสงคราม ุ ื ั ั ื ิ ํ ึ ั ี ี ั ่ ํ ลาเลยงทหารและอาวธยทธภณฑ  ประการสุดทาย กบพมาแลว องกฤษจงมดารทจะยกเมองเมาะตะมะ ั  ุ ี ุ ื  ึ ่ ื  ื   ุ  ั ุ ี องกฤษกับไทยมเหตระแวงกันดวยเรืองเมืองไทรบุร ี หรอเมองใดเมองหนงใหแกไทย แตทางกรงเทพฯ ไมตองการ ่ ื ุ ู ั ู ี ํ ื ั และเกรงวาไทยจะแผอานาจลงไปในหวเมองมลาย ู เพราะรอยวาองกฤษจะขอเอาเมองไทรบรเปนขอ ื ็ ึ ่ ่ ี ้ ั ุ  ี ่ ึ ิ  ู ้  ิ ื ั ขางใต จงคดจะเอาเมองขนพมาทอยตดแดนไทยแลกกบ แลกเปลยนแทน ซงขณะนนไทยเหนวาเมองไทรบร ี ึ   ่ ื ั ี  ั  ิ ้ ุ ํ ู ี ั ื เมองไทรบร องกฤษจะไดครอบงามลายทงปวงตลอดทาง ประโยชนมากกวาหวเมองทองกฤษคดจะยกใหตอบแทน  ั  ั ทะเลตะวนตก จากการเจรจาขอใหไทยชวยองกฤษรบกบ  ั ั ิ ู ู 008 | “กระดกง” สงหาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

เหตการณดานเมองเวียงจนทน   ุ ื  ั ่ ในรชกาลที ๓ ั ั หลงจากไทยไดสงกองทพไปชวยองกฤษรบกบพมา ั    ั  ั ั ุ ิ ้ ี     ั ในป พ.ศ.๒๓๖๗ แลวนน เกดกบฏเจาอนวงศเวยงจนทน  ึ   ้ ื ่ ึ   กษตรยแหงราชอาณาจักรลานชาง ซงเปนเมองขนของไทย  ั ิ ไดยกกองทพจะเขามาตกรงเทพฯ ในป พ.ศ.๒๓๖๘ เนองจาก  ื ุ ี  ่  ั ่ ี ุ ็ ประมาทไทย เหนวาเจานายและขนนางทมฝมอใน ี ื  ั ่ การรบทเลองลอในสมยรชกาลท ๑ เหลออยนอย และ ่ ั ื ู ื ี ่ ื ี ึ  วางเวนจากสงครามใหญมาเปนเวลานาน จงเหมาะท ี ่ อนสรณวรกรรมทงสมฤทธ อ.พมาย ิ ี  ุ  ุ ิ ์ ั ิ  ั   ู จะฉวยโอกาสมาตไทย แลวกวาดตอนผคน ทรพยสน ภาพจาก : http://moremove.com/mmV5/?p=13108 ี   ิ ั  ั  ิ ี เงนทองกลบไปเวยงจนทนไทยคงไมกลาตดตามไป เพราะ เมอไดขาวศกรชกาลท ๓ โปรดเกลาฯ ใหกรมพระราชวง ่ ื   ่ ั  ึ  ี ั ระยะทางไกลและกนดาร เจาอนวงศเวยงจันทนใช บวรสถานมงคล เปนแมทพใหญยกไปปราบสามารถ ี ั ุ ั  ยทธศาสตรวฒนธรรม (Cultured Strategy) เกลยกลอม ตลาวถอยกลบไปเวยงจนทน และในทสดตเวยงจนทนได  ั ี ่  ุ ั ี  ่ ี ี ุ ี ั ี ั  ี ี ํ ั ื ี ่ ื ้ ่ ้ หวเมองรม แมนาโขงทมพลเมองทเชอสายลาวไดหลาย เจาอนวงศและครอบครวหนไปพงญวน เมอไทยยกทพกลบ  ิ ื  ุ ่ ึ ั ั  ี  ื ั ่ ั ่ ึ ั ื ่ ิ  ื หวเมองและเรมเคลอนทพในปลายป พ.ศ.๒๓๖๙ ยดได  โปรดเกลาฯ ใหพระยาราชสภาวด อยดแลความเรยบรอย ุ ี  ู ู ี    นครราชสมา (เมองเอกในภาคอสาน) และสงสวนลวงหนา ในเวยงจนทน  แตไมไดทาลายเมองเวยงจนทนตามท ่ ี ื ี ี ี ํ ื ั ี ั     ุ ี ี  ่  มาเกลยกลอมประชาชนทสระบร โดยลวงวาทางกรงเทพฯ รชกาลท ๓ พระราชประสงค เพยงแตจดกาลงทหารไว  ุ ี ้ ํ ี ั ั  ี ั ่     ั  เกณฑกองทพใหมาชวยเพราะอังกฤษจะเขาโจมตกรงเทพฯ คอยดแลรกษาเมองเทานน ในเดอนกรกฎาคม พ.ศ.๒๓๗๐ ุ ี  ั ื ู ั ื ้ ู ั ู | www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” กนยายน 2562 009

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ั ้ ่ ี ี ั ้ ่

รปปนเจาพระยาบดนทรเดชา แมทพฝายไทย ู ิ ั คราวศกเจาอนวงศ ขนาดเทาคนจรง หลอดวยโลหะ ณ ึ   ิ   ุ   ั ิ ่ วดจกรวรรดราชาวาส สรางเมอป พ.ศ. ๒๔๔๑  ื ั ื ่ แผนทแสดงเมองทอยฝายเจาอนวงศ  ี ่   ุ ี ู  ภาพจาก : http://moremove.com/mmV5/?p=13108 ั ํ ุ เจาอนวงศโดยความชวยเหลอของญวนไดนากําลงกลับ ื ํ ื ุ ึ มายดเวยงจนทนคน โดยออกอบายวาสานกผดและ ิ ี ึ ั ั ี ่ ิ ื ยอมออนนอมตอไทยเชนเดม ทหารไทยทรกษาเมอง   ั  ึ ื ่ ู ู ่ ี ึ อยหลงเชอจงถกฆาตายหมด รชกาลท ๓ จงโปรดเกลาฯ ี ี ุ ้ ใหเจาพระยาราชสภาวดียกทัพไปตเวยงจันทนอกครัง ี    ้ ั ั ื ํ ี ั ํ  พรอมทงกาชบใหทาลายเมองเวยงจนทนใหเปนเมองราง  ื ื ี ่ ู  ิ ุ ั  ภาพจนตนาการ ขณะเจาอนวงศถกจบตวไดทเมองพวน  ั ุ ้ ิ จะไดไมเปนเหตใหญวนอางสทธอกตอไป ซงในครงน ี ้ https://e-shann.com/8816/ชมชนลาวในภาคกลางของสยาม-5/ ่ ึ ี ั ์ ิ ุ    กาลเปนไปตามพระราชประสงค ฝายไทยจบเจาอนวงศ   ั ุ  และครอบครวไดขณะกาลงจะหนไปพงญวนอกครง สงกลบมา ั ํ ั ี ี ั ่ ั ึ ้  ํ ึ จองจาไวทกรงเทพฯ เมอเสร็จศกแลว รชกาลท ๓ โปรดเกลาฯ ่  ี ั ่ ี ุ ื  ่  ใหเจาพระยาราชสภาวด เปน เจาพระยาบดนทรเดชา ท ี ่    ุ ิ ี  ั สมหนายกอครเสนาบด ตามความดความชอบในครงน ี ้ ั ุ ี ี ้ ุ    ํ  ั ี ี ่ ู  โบสถวดสสะเกด สรางโดยเจาอนวงศ เปนวดเดยวทไมถกทาลาย ั ี  ั ํ ั คราวกองทพไทยทาลายเวยงจนทน  ี ภาพจาก : http://moremove.com/mmV5/?p=13108 ู ู ั 010 | “กระดกง” กนยายน 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ี ่ ุ ี รชกาลที ๓ ทรงมเหตทญวน ั ่  ั ี ทาใหเปนทขดเคืองพระราชหฤทัย ํ ่   ั ู ั  พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท ๓ ็ ่ ั ่ ี  ุ ี ทรงมเหตทญวนทาใหเปนทขดเคองพระราชหฤทัยเปน ี ั ่ ่ ื ี ํ  เวลานาน ไดแก  พระแกวมรกต  ั ตามประวตกลาววา พระแกวมรกตพระองคน เทวดาสรางถวาย   ิ   ้  ี  ั ่ ึ   ๑. เขมรซงเปนประเทศราชของไทยไมยอมสงกองทพ พระอรหนตองคหนง มนามวา พระนาคเสนเถระ แหงเมองปาตลบตร ุ  ื ี  ั   ่ ึ ี ั มาชวยไทยรบกบพมาในรชกาลท ๒ และไทยไดยกทพไป ในอนเดย พระนาคเสน ไดอธษฐานอาราธนาพระบรมสารรกธาต ของ ั   ่ ั ี ิ ี  ุ ิ ิ ี ิ  ุ ั ็   ั   ู ตเขมรในป พ.ศ.๒๓๕๔ นกองคจนทรหนไปพงญวนหลบ สมเดจพระสมมนาสมพทธเจา ใหประดษฐานอยในองคพระแกวมรกต ึ ่  ั ี   ี ั ั ื ั  ุ ้   ู  ื  ั อยทไซงอน ญวนกชวยเหลอนกองคจนทรใหกบมาเปน ๗ พระองค คอ ในพระโมฬ พระนลาฏ พระอระ พระองสาทงสองขาง   ั    ็ ่  ั ี ่ ี ั ื ู ุ พระชานทงสองขาง ตอมาพระแกวมรกตไดตกไปอยทเมองลงกา ้ ั เจาเขมรอก และตดตอมาเจรจาไกลเกลย ไทยกาลง เมองกมโพชา (กมพชา) เมองศรอยธยา เมองละโว เมองกาแพงเพชร ่ ี  ิ   ํ ั ี  ื ุ ี ื ั ํ ู ั ื ื ู ตดพนศกกบพมาอยในขณะนนจาตองยอมรบอานาจ และเมองเชยงราย ตามลาดบ ตอมาเจาเมองเชยงรายไดเอาปนทา ั ํ ํ ิ ั ั ้ ั ึ  ี ํ ั  ี  ื ื ู ํ ี  ่  ี ี   ื ่ ั   ุ ื ของญวนตอเขมร โดยกําลงทหารญวนตงมนอยในดนแดน แลวลงรกปดทอง นาไปบรรจไวในพระเจดยทเมองเชยงราย เพอซอนเรน ั ิ  ่  ั ้ ั ู ั เขมรตอไป จากศตร ู    ่ ็ ู   ุ ื ื ่ เมอ พ.ศ.๑๙๗๙ เกดฟาผาทองคเจดย ชาวเมองไดเหนพระพทธรป ี ี  ิ ิ ุ ู ิ ิ  ึ ั ู ั    ่  ุ ้ ั ๒. ครงเจาอนวงศเปนกบฏ ยกทพเขามากวาดตอน ปดทองปรากฎอย คดวาเปนพระพทธรปศลาทวไป จงไดอญเชญไปไว  ั ั ั  ่ ิ  ึ ่ ี ่ ในเขตแดนไทยและหมายจะตกรงเทพฯ เมอไทยยกทพ ในวหารในวดแหงหนง ตอมาปูนทลงรกปดทองไดกะเทาะออกทีปลาย ุ ั ี ื ่ ็ ึ ื  ู ี ิ ้ พระนาสก เหนเปนเนอแกวสเขยว จงไดแกะปนออกทงองค จงพบวา ึ   ี ้  ั  ี  ็ ั ี ่  ไปปราบตไดเวยงจนทน เจาอนวงศกหนไปญวน ซงญวน เปนพระพทธรปแกวทบทงองค ผคนจงพากนไปนมสการ พระเจาสามฝงแกน ี ึ   ุ ั ้    ู ู   ึ  ั  ึ ุ ั กใหความอนเคราะหสงทตมาเจรจา ขอโทษไทยแทน เจาเมองเชยงใหม จงจดกระบวนไปอญเชญพระแกวมรกตจากเชยงราย ู ็ ุ ี ิ ื  ั  ี ึ ั  ั  ั ้    ี ่  ํ ิ ึ ั ี ึ    ั ุ  ี  ่ แลวนาเจาอนวงศมาสงทเวยงจนทน เจาอนวงศฆาทหารไทย มาเชยงใหม แตชางทใชอญเชญไดหนเหไปทางลาปางถงสามครง จงตอง  ํ ุ    ี ิ ึ ั   ี ่ ิ  ํ ี ั ่ ู  ี  ื ั ิ ้ ํ   ซงมจานวนนอยรกษาเมองอยจนหมดสน แลวยงเกลยกลอม ยอมใหอญเชญไปประดษฐานทนครลาปาง นานถง ๓๒ ป ทวดพระแกว ี ึ ้ ่ ั ่  ึ ุ ้ ั ี ซงยงปรากฎอยถงปจจบนน ั ึ  ู ้ ํ ั ื ํ ชาวเมองตามแมนาโขงรวมกาลังเปนกองทัพหวงเขามา เมอ พ.ศ.๒๐๑๑ พระเจาตโลกราช ครองเมองเชยงใหม ไดอญเชญ  ิ ่ ิ ั  ี ื  ื ตไทยอกครง จนไทยตองสงกองทพไปปราบปรามจน พระแกวมรกต มาประดษฐานทเมองเชยงใหม เปนเวลา ๘๔ ป ตอมา ี ้ ั ี ั ี ิ ื  ี  ่    ิ ่ ่ ึ ื   ื ั ํ ื  ราบคาบ และเผาทาลายเมองเวยงจนทนใหเปนเมองราง เมอ พ.ศ.๒๐๙๔ พระเจาไชยเชษฐา [โอรสพระเจาโพธสาร ซงเปน ี   ั ี   ั ื ุ ี ุ  ี  ี ื  เพอไมใหญวนมาอางสทธไดอก พระเจากรงศรสตนาคนหต (เวยงจนทน)] ไดครองเมองเชยงใหมตอจาก ิ ิ ่    ์ ี ุ  ื ิ พระอยกา ครนเมอพระเจาโพธสาร ทวงคต ทางกรงศรสตนาคนหต ่ ั ิ ้ ั ุ ั ิ จงเชญพระเจาไชยเชษฐา กลบไปเมองหลวงพระบาง จงไดอญเชญ ิ  ึ  ึ ั ั ื ื ่ ู พระแกวมรกตไปดวย เมอ พ.ศ.๒๐๙๕ และไดประดษฐานอยท ี ่ ิ เมองหลวงพระบาง ๑๒ ป ตอมาเมอ พ.ศ.๒๑๐๗ ไดยายราชธานีไปอย ู ื ่ ื   ทเมองเวยงจนทน และไดอญเชญพระแกวมรกตไปดวย ไดประดษฐาน ิ ิ   ี ื ั ่  ี  ั  ื  ี ู ่ ั  ี ั อยทวดพระแกว เมองเวยงจนทน นานถง ๒๑๔ ป ึ   ื ุ ุ ็ เมอ พ.ศ.๒๓๒๑ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ่ ขณะททรงดารงพระยศเปนสมเดจเจาพระยามหากษตรยศกไดยก ิ ็ ั ึ ่ ี ํ  ั  ี  ั ั  ั ี  ื กองทพไปตไดเมองเวยงจนทน และไดอญเชญพระแกวมรกตพรอมกบ ิ ิ ั ิ ี ุ  ุ   พระบาง มายงกรงธนบร ไดประดษฐานไว ณ โรงพระแกวในบรเวณ ่  ุ ็ ุ ื  ั ิ ิ ํ ุ ั ั วดพระแกวดอนแตวสชาดาราม จ.ลาปาง ตามประวตศาสตร พระราชวงเดม ตอมาเมอพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกฯ   ่ ุ ี ั ่   ื ิ ี ี ่ ี ั ทมการอญเชญพระแกวมรกตจากเชยงรายมายงนครเชยงใหม แต ไดครองราชยทกรงรตนโกสนทร เมอ พ.ศ.๒๓๒๕ ไดทรงโปรดฯ ให  ิ ี ั ิ ั ี ั  ุ ั  ึ ้ ั  ั  ิ  ํ ิ ชางทใชอญเชญไดหนเหไปทางลาปางถงสามครง จงตองยอมใหอญเชญ ประดษฐานพระแกวมรกต ในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ั ่  ี ึ ื ่  ิ ่ ี ึ ํ ไปประดษฐานทนครลาปาง นานถง ๓๒ ป เมอ พ.ศ.๒๓๒๗ ู ู ั | www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” กนยายน 2562 011

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ี ั ้ ่ ่ ้ ั ี ๓. ญวนวางตวเปนใหญยกตน ั   ื ้ ึ ขมไทยเสมอนเปนเมองขน ื ็ ุ ุ ึ  ิ ของตน ปากกวาคดถงบญคณ ี ของไทยททานบารงองคเชยงสอ ื ่ ี ุ ํ ุ ํ  ั ้  ั ้ มาตงแตแรก นอกจากนนยง ั เอารัดเอาเปรียบเบียดบังเอา เมองขนของไทยไปหลายหวเมือง ้ ั ึ ื ในป พ.ศ.๒๓๗๖ ไทยทราบขาว   ่ ึ ้ ี ิ เกดกบฏขนทเมองไซงอน ได ื ั ตรวจสอบขาวกบเจาเมอง ื ชายแดนและขาวจากจีนท ่ ี ั คาขายกบไทยและอพยพหน ี เขามาในกรงเทพฯ รชกาลท ๓ ี  ุ ั ่  ั ั ั ี   ี  ี  ึ ่ ี ่ ี ็ เหนเปนโอกาสทจะยกทพไปต ี ในปพ.ศ.๒๓๗๖ รชกาลท ๓ จงทรงมพระราชบญชาใหยกทพใหญเขาตเวยดนามในหลาย ๆ ดาน แต  ั ื  ื ื ั ื  ึ ุ ี ั  ื ้  ึ  ี  ั ั ั ้ ้ ั ิ เขมรแลว เดนทพตอไปชวย ดานหลก ๆ คอ เขายดเมองพทไธมาศหรอฮาเตยนคน จากนนจงเขาตเมองไซงอน ในครงนนสยามแบงทพ  ั  ี ออกเปน ๔ เสนทางหลก ๆ ตามแผนทคอ ่ ื ื ่ ่ ฝายกบฏทีไซงอน เมอได หมายเลข 1 กองทพบกของเจาพระยาบดนทรเดชา(อดตคอ พระยาราชสภาวด) แมทพใหญของสยาม ื ุ ั   ั  ี ี ิ ั ้ ่ ี ชยชนะแลวจะไดยกทัพขึนไป ยกพลไปตามคลองสําโรง ลองนาบางปะกงไปเมืองปราจีน จากนันเดนทพบกเขาเขมรทพระตะบอง ้ ้ ํ ั ิ ี  ั  ุ ่ ่ ึ ี ํ ู ื ี ั ั ื ตกรงเว ซงเปนทประทบของ พนมเปญ นดพบกบทัพเรอเขาตเมองโจดก (เมืองทีอยปากแมนาโขง ทายโตนเลสาบ) เกณฑคนจากสยาม ้ ่    ี ู ื ่ ั ั   ิ ั กษตรยญวน (พระเจามนมาง) ๕๐,๐๐๐ คน (สวนมากเปนคนลาวทถกกวาดตอนมารวมกบทหารมอญ) เกณฑคนจากโคราชและหวเมองลาว  ิ ี  ื ั ี  ตอไป ไดโปรดเกลาฯ ให อก ๒๐,๐๐๐ คน เกณฑหวเมองเขมรอก ๒๐,๐๐๐ คน รวมเปนพลประมาณ ๙๐,๐๐๐ คน ี ั ี ื ี ื  ิ ั ุ ื ิ เจาพระยาบดนทรเดชา (สงห  หมายเลข 2 กองทพเรอของเจาพระยาพระคลง (ดศ บนนาค) ยกพลเรยบอาวไปตเมองฮาเตยนหรอ ิ  พทไธมาศ เกณฑทหารจากกรงเทพฯ และหวเมองรมนา ๑๕,๐๐๐ คน เกณฑทหารจากเมองจนทบร ตราด ุ ุ ื ื ี ุ ั ํ ิ ้  ั  ี ั ํ ิ สงหเสน) ยกกองทพไปทา และเขมรอีก ๕,๐๐๐ คน รวมเปนพลประมาณ ๒๐,๐๐๐ คน ั ้ ั ื ื ั ี ี สงครามกบญวน ตงแตป หมายเลข 3 กองทพบกของพระมหาเทพ ยกพลไปเมองนครพนม เขาตเมองเหงอานของเวยดนาม โดยไป ื ื ุ ั ํ  ั ิ ์ พ.ศ.๒๓๗๖ – ๒๓๙๐ รวมเวลา เกณฑหัวเมองลาวตะวนออก คอ แถบสะหวันนะเขต จาปาศกด ๑๐,๐๐๐ คน และกองตํารวจจากกรงเทพฯ  ี ั ๑๔ ป แตมไดสรบตอเนองกน อก ๔,๐๐๐ คน รวมเปนพลประมาณ ๑๔,๐๐๐ คน ื ่    ิ   ู ึ ื ุ ื ั ้ ั ิ ั ํ ี ตลอดเวลา มการรบสาคญ ๆ หมายเลข 4 กองทพบกฝายเหนอของเจาพระยาธรรมา (สมบญ) ใหยกขนไปทางเมองพชย ปากลาย ื ั ี  ื ั ํ ั   หลวงพระบาง ใหยกกาลงไปเกลยกลอม หรอตหวเมองเลก ๆ ในลาวเหนอใกลกบหลวงพระบางเอามาไวใน ี ื  ็ ้ ๔ ครง* โดยครงสดทาย เขตไทยใหหมด ใหเกณฑทพไทยหวเมองเหนอ เมองพษณโลก ๑,๐๐๐ คน เมองสวรรคโลก ๕๐๐ คน เมอง ั ้ ้ ั ุ ิ ุ ั ื ื ั  ื   ื ื ั ื  ิ ู ื ื ุ ื ิ ั ิ ื ั ป พ.ศ.๒๓๘๘ คอ หลงจาก สโขทย ๖๐๐ คน เมองพจตร ๑๔๐ คน เมองพชย ๕๐๐ คน ปากเหอง ๒๐๐ คน กองทพเมองเพชรบรณ ั ั  ่ ี ั  ั ื ื ื  ื ื  ิ ื   ์ ้ ทาการรบใหญกนมา ๓ ครงแลว  เมองหลมศกด เมองแกนทาว เมองเลย สหวเมองเปนคน ๑,๓๙๐ คน กองทพเมองแพร ๕๐๐ คน เมองนาน  ั ั ํ ํ ั ึ ่ ุ ี ี  ั ํ ้    ่ ั  ั ้ ั ั กองทพไทยไดถอยมาตงหลก ๒,๕๐๐ คน ภายหลงกองทพนไดกวาดตอนคนพวนมาจานวนมาก สวนหนงนามาไวทสโขทย (พวนบาน  ้ หาดเสยว) นาน (พวนบานฝายมล) ู ี  ี ุ อยทเมองอดงฤาไชย เพราะ ่ ื ู ั *เมอป พ.ศ.๒๔๔๖ ในรชกาลท ๔ ก.ศ.ร.กหลาบไดจดพมพหนงสออานามสยามยทธ โดยคดลอกมาจาก  ิ ั ุ ื ี ่ ั ั  ื  ุ ่ ุ ั รายงานราชการทพของกองทพไทย จานวน ๕๕ เลม สมดไทยของเจาพระยาบดนทรเดชา (สงห สงหเสน) สมหนายก  ิ ํ ุ  ิ  ั ี ิ ํ ่ ั ี  ในรัชกาลท ๓ เปนแมทพไปทาสงครามกบลาว เขมร และญวน ั  ู ู ั 012 | “กระดกง” กนยายน 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

 ั ํ ่ ั  ึ ขาดแคลนเสบียง และกาลงสวนหนงไวรกษา ั ื เมองพนมเปญ ญวนไดยกกองทพใหญทงทางบก  ั  ้ ี และทางเรอ เขาโจมตพนมเปญอยางรนแรง ใน ุ ื ้ ู ื ั ั ้ ่ ขนแรกนน ไทยตองถอยรนมาตงมนอยทเมอง ี ่ ั ้ ั อดงฤาไชย ุ ี ึ ญวนยดพนมเปญเปนทมนแลวตามตขยายผล ่  ่ ี ั   ุ ั ิ ั  ไปทางคลองอดงฤาไชย แตบงเอญแมทพใหญ  ึ ั ของญวนปวยกะทนหนหมดสตกลางทาง ญวนจง ิ ั  ํ ั ั  ตองถอยทพ ทาใหกองทพญวนขาดเอกภาพในการ  บงคบบญชา กองทพไทยเหนโอกาสใชกองทพชาง ็ ั  ั ั ั ั  ั ิ  ิ  ิ ุ เปนกองหนาบกตะลย และใชพลเดนเทาหนนขบไล พระเจามนมาง กษตรยญวน   ุ   ุ ั ภาพจาก : http://salakohok.freeforums.org/2-t11-75.html ั  กองทพญวนแตกกระจายกลบไปพนมเปญ จากการพายแพ  ั ุ ั ื ้ ่ ึ ึ ื  ี ทเมองอดงฤาไชย ทาใหญวนเกดความทอถอยในการ แบบเมองขนกบใหความคมครอง ซงแตกตางไปจาก ิ ่  ุ ํ ิ ่ ี เขายดครองเขมร โดยเฉพาะกับการเผชญแนวตานของ ญวนทตองการดนแดนและการครอบครองในทาง  ึ  ิ ิ ิ ิ ่ ิ ิ   ั  ไทย ประกอบกบสถานการณในญวนไมสด จากปญหากบ เศรษฐกจ แตไทยมไดเอาดนแดนของเขมร เพมเตมมา   ี ั ู   ํ ้ ี  ี ่ ั   ี  ฝรงเศสในกลางป พ.ศ.๒๓๘๙ แมทพญวนคนใหมยนขอ อกเลย สวนคาใชจายทตองเสยไปในการทาสงครามนน   ่  ่ ื ั ั  ิ ี ่ ั ่ ั ่ ื ิ ั ั เสนอให “อยาศก” แตยงไวเชง โดยการใหนกองคดวง มากมายยงกวาเครองราชบรรณาการทไดรบมากนก ึ ่ ิ ่ ํ ี ่ ื ี ั ึ ั ื เจาเมองเขมรสงบรรณาการใหแกญวนทก ๓ ป เหมอนเดม สงสาคญอกประการหนงคอ ความปลอดภยทเขมร ื ิ  ุ     ั ั ั ้ ิ ึ  ิ ื  ญวนไดตดตอขอสงบศกมาหลายทางเปนเวลาหลายเดอน เปนดนแดนกนกลางระหวางไทยกบญวน ดวยลทธ ิ ํ ิ  ่ ี  ็ จนกระทังฝายไทยและฝายเขมรลงความเหนวา ญวน อาณานคม (Colonization) ทแผขยายอานาจเขามา ่ ่ ั ั ํ ิ ั ิ ี ้ ้ ิ ตองการยตศกอยางจริงจง ทงนเจาพระยาบดนทรเดชา ของชาติมหาอานาจตะวนตกองกฤษ และฝรงเศสในดนแดน  ุ ั ึ ั  ั ี ้ ั ั ั ี ั ุ  ั  ี ไดกราบบงคมทลรชกาลท ๓ ใหทรงทราบดวยเหตผลตาม เอเชยตะวนออกเฉยงใต ไทยสมผสไดตงแตสมย ู  ั ่ ิ ี ั ี ้ ั ่ ั  ่    ความเปนจรง ทรงโปรดเกลาฯ ใหดาเนนการไดตามควร รชกาลท ๑ กรณเกาะหมาก (ปนง) และเรมชดเจนมากขึน ิ  ํ ิ ิ ั ั ้ ิ ั ่ ั ่ ี ั ิ ่   ู เพราะอยใกลเขมรและญวน ในสมยรชกาลท ๓ ทงองกฤษและฝรงเศสเรมขยายอทธพล  ั ํ ั   เขามาในพมาและญวน ทาใหไทยตระหนกชดวาศตรท ่ ี ั  ู ในตนป พ.ศ.๒๓๙๐ ญวนไดถอนกาลงทงหมด ไทยจะตองเผชญตอไปในอนาคต มใชเพอนบานทมดนแดน ้ ั ํ ั  ิ ี ื ิ  ่   ิ ี ่ ออกจากพนมเปญและพนทตาง ๆ ในเขมร สงครามระหวาง ใกลเคยงตดตอกนอกตอไป แตไทยจะตองเผชญกบ ้ ี ื  ่  ิ ิ ั ี ั ี  ้ ี ่ ั ุ ิ ั  ไทยกบญวนสนสดลงในป พ.ศ.๒๓๙๑ รชกาลท ๓ โปรดเกลาฯ ชาตตะวนตกทมชนเชงและเลหกลอบายทลกซงกบ ้ ้ ั ิ ึ ี ี ี ั ึ ิ ั ่ ุ ่ ึ ั ิ     ี ่  ่  ใหนกองคดวง ราชวงศเขมรทไดเขามาพงพระบรมโพธสมภาร กาลงอาวธทเหนอกวา ดงกระแสพระราชดารสของ ํ ุ ั ี ่ ํ ื ั ั ่ ี ิ ตงแตรชกาลท ๒ กลบไปครองราชยเปนกษตรยเขมร รชกาลท ๓ กอนเสดจสวรรคตในป พ.ศ.๒๓๙๔ วา ั  ั ั ั ้ ั   ็  ่ ี ู ั  ั ตอไป ตงแตนนมาอาณาจกรเขมรกขนอยกบอาณาจกรไทย “การศกสงครามขางญวนขางพมา เหนจะไมมแลว  ั ึ ้ ั ้ ั ็ ้  ็    ี   ึ  ื  ่ ื เหมอนเมอครงนกองคเอง และสงเครองราชบรรณาการ จะมอยกแตพวกขางฝรัง ใหระวังใหดอยาใหเสยท ี ั  ่ ้ ื ็ ี ู   ี  ่ ี  ํ ุ มากรงเทพฯ เปนประจาทกป นโยบายของไทยในการ เขาได การงานสิงใดของเขาทคดควรจะรําเรยน  ุ ่ ี ่ ี ่ ิ ้ ั ขยายอานาจในเขมรนน ฝายไทยมความประสงคเพยง เอาไวกใหเอาอยางเขา แตอยาใหนบถอเลอมใสไป ํ ี ี ็ ื   ื  ่    ั ํ ิ ี ั  ื ิ การทมอทธพลทางการเมองตอเขมรในขอบเขตอนจากด ั ี ่ ี ี ี เสยทเดยว” ั ู ู | www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” กนยายน 2562 013

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ั ั ่ ้ ี ่ ี ้ รชกาลที ๔ ทรงครองราชย ั ่ ระหวางป พ.ศ.๒๓๙๔ – ๒๔๑๑ ั ึ ทรงตระหนกถงลทธลาอาณานิคมของมหาอานาจ ิ ั ํ   ี   ั ิ ่ ี ตะวนตก ทไดเขามาครอบครองดนแดนตาง ๆ ในเอเชย   ั ั  ื ั ตะวนออกเฉยงใต แขงขนกนทางการคาและการเมอง ี ่ ั ่ ื ั ิ โดยเฉพาะอยางยงองกฤษและฝรงเศสไดรกคบคลาน ุ  ั เขามาทางดานตะวนตก ตะวนออกและทางใตของไทย   ั ํ ั  ู    (พมา ญวน และมลาย) ทาใหพระองคตองยอมรบเอา ิ อทธพลทางวฒนธรรมของตะวนตกเขามาปรบปรง ั ั ิ ุ ั ื บานเมองใหทนสมยและยอมทจะเปดการคาทาการ ํ ี ่ ั ั ่ ึ  ี ิ  ั ี ี ่ คาขายกบตางประเทศ ซงจะเปนวธเดยวทจะรกษาประเทศ ั  ี ั  ใหรอดพนจากการถกบงคบจนตองเสยเอกราช ดงนน  ้ ั ั ั  ู ั ั ํ พระองคจงใหความสาคญตอองกฤษ ฝรงเศส และ ่ ั ึ ํ ึ ่ สหรฐอเมรกา ซงเปนมหาอานาจโดยระมดระวง ั ั ั ิ ั ี ั ั ั ู  กระทบกระเทอนสมพนธไมตรกบประเทศคสญญา และ ื ิ ั ั ี ิ ใชนโยบายไมผกมดสญญากบชาตมหาอานาจชาตเดยว ู ํ ั ั ่ ี ู ั ็ ้ ่ ี รวมทงเปลยนนโยบายจากการขยายพระราชอาณาเขต พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๔) ั มาเปนการปองกนพระราชอาณาเขตแทนการทาสงคราม ราชสานกอยางตะวนตก เชน ทรงเห็นวาการเรยกชอ ่ ี ื ั ํ  ํ  ั ั ี ื ิ ี ี ้ ั ิ ั ุ ั ้ ั ตามความจาเปนเพอรกษาเกยรต คอ การไปตเชยงตง ประเทศนนไมตรงกบความจรง เพราะขณะนนยงคง  ํ ื ั ่  ่   ึ ็ ุ ุ ี  ถงแมจะไมสาเรจแตกสรางความเกรงขามและหวาดเกรง ใชคาวา “กรงศรีอยธยา” ซงเปนนามของราชธานเกา  ็  ึ ํ ํ  ึ ้ ื ่ ี ั ั   ี ิ ี ่  ั  ใหกบประเทศเพอนบานมใชนอย นอกจากนพระองคยงทรง จงเหนควรใชนามประเทศวา “ประเทศสยาม” ตามทเรยกกน ็ ใหมความสมพนธไมตรกบประเทศมหาอานาจอืน ตงแตป พ.ศ.๒๓๙๘ เปนตนไป และการสวมเสือในเวลา ั ํ   ้ ั ่  ้ ี  ั ั ี ุ ู ุ ู     ิ ั ็ มาถวงดล เพราะทรงเหนตวอยางสงครามตอสระหวาง เขาเฝา และใหโอกาสทตานทตเขารวมในราชพธของ ู ี  ่ ั  ี ั ่ ี  ้  องกฤษกบพมาวาไดพฒนาไปมาก ใชเวลาสรบไมกชวโมง พระองค อกทงใหถายภาพพระราชพิธเผยแพรจนเปนที ่   ั  ั ี ั    ู   ู ่ ั ้ ั  ี ั  ดงนนจงทรงดาเนนนโยบายเปนไมตรดวยการประนประนอม รจก “พระเจากรงสยาม” ทาใหพระองคสามารถทีจะ ํ ุ ิ ํ    ี ึ ่ ี ี  ่ ี   ั ั ั   ถอยทถอยอาศย ทรงเปดการคาขายใหสะดวกตามท ผอนผนการตาง ๆ ในฐานะทอาณาจกรสยามเปนประเทศเล็ก ั ี ั ่ ั ั  ็ ่ ื ํ   ตางประเทศตองการ ปญหาอนกพลอยไดรบการแกไข เพอรกษาเอกราชของชาตใหดารงอยได ทนบวาสาคญ ํ  ู  ่ ื ิ ไปตามสถานการณ โดยทรงใชการทตเปนเครองตอรอง อกประการหนง คอ ทรงฉลองพระองคสวมใสสายสะพาย ื ่ ึ ู ี ่ ื  ่ ี  ั ่ ็ ิ ิ ็ ี ความสาาเรจ แมวาจะตองยอมทจะเสยดนแดนเขมร ลจองคอนเนอรของฝรังเศส เสดจออกรบคณะราชทูต ํ  ั ั ิ ั สวนนอกใหฝรงเศสในป พ.ศ.๒๔๐๖ และ พ.ศ.๒๔๑๐ ฝรงเศส เมอ ๒ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๑๐ ณ พระทนง ่ ่ ่ ี ื ่ ่ ี ํ ี ่ ่ ่ ้ ั ่ ี ั    ั ่  กตองทาดวยไมเหนหนทางทจะชนะสงครามททนสมยน อนนตสมาคมในหมูพระอภเนาวเวศน (เปนชอพระทนง ื ี ็  ิ ็ ั  ํ ่ ื ึ  ่ ไดเลย นอกจากนีพระองคทรงใหความสาคญในการเผยแพร องคหนงในพระบรมมหาราชวัง กอนจะนาชอมาใชเปนชอ ั ํ ่   ้ ื ั  ู  ั เกยรตคณของพระมหากษตรยสยามใหรวา พระองค พระทนงในพระราชวงดสต) แมวา รชกาลท ๔ จะทรง ั ิ ุ  ี ิ ุ ่ ี ่   ั  ่ ิ ี ั ่  ื ี ี ั ั ั ี มความสามารถทจะเปลยนแปลงบางประการใหเหมอน แสดงออกถึงความสมพนธอนดทางพระราชไมตรีกบ ี ่ ั ู ู 014 | “กระดกง” กนยายน 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ั  ิ ั ั ื ํ ํ ชาตมหาอานาจตะวนตกและทาหนงสอสญญาทางการคา ิ  ดวยด แตพระองคทรงมไดวางพระราชหฤทยในความ ั ี       ั ้ ั ี ้  ั เปนมตรของประเทศเหลาน ดงนน ในสวนของการปองกน ิ ประเทศ แมกาลงทหารจะมไมมากนก อาวธยทโธปกรณ   ุ ํ ั ี ุ ั ั จะลาสมย หากเปรยบเทยบกบประเทศแถบยโรป จง ี ี ุ ั ึ  ี  ุ ั ่ ี ิ ทรงโปรดใหมการปรบปรงเปลยนแปลงกจการทหารของ ั  ี ั ิ ั ไทยจากแบบเกามาเปนแบบชาตตะวนตก มการจดตง  ้ ี   กองทหารหนามอาวธทนสมย พ.ศ.๒๓๙๔ ไดจางทหาร ั ั  ุ ี ิ ํ  ํ องกฤษนอกราชการประจาอนเดย ๒ นาย มาทาการฝกสอน ั ู ื ิ ั    คอ รอยเอก อมเปย (Impay) เปนครทหารวงหลวง และ ู รอยเอก นอกซ (Knox) เปนครทหารวงหนา ตอมา ั ึ   ทานทงสองไดลาออกจากราชการไป จงไดจางนายทหาร ้  ั  ู  ชาวฝรงเศสชอ ลามาซ (Lamache) มาเปนครฝกแทน ่ ่ ื ั  ุ  ั ุ ุ ็ ไมนานกลาออกไป สวนการปรบปรงดานอาวธยทโธปกรณ   ู   ิ ุ ็ ็ ั  ็    นน ไดจดหาปนขนาดตาง ๆ เขาประจาการ เชน ปนขนาด พระบาทสมเดจสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว เปน สมเดจพระอนชาธราช  ้  ั ํ     ั  ี ่ ู ั  ็  ั ั    ๘ นว ๑๐ นว และ ๑๒ นว ปนอารมสตรอง ปนทองเหลอง ในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๔ ทรงไดรบพระบวร ื ิ ้ ิ ิ ้ ้  ่ ิ ี ิ ็  ราชาภเษกเปนพระมหากษตรยพระองคท ๒ รองจากสมเดจพระเชษฐาธราช ั ิ      ปนคาบศลา ปนหลงชาง ปนไรเฟล มาใชในการรักษา ซงสงศกดกวา "วงหนา" กรมพระราชวงบวรสถานมงคล (พระมหาอปราช) ั  ิ   ุ ั ึ ิ ์ ่  ู ั  ั พระนครอกเปนจานวนมาก นอกจากจะจดซอมาจาก พระองคใดในอดต เมอวนอาทตยท ๒๕ พฤษภาคม พ.ศ.๒๓๙๔ เมอม ี ํ ั  ี ้ ื ั ิ ื   ่ ี ่ ี ื ่ ุ  ่ ึ   ตางประเทศแลว ยงสรางใชเองอกสวนหนง รวมทงไดม ี พระชนมายได ๔๓ พรรษา    ั ้ ั  ี ุ ู ุ การขดคลองผดงกรงเกษม เปนคเมองชนนอก แลวสราง ื  ั ้ ุ ี ปอมเรยงรายเปนระยะตามฝงคลอง สวนในพระนคร   ื  ํ  ไดสรางปอม จานวน ๕ ปอม จากปากคลองดานเหนอถง ึ  ิ ิ ่ ื ปากคลองดานใต ในป พ.ศ.๒๓๙๔ กจการทหารเรอเรม ั ื  แบงออกอยางชดเจนเปน ๒ หนวย คอ ทหารเรอวงหนา ื    ั  ั ั อยในบงคบบญชาของพระบาทสมเดจพระปนเกลา ู ั ็ ั ู ั ั ั ู ี เจาอยหว และทหารมะรน อยในบงคบบญชาของ ิ  ุ ุ ี ุ สมเดจพระยาบรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) สมหกลาโหม  ็ ั ้  ทหารสองหนวยนเปนอสระจากกน ในระยะนนมเรอตางชาต ิ ิ  ี ี ้ ั ื  เขามามากทังการทางพระราชไมตรีและการคาขาย ้ ิ ิ ่ ่ ้ เรือเดนทะเลเรมมีความจําเปนมากขึนและเปลียนจาก ยคเรอใบเปนยคเรอกลไฟเปนครงแรก และบอยครง ้ ุ ื ุ ั ื ้ ั ่ ี ํ ื ้ ี ทมการนําเรือขนาดใหญและเรอรบลองมาตามลานํา   ึ เจาพระยาและทอดสมออยในกรงเทพฯ ซงไทยเองก ็ ่ ู ุ ั ิ ตองคอยระมัดระวงไมใหเกดปญหาทางการเมืองและ ั กระทบกระทงกนได จงมความจาเปนอยางมากทีจะ สมเดจพระยาบรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) ั ่ ํ ี ่ ึ ิ ็ ี ุ ุ ู ู ั | www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” กนยายน 2562 015

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ี ้ ั ่ ี ่ ้ ั

ั ี ่ ภาพถายทหารรกษาพระองคปนปลายหอก สมยรชกาลท ๔ ั ั

ทหารลอมวงพรอมอาวธปน ถายเมอป พ.ศ.๒๔๕๒ ่ ุ ื ั ั ็ ื ุ ุ ุ รงเรองขีดสดในยคสมยสมเดจพระนารายณมหาราช เครองแตงการทหารเรอ (ทหารเหลามะรน) เมอคราวยกทพไป ซงในชวงเวลานน เหลาพอคานกเดนเรอชาตตาง ๆ ได  ื ั ่ ื ี ื ่ ั ้ ื ิ ่ ึ  ั    ิ  ปราบฮอครงแรก พ.ศ.๒๔๑๘ ้ ั ื ุ ู ุ ี ี ่ ุ กลาวยกยองวา กรงศรอยธยาเปนเมองทอดมสมบรณ มากไปดวยสนคาวตถดบตาง ๆ มากมายจะทาประโยชน   ุ ิ   ั ํ ิ ื ทางการคาไดอยางมหาศาล และตนกระแสการเดินเรอ ่ ื ุ ี มาทางทวปตะวนออก แมวาโปรตเกส เนเธอรแลนด ั ่ ี ิ  ิ   ั จะเปนชาตแรก ๆ ทเดนทางเขามาคาขายและรบราชการ ็ ํ ั ในราชสานก แตองกฤษกประสบความสาเรจทางการคา   ั ็ ํ ้ ั ุ     ิ ั ั ื ่  ่ สวนฝรงเศสนน มไดมงหวงทางเรองการคา หากตองการ ิ  เผยแพรครสตศาสนาใหแพรหลายในภมภาคน รวมทง ิ ั  ้ ้   ู ี ุ ุ  ึ มแผนในการยดครองกรงศรอยธยา จงใหการสนบสนน ั ี ุ ี ึ ไทยในดานวิทยาการการกอสรางตกอาคารและปอม ึ ํ ั ี   ่  ้ ั ทหารปนใหญ ถายเมอ พ.ศ.๒๔๔๒ ปราการสมยใหม รวมทงสงทหารมาประจาการทปอม ่ ื  ้ ั ื ึ ่ ื  ุ ื บางกอกและเมองลพบร ซงในขณะนนถอวาเปนเมองหลวง ี ั ั  ตองมเรอรบไวสาหรบปองกนรกษาพระนคร นอกจาก ทสองของไทย ทงนสวนหนงเปนพระราชโยบายของ  ื ั ี ํ  ่ ่ ั ้ ี ี ึ ้ ่ ั ื ื ั ้ ื จะซอหรอสงตอจากประเทศแลวก็ยงตอเรอรบไวใชใน สมเดจพระนารายณมหาราช เพราะขณะนนไทยมปญหา ั ี ้ ็   ั ั ี ั ั ราชการเองอีกดวย ไทยเรามความสมพนธกบฝรงชาต ิ ขดแยงกบองกฤษและเนเธอรแลนดอยางรนแรง อนเปน ่   ั ั ุ ั ั     ั ื ้ ่ ั ิ ั ตะวนตกมาตงแตเมอครงสมยกรงศรอยธยา และเจรญ ้ ุ ั ุ ี ึ ่ ่ สาเหตหนงททาใหขนนางขาราชการไทย ประชาชนและ ุ ุ   ี ํ ู ู ั 016 | “กระดกง” กนยายน 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ี ็ ่  ั ึ ั ั ื ั ั พระสงฆ แคลงใจทตาแหนงเสนาบดสาคญ ๆ ในการวา รนหลง ๆ ตางกไดบนทกและเห็นพองกนวา หนงสอเลม ุ ํ ี  ํ ี  ิ  ิ ู ่ ั ิ ราชการแผนดนตกเปนของชาวตางชาต (เจาพระยาวชา ดงกลาวใหขอมลทผดพลาดอยางมากมาย นางแอนนา  ิ  ั ื ึ ํ ํ ี ู ่ ็ ึ ั ี ี ้ ั ั เยนทร) ทงในพระราชสานกกมทหารฝรังเศสอยจานวนมาก เองเขยนหนงสอเลมนในรปแบบนวนิยายเชงบนทก จง ิ ู ้ ื ิ ี ิ จงพากนเกรงวาไทยจะเสยเอกราช แตงเตมเรองราวเพอฝนและบดเบอนไปจากความเปน  ั  ื ่ ึ ์ สดทายพระเพทราชาและหลวงสรศกดกอกบฏ จรงมาก ถงขนาดทกงศลไทยในตางประเทศ สงหามมใหนา ิ ุ ั ่ ุ  ํ  ิ ิ ั ึ ่ ี ่ ั ิ ้ ี  ั ้ ั ื ั  และขบไลฝรงเศสรวมทงชาวตางชาตออกนอกราช หนงสอเลมนเขาเมองไทย ื ั อาณาจกร ความเจรญดวยวฒนธรรมตะวนตกและ ั ั ิ ้ ้ ิ ความรงเรองทางการคาในชวงเวลานนกสนสดลง ขาดชวง ุ ็ ั  ุ ื    ึ ั ็    การตดตอกบชาวตางชาตไปพักหนง แตกยงคงมการคาขาย ิ ่ ี ั  ิ ั ุ  ุ ี ี ุ ิ  ่  ู  อยบางแมจะไมมากนก ตอมาในยคกรงธนบรเรมมความ  ั สมพันธกบชาตตะวนตกมากขน ตดตอกนมาถงยค ั ึ ุ ้ ึ  ิ ิ ั ั ิ ั ี  ิ ิ   รตนโกสินทร แมจะมความเจรญดวยศลปะวทยาการ    ็ ี ่ ิ ื ่ ิ ่ ้   ั สมยใหม รวมทงสงกอสรางตาง ๆ แตสงทตามมากคอ ั  ื  ั    ิ ู ็ ิ ความหวาดระแวงวาจะทาใหชาตมหาอานาจเขามายด พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวกับเจาเมองสงคโปรและแขก ํ ํ ึ ี  ี ั ่  ี ่ ึ ื ิ ั ิ ครองชาตทดอยพฒนาใหเปนเมองขนหรออาณานคม ชาวตางประเทศ ทหวากอ จ.ประจวบครขนธ  ้ ี ื ํ ั ิ ั ั ึ ็ ั ิ ็ ั ี รชกาลท ๔ ทรงเลงเหนความสาคญของการศกษา รชกาลท ๔ ทรงเปนกษตรยนกวทยาศาสตร ่ ่ ี ี โดยเฉพาะทบานเมืองมีชาวตางชาติเดนทางเขามาคาขาย ทรงพระปรีชาสามารถทางดานวิทยาศาสตรและ  ิ ่ ั ี     ี   และรบราชการ ทรงมพระราชประสงคจะใหพระราชวงศ ดาราศาสตร โดยเฉพาะทางดานดาราศาสตรเทยบเทา  ่  ขนนางและขาราชการมความรในเรองภาษา จะไดพดจา ทรงรอบรูและเชยวชาญเทานกดาราศาสตรสากล ี ู ุ ู ั  ่ ื ี ุ ั ็ ู  ั ํ ั ุ ้  ํ ํ ตอบโตกบชาวตางชาตได ทงสามารถเรยนรตารบตารา ทรงคํานวณเวลาเกิดสรยปราคาเตมดวงไดอยางแมนยา  ิ ิ ี  ิ ั  ่ ี ั ั ํ ั  วทยาการทเปนภาษาองกฤษของชาวตะวนตกได ทรงโปรด ทรงคานวณและพยากรณวา ปมะโรง พ.ศ.๒๔๑๑ วนองคาร ิ ิ ่ ู ึ ิ ุ ํ ื ่ ํ ู ี  ุ ื ใหขาหลวงทประจาอยสงคโปรชวยจัดหาครสอนภาษา ขน ๑ คา เดอน ๑๐ จะเกดปรากฏการณสรยปราคามด ้     ั ่ ิ ี ่ องกฤษใหโดยไมเกยวของกับการศาสนาเหมือนบาทหลวง หมดดวง ซงทรงพยากรณลวงหนาถง ๒ ป ตอมาเกด    ึ  ึ ั ้ ึ ่ ํ ี ั ิ ี มชชนนารีในสหราชอาณาจักรทคอยพยายามชักจงให ปรากฏการณดงกลาวขนตรงตามททรงคานวณไวทกประการ ุ ู ่ ื ู ิ ่ ุ ิ ึ ั ี ผคนเขารตนบถอครสตศาสนา ซงไดนางแอนนา ทรงเสด็จพระราชดําเนนทอดพระเนตรสุรยปราคาที ่ ิ ึ ั ั ั ิ ั ้ เลยวโนแวนล มารบวาจางทาหนาทถวายการศกษาแก ตาบลหวากอ จงหวดประจวบคีรขนธ ครงนนทรงเชญ ั ี ้ ่ ั ี ํ  ี ํ  ่ ิ ั ั  ิ ิ  ิ ั ิ พระราชโอรสพระราชธดาและปฏบตงานภายในพระราช นกวทยาศาสตรชาตตะวนตก เชน องกฤษ และฝรังเศส ั ิ สานกเปนเวลากวา ๕ ป กลาวกนวาเธอมกมเรองขดแยง ผสาเรจราชการมลาย ณ เมองสงคโปร รวมทัง ื ู ั ่ ื  ั ู  ี   ้ ั ั   ํ ็ ํ กบรชกาลท ๔ อยเนอง ๆ เนองจากมทศนคตในการมอง ชาวตางประเทศทุกคนททางานหรือรบราชการอยูใน  ั ู ี ื ิ ่ ี ํ ี ่ ั ื ่ ั ั ้ ิ ี ี ุ ื ิ  ้ ั ิ  ้ ่ ั ิ ชวตกนคนละดานอยางสนเชง เมอนางเดนทางออกจาก กรงเทพฯ มารวมในปรากฏการณครงนดวย พระเกียรตคณ ุ ิ กรงเทพฯ และไปใชชวตอยในอเมรกา ไดเขยนหนงสอ ครงนนเปนทเลองลอกนยงประเทศทางตะวันตก ซง ่ ึ ่  ี ี ั ู ื ้ ั ุ ิ   ั ้ ั ิ ่ ี ื ื ั ี ั ั เรอง The English Governess At The Siamess Cort ภายหลงประมุขของตางประเทศตระหนักดวารชกาลท ๔ ื ่ ี ่ ั ั ่ ้ ั ํ ั ้ ั ื ่ ิ ซงบอกเรืองราวในราชสานกสยามในสมยนน ไดรบ ทรงสนพระทัยในเรองของวทยาศาสตร ดงนน ั ึ ่ ่  ่ ความสนใจอยางกวางขวางและมผนาไปสรางเปนละคร เครืองราชบรรณาการทีสงมาสวนมากจะเปนเครืองมือ  ี ู ํ ่ ่ ู ี ึ  ็ ํ  ู ่ ื  เรอง The King and I ทประสบความสาเรจอยางสง ซง และหนงสอทางวิทยาศาสตรรวมอยดวยเสมอ ่  ื ั ิ ิ ั ั ตอมานกประวตศาสตรและนกเดนทางชาวตางชาต ิ ั ู ู ั | www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” กนยายน 2562 017

๒ ๒ ๒ ๑ ๒ ๒ ๒ ๒ ๑ ๑ การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ๑ ๑ ๑ ๑ ๒

๒ ๒ ๒ ๒ ล ร ร ล ล ล ร โ โ โ โ โ โ โ ร ร ร ร ร ร ร ค ค ค ร ร ค ค ก ก ร ร ก ก ร ค ค ร ร ร ง ง ้ ั ค ค ค ร ร ร ร ร ร ค ง ง ง ง ง ง ง ง ค ง ั ง ง ง ม ง า า ง ง ง ม ม ม ง ร ร ร ร ร ร ร ง ง ร ร ร ล ล ล ล ล ล ล ล ล ล ล แ แ แ แ แ แ ล ล ะ แ ค ล ะ ะ ะ ะ ะ ะ ะ ะ ะ ะ ะ ล ล ล ล ล ล ะ ะ ะ ะ ะ แ ท ท ท ค ค ค ี ี ค ค ค ั ้ ั ้ ้ ง ้ ค ง ง ง ี แ แ แ ค ค แ แ แ แ แ แ

่ ี ่ ี ่ ค ค ค ค ค ง ง ง ง ง ง ท ท ง ง ง ส ส ส ส ส ส ง ง

ี ่ ร ร ร ร ร ท า า ท ท ท ค ค ค ท ท ค ท ท ท ท ท ี ี ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ่ ี ี า า า ี ี ี ่ ี ี ี ี ่ ่ ่ ่ ่ ร ร ร ร ร ร ส ส ่ ร ี า า า า า า ร ร ร ี ร ั ก ั ั ั ก ก ั ก ก ก ั ย ้ ้ ้ ย ย ย ย ย ย ส ส ส ั ส ส ง ง ั ส ั บ บ บ ั ั บ ั ั ั ั ั ง ม ม า ม ม ท ้ ม ม ม ม า า า า า ม ม ท า ท ้ ไ ไ ไ ไ ไ ท ท ท ง ท ้ ้ ้ การกําหนดเขตแดนในสมยรชกาลที ๔ ่ ั ั ั  ั ่ ื ํ ั ๑. ฝรังเศสทาหนังสอสญญากบเขมร ๒. การกําหนดเขตแดนพมากบไทย ้ ั ่ ั ํ ํ ื ่ ั ็ เมอฝรงเศสยึดเมองไซงอนไดสาเร็จกไดทา หลงจากทีองกฤษทําสงครามกับพมาครังแรก ื ่  ั หนงสอสญญากบญวน โดยญวนจะยนยอมเสยเงนคาปรบ ไดชยชนะ และเขายดครองเมืองตาง ๆ เรียบรอย องกฤษ ึ  ั  ั ั ั ื ั ิ ี  ิ ํ ี ่ ั ํ ิ ใหฝรงเศส และยกเมองบางสวนใหแกฝรงเศส รวมทง จงดาเนนการทาแผนทปกปนเขตแดนตามหวเมองตาง ๆ ื ึ   ั ั ้ ่ ั ่ ื ั ดนแดนเขมรในสวนทญวนเคยยึดครอง ฝรงเศสจง สวนเขตแดนทตดกบเขตไทยนน ทางองกฤษไดมอบหมาย ิ ่ ี ้ ั ั ั ่ ึ ่ ี ิ เดนทางมาทาหนงสอสญญากบเจาเมองเขมร แตดวย ใหกงศุลอังกฤษดําเนินการปกปนเขตแดนและทําแผนที ่ ิ ื ั ั ื ํ  ั   ํ  ั เวลานนเขมรยงเปนเมองขนของไทย และบางสวนขนอย ตาง ๆ โดยประสานงานกบฝายไทย เพอทารวมกน   ื ั ่ ้  ึ ื ้  ู ั ้ ึ ั  ่ ็ กบญวน ทางองคพระนโรดม เจาเมองเขมร กลวจะม เมอการเรืองเขตแดนระหวางพมากบไทยเสรจสนลงใน ั ่ ื ิ ้ ั ั ี ื   ้ ิ ั  ปญหากบไทย จงมหนงสอแจงมายงกรงเทพฯ รชกาลท ๔ ระดบหนงแลว ครงนนรชกาลท ๔ ทรงไดพระราชดารวา ้ ่ ี ั ่ ั ํ ั ึ ่ ั ึ ั ื  ุ ั  ี ั ี ั โปรดใหมหนงสอไปยง รมต.ของฝรงเศส ซงไดรบคาตอบ "ลาแมนาโขงเขตแดนติดตอกบเขมรกบญวนซึงเปน ั ํ ่ ํ ้  ึ ั ่ ํ ื ั  ั ี ่ ั ่ ั ่ ี ๋ ี ี ํ ้ ่ ั ี ้  ู วา “เขมรแตกอนขนอยกบญวนบาง ไทยบาง เดยวน ้ ี สวนทไทยนน เดยวนฝรงเศสไดไปทาแผนทตรวจ ั ึ ๋ ้ ี ํ ี ํ ํ ้ ฝรงเศสแทนญวน เขมรขอเขาไปอยในบารงฝรงเศสก ตามลาแมนาโขงแตฝายเดยว ฝายเราจะไมทาไวบาง ุ ํ ู ่ ั ็ ั ่ ี ่ ตองรบไวอยางญวน แตเมอเขมรจะไปสงเครองบรรณาการ กไมชอบ" จงโปรดใหจางชาวอังกฤษทเคยทาแผนท ี ่ ํ ็ ึ  ่ ื ั   ื ่   ิ ื ํ ื ั จะขนอยกบไทยตามเดม ฝรงเศสกไมหามปราม” มาดาเนนการตงแตเมองฝายเหนอไปเมืองแพร เมองนาน ื ้ ู ั ิ ั ้ ึ ็ ่ ํ ี  ้ ํ ื ื ่  ี ุ แตในทสดไทยกตองยอมเสยเขมรใหฝรงเศสไป เมองเชยงของ เมองหลวงพระบาง ลงมาตามลาแมนาโขง ี  ่  ั ็ ื ื ึ ถงเมองมกดาหาร ครนทาเสรจแลวกเดนทางบกมาลงเรอ ํ ็ ้ ั  ิ ็ ุ ี ุ ี ่  ื ุ ทเมองสระบร เขามากรงเทพฯ ู ู ุ 018 | “กระดกง” ตลาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ั ั ุ  ่  รชกาลที ๕ ทรงตระหนักวาภยคกคามตอเอกราช ิ  ู และบรณภาพแหงดนแดนของไทย  ั คอ องกฤษ และฝรงเศสในยคการลาอาณานคม ่ ั ื ิ ุ ื  ํ ่ ํ  ของมหาอานาจตะวนตก โดยสรางเงอนไขตาง ๆ ทาให  ั ิ เกดปญหาตอดนแดนในพระราชอาณาเขตไทยมากขน ิ ้ ึ ึ ่ ื ้ ี ่ ้ ั ั ํ ตามลาดบ ซงไทยเราไดระแวดระวงในเรองนมาตงแต  ั ่ ี ั ํ ี ปลายรชกาลท ๓ และในรชกาลท ๔ ทรงดาเนนวเทโศบาย ่ ิ ั ิ ิ    ่ ึ ื  เพอใหรอดพนตอการยดครองของนกลาอาณานคมมาได  ั ุ ี ่ ุ ู ี ั ั ราชสานกเขมรทกรงอดงมชยในรชสมยพระนโรดม โดยมคณะทต รชกาลท ๕ ทรงเหนวาการปฏรปบานเมองและการปรบตว ั ั ี ํ  ั ็ ี ่ ู  ิ ั ั ื ั ั ฝรงเศสยนดานซายและคณะผแทนจากสยามยนดานขวากาลงเจรจา ่ ํ ู ื ื ั ิ ี ั ํ ู ั ุ ั ู ื ั ื ํ ่ เรองผลประโยชนเหนอดนแดนเขมร (กมพชา) ขนนางเขมรกาลง เขาสความทนสมยแบบชาตตะวนตกมความจาเปน ิ  ั ุ ิ  ี  ื ่ ี  ่ ู หมอบกราบอยตรงกลาง อยางยง โดยเลอกสรรเอาแบบอยางทดมาประยกตเขากบ  ่ ึ ิ ื หลกการเดมของไทย เรมดวยการศกษา เพอใหเกดการ ั ิ   ิ ่ ั ํ ๓. ฝรังเศสขอทําหนงสอสญญากาหนดเขตแดน พฒนาในหลาย ๆ ดานตามมา กาหนดเปนนโยบาย ั ่ ื ํ ั เขมรกับไทย ในดานการทหาร การเมอง การปกครอง การถวงดล ื   ุ ิ ในป พ.ศ.๒๔๐๘ ทางรฐบาลฝรงเศสไดใหกงสล ระหวางมหาอํานาจและการแสวงหาพันธมตร การไมฝกใฝ ุ  ั ่  ั  ฝรงเศสมาทาหนงสอสญญาเมองเขมรและเขตแดนเสย ฝายใด การสรางความยอมรับฯ ถงแมวาจะไดทรงพยายาม ึ ั ั ื ํ ี ่ ั ื ใหแลวจะไดไมววาทกน ไดยนโครงหนงสอสญญาตอไทย ดารงดลอานาจระหวางประเทศ ๒ มหาอํานาจนี แต  ้ ุ ํ ํ    ิ  ่ ื  ั ื ั ั  ุ ้ ั ิ ึ ั ม ๖ ขอ ฝายไทยเหนความในขอ ๔ วาเมองพระตะบอง พระองคมความรสกเพมมากขนวา ฝรงเศสเปนภยคกคาม ู ึ ่ ่ ี  ื    ี ็ ั เมองนครเสยมราฐ ยกเปนสทธฝายไทย แตในสวนท ตอไทยมากยงกวาองกฤษ ทงนเพราะในป พ.ศ.๒๔๒๖ ้ ่ ั ิ ้ ี ี  ิ  ี ่ ื  ิ  ั   ั ั จะปกเขตแดนลงทตรงใดหามความชดไม จงขอแกให ญวนไดตกเปนรฐอารกขาฝรงเศส (ฝรงเศสแพสงคราม ่ ั ่   ั   ึ ี ี ่ ึ ี ื ั ่ ชดตามทีเปนอย ฝายฝรงเศสไมยอม และอกขอหนง ฟรงโก – ปรสเซย เมอป พ.ศ.๒๔๓๑ จงตองพยายาม ั    ั ู ั ่ ่  ี  ่ ึ ั ี ู วาแผนทท อศมราล เดลา กรอนเดน ทาเขตแดนไทย กศกดศรดวยการออกลาอาณานคมในเอเชย) วตถประสงค ั ิ ์ ี ิ ุ ั ํ ่ ี  ิ ี ่ ื เขมรตดตอกนนน ยตธรรมดแลวขอใหลงขอสญญาตาม ของฝรงเศส คอ การขยายอทธพลเขาไปในจีนแตกลว ั  ่ ิ ั ิ ิ  ี  ั ้ ุ ั ิ   ั ึ ั ิ แผนทนน ฝรงเศสกไมยอม จงตกลงคางกนอย รชกาลท ๔ องกฤษจะชงไปเสียกอน จงแสวงหาทางเขาสจนตอนใต  ู   ี ่ ่ ็ ่ ั  ั ี ู  ั ึ  ้ ั ี ้ ํ ้  ํ โปรดเกลาฯ ใหแตงทตออกไปถงกรงปารส ตอมาในป ผานทางญวนครอบครองดินแดนแมนาโขงและแมนาแดง ี  ึ   ู  ุ  พ.ศ.๒๔๑๐ ราชทตฝรงเศสเดนทางมาถงกรงเทพฯ แจงวา เพอใชเปนเสนทางลาเลยงโภคทรพยระหวางยนานของ ั ื ู ่ ี ํ ู  ุ ่ ั  ึ ิ ู ั ิ ั ทางรัฐบาลฝรังเศสใหเขามาประทับตราทีทตไทยออก จนมาสเมองทาคลงสนคาของไซงอน และแขงขนกบ ี ั ื ่ ู ่ ั ิ ั ๋ ึ ่ ่ ี ื ไปทาสญญาตกลงกน หลงจากนนฝายไทย เขมร และ สงคโปร ฮองกงของอังกฤษ เมอฝรงเศสเขายดตงเกยไดแลวก ็ ั ้  ั ํ ั ั ู ฝรงเศส ไดออกไปยงเมองพระตะบอง ปกเขตแดนกน เรมรกเขาสลาวและเขมร (ไทยเสียเขมรสวนนอกใหฝรงเศส ุ ่ ิ ่ ั ่ ั ื ั ั ้ ไดทาการลงหลกศลาทงสองฟากลาคลองอยกลาง ตงแตป พ.ศ.๒๔๑๐ ในรชกาลท ๔) ั ี ั ่ ู ้ ํ ั ั ิ ํ ื เขตแดนตอขนไปทางเมองลาวกใหตกลงกนแตสวนท ี ่ ้ ึ ็ ั ั ่  ี ิ เปนไปตามแผนทของ อศมราล เดลา กรอนเดน ทาไว  ํ หาปกไม   ู ุ ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” ตลาคม 2562 | 019

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ้ ่ ี ั ้ ั ่ ี ๑. ไทยปราบฮอใน พ.ศ.๒๔๑๘ – ๒๔๓๑ ่ ี  ั ี  ฮอ คอ พวกจนทรวมกบกบฏไตเผง ทหมายจะชง ื ี ิ ่  ื  ่ ื ํ ู ี  เมองจนใหพนจากอานาจพวกแมนจ เมอป พ.ศ.๒๔๐๕ แตพายแพตองหลบหนซกซอนอยูตามปาเขาในแถบ ี ุ ี ้ ู มณฑลยนาน ฮกเกยน กวางใส กวางตง และเสฉวน ุ ่ บางพวกหนมายงตงเกย เมอป พ.ศ.๒๔๐๘ (รชกาลท ๔) ี ั ั ่  ื ั ี ี ๋ จนสงกองทพมาปราบ จงหนมาอยแถวชายแดนแควน ี  ั   ี ึ ู ุ  ื ี  สบสองจไทในป พ.ศ.๒๔๑๑ พวกฮอตไดเมองเลากาย ตอ   ิ มาเกดววาทและรบกนเอง แบงเปน ๒ กลมใหญ เรยกวา   ิ  ิ ี  ุ ั ู "ฮอธงเหลอง" กบ "ฮอธงดา" ฮอธงเหลองสฮอธงดา ํ ั  ื ํ ื ไมได จงหนีมาอยแถวเมองฮายาง (Ha Giang) ในแดน  ึ ื  ู  ้ สบสองจไท ฮอธงดานนถกญวนเกลยกลอม โดยยอม "ถามปญหากบฝรงเศสเรองเขตแดนใหทาแผนทไว ํ ิ ั ้ ุ ู ี ี ั ่ ื ่ ่ ี ั ํ ่ ี ื ื  ี  ใหฮอพวกนีปกครองเมองเลากาย ฮอธงเหลองไมมทอย  ู แลวมาตกลงกนโดยทางไมตรทกรงเทพฯ" กองทพฝายใต   ้ ั ี ่ ุ  ั ี  เปนหลกแหลง ประพฤตตนเปนโจร เทยวปลนบานเมอง ยกไปปราบฮอทแควนพวนผานไปทางเมองนาน กองทพ ั  ิ ื  ่  ี  ื ่   ั ี  ิ ในดนแดนสบสองจไทและเมองพวนในป พ.ศ.๒๔๑๖ ฝายเหนอยกไปปราบฮอทแควนหวพนทงหาทงหก ผานไป ิ ื ุ ั ้ ั   ื  ้ ี ั ั  ่  ํ ั  ื ฮอไดยกกาลงตจนถงเมองพวนอก เจาเมองเชียงขวางขอ ทางหนองคาย ในระยะนนฝรงเศสไดครอบครอง ี  ึ ื  ี ั ่ ้ ั  ํ กาลงญวนมาชวย แตพายแพ ฮอยดเมองไดแลวตงมน ั ้ ึ ่ ั  ั  ื     ื ี  ึ ุ อยททงเชยงคา และไดรกลวงลามาจนถงเมองเวยงจนทน   ้ ํ ี   ี ั ่ ุ ู ํ ี ่  ั ั ในป พ.ศ.๒๔๑๘ รชกาลท ๕ ทรงจดกองทพจากกรงเทพฯ ั ุ  ั    ไปปราบฮอ ไดปะทะกน การรบเปนแบบปนโบราณและ ั    ี ใชดาบเปนหลก ไมมการแพชนะกนเดดขาด เปนเชนน ้ ี  ั ็   ํ ตลอดเปนเวลา ๑๐ ป เพราะเมอฮอแพแลวกไปรวมกาลง ั   ่   ื  ็ ั มาปลนสะดมใหมในป พ.ศ.๒๔๒๘ ทพไทยไดถอยจาก  ั ี ุ  ทงเชยงคํากลบมาหนองคาย เนองจากขาดแคลน ่ ื ้  เสบยงอาหาร ในปนนเอง ี ั ่ ั ี รชกาลท ๕ โปรดให จดกองทพทฝกหดแบบ ี ่ ั ั ั ั ี ยโรป มอาวธทนสมยจาก ั ุ ุ ้ กรงเทพฯ ขนปราบฮอ ุ ึ ั โดยจดเปน ๒ กองทพ ั คอ กองทพฝายใต และ ื ั  ั กองทพฝายเหนือ ทรงม ี พระบรมราโชวาท (โอวาท  ั ั ้ ยทธการ) แกแมทพทงสอง  ุ ุ ู ู 020 | “กระดกง” ตลาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

  ู ื ปราบปรามอยางไดผล เมองพน ิ ุ แตกใน ๒๒ มถนายน พ.ศ.๒๔๒๙ ี ้ ี ้ นอกจากนไทยยงไดเกลยกลอม ั ิ ี  ุ ่ พวกฮอทแควนสบสองจไท หวหนา ั   ่ ี ิ ่ ชอ องบา ยนดทจะออนนอม ื ี  ตอกองทพไทย เดอนธนวาคม ื ั ั ื ่ ั พ.ศ.๒๔๒๙ กองทพไทยเคลอน ื ู  จากเมองซอนเขาสแดนสบสองจไท   ิ ุ ึ ื ี จนถงเมองแถง(เดยนเบยนฟู) ี ้ ุ ึ ศกปราบฮอครงนสนสดลงคราว ั ้ ี ้ ิ ึ ั ่ หนง กองทพไทยกลบสกรงเทพฯ ู ุ ั ั ญวนทังหมดจนถงตงเกยแลว และเรมรกคบเขามาในลาว ๗ มถนายน พ.ศ.๒๔๓๐ แมทพไดรบพระราชทานยศเปน ั ิ ุ ื  ี ๋ ุ ้ ิ ่  ั ึ ้ ั ุ ี ์ ั เพอครอบครองดนแดนแถบแมนาโขง เพอขนไปยง พลตร พระยาสรศกดมนตร ระหวางทไทยไปปราบฮอครงน ้ ี ิ ี ่ ี ิ ่ ื ่ ้ ้ ึ ื ั ํ ้  ี ่ ั ั  มณฑลยูนานของจน สาหรับดนแดนของลาวทอยระหวาง ปรากฏวาฝรงเศสตงให นายปาว เปนรองกงสุลประจํา ู ่  ี  ี ิ ํ  ่  ี ดนแดนญวนกับดนแดนไทยภาคเหนอนน แบงเปน ๔ หลวงพระบาง (ไดทาการสารวจแผนทเปนการใหญและ ํ ํ  ิ ้ ั ื ิ  ่ ่ ิ ี ี ั ื  แควน คอ คดทจะเอาหลวงพระบางเปนของฝรงเศสอกดวย)  - แควนหลวงพระบาง ื ื ั  ี ํ ิ ุ ื - แควนสบสองจไท (มเมองสาคญ ๒ เมอง คอ ี ั ี เมองไลกบเมองแถง ซงญวนเรยกวา เดยนเบยนฟ) ื ื ี ่ ึ ู ั ้ ั  ้ - แควนหวพนทงหาทงหก ั ั ั  - แควนพวน  ู ู แควนทง ๔ อยในความดแลของเจาผครองเมอง ้ ั  ื  ู  ั ้ ั   ั ้  ั   ้ หลวงพระบาง บรรดาฮอตงคายอยในแควนหวพนทงหาทงหก ู ั ู   หลายตาบลตางพวกตางอยเปนหยอม ๆ ตามความสะดวก ฌอง มาร โอกสต ปาว   ํ  ุ ี ี ็ ในการหาเลยงชพ กองทพไทยเคลอนจากหลวงพระบาง นกสารวจชาวฝรงเศส ี ื ้ ั ่ ี ่ ั ํ ั ิ ิ ู ํ  ั   ื ้ เขาสแควนหวพนทงหาทงหก (ทพฝายเหนอ) โดยพวกฮอ ผสารวจดนแดนบรเวณ ั ั ้  ั ู ั  ้ ํ ุ  ไมรวาจะไปปราบตน ไทยตงกองเสบยงเปนระยะ ๆ แบง ฝงแมนาโขง เคยเปนกงสล     ู ้ ั  ี ั ่ ฝรงเศสประจากรงเทพฯ ํ ุ ี ั ทหารเขาตเปน ๒ กอง พวกฮอแตกหนไป หลงจากต ี เมอ มถนายน พ.ศ.๒๔๓๕ ี ิ ุ ่ ื เมองจาดแลวจะตเมองพนตอไป เขาฤดฝนจงถอนทพกลบ และเปนผยนคาขาดตอ ื ี  ึ ู ั ั ื  ู  ่ ู ื ํ ่ ี ั ิ  ึ ็  แตกวางทนระเบดบกไวหลายแหง พวกฮอรกเขายดคาย รชกาลท ๕ ในวกฤตการณ       ิ ุ ุ  ิ ี ั ื ถกระเบดลมตายเปนอนมาก ตกใจแตกตนหนกลบไป ร.ศ.๑๑๒ ใหไทยยกดนแดน  ู ั ิ  ่ ฝงซายของแมนาโขงที ่ ้ ํ อลหมานระสาระสาย ไทยเหนเปนโอกาส จงรบทาการ กาลงมเรองพพาทใหแก   ํ ึ ี  ํ ็ ่ ี ั ํ ่ ื ิ ฝรงเศสทงหมด ่ ั ้ ั ู ุ ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” ตลาคม 2562 | 021

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ้ ี ่ ้ ่ ี ั ั ๒. การปราบฮอใน พ.ศ.๒๔๓๐ – ๒๔๓๑ เมอ ๑๐ มถนายน พ.ศ.๒๔๓๐ ลกชายของทาวไล เปนของฝรงเศสแลว ในระยะนเอง บงเอญองบาฮอท ี ่ ู  ิ ่ ื ุ ี ้ ิ ั ่ ั ุ ่ ื  ชอคาฮม (Kam Oum/Doa Van Tri) ไดคมพวกฮอ จงรกภกดตอไทยตาย ทาใหพวกฮอแตกเปนกกเปนเหลา ุ ํ ี ั     ํ ั    ุ ี ุ  ื ื รกจากสบสองจไทลงมาตเมองหลวงพระบางแลวเผาเมอง มากขน สวนใหญหลงเชอเขาเปนพวกฝรงเศสมากขน ิ ึ ้ ้ ั ื ่ ่ ึ ั ้ ั  ึ ั ุ ซงในเวลานน กองทพไทยยกกลบมากรงเทพฯ แลว และ ่ ุ ่ ่ ทพฝรังเศสรุกเรือยเขามาในสิบสองจไทจนประจันหนา ั  ํ  ู ผครองเมองหลวงพระบางไมมกาลงพอปองกน (เมองไล กบทหารฝายไทยทรกษาเมองแถง พระยาสรศกดมนตร ี  ื ี ั ั ื ์ ั ื ่  ิ ี ุ ั ั ุ ั ื ิ ํ และเมองแถง เปนเมองสาคญของแควนสบสองจไท) ยกทพใหญจากเมองหลวงพระบาง เมอ ๒๒ พฤศจกายน ื ั  ิ ่ ื ื ั ิ ่ ื ่ ั ุ ื เมอเหตการณเปนเรองนาวตกเชนน รชกาลท ๕ ทรง พ.ศ.๒๔๓๑ ถงเมองแถงวนท ๑๔ ธนวาคม นายปาวได ี ่ ้ ี ื ี ั ั ่ ึ ี ั โปรดเกลาฯ ให พลตร พระยาสรศกดมนตร เปนแมทพ เขาพบแมทพไทยวาสบสองจไทย และหวพนทงหาทงหก ุ ์ ิ ั ี ี  ั ุ ้  ั ิ ั ั ั ้   ั ั ไปปราบฮออกครง ทพหนาออกจากกรงเทพฯ ๑๔ กรกฎาคม เปนเมองขนญวน ขอใหกองทพไทยถอยไปใหพนเขต ้ ุ ี   ั ้ ึ ื ้ พ.ศ.๒๔๓๐ ในการปราบฮอครงน ทางรฐบาลฝรงเศส แมทพไทยยนยนสทธและอานาจเหนอดนแดนเหลาน ้ ี ั ้ ั ี ั ่ ํ ิ ิ ั ิ ื ั ื ตกลงจะปราบปรามในเขตของตน (ดนแดนญวน และปฏเสธไมยอมถอนทหารจนกวาจะไดรบคาสงจาก ิ ั ั ่ ํ ิ ิ ิ ั ู ุ ั ั ้ ซงไมอยตดกบแควนสบสองอไท) ดงนน เพอมใหเกด รฐบาลกรงเทพฯ ผลสดทาย ผบงคบการทหารฝรงเศส ื ่ ิ ่ ึ ิ ั ุ ุ ่ ั ั ั ู ู ั ิ ความเขาใจผดกนจงสงผแทนไปกบกองทพไทย ๒ คน ไดทาสญญากบแมทพไทย เมอ ๒๓ ธนวาคม พ.ศ.๒๔๓๑ ั ั ึ ื  ่ ั ํ ั ั  ั ั ์ ุ ิ ั ุ ี พระยาสรศกดมนตร ยกทพออกจากกรงเทพฯ สรปไดวา ุ ๒๐ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๓๐ ถงเมองหลวงพระบาง - ทหารฝรงเศสตงอยในสบสองจไท ทหารไทย ิ ึ ื ั ่ ั ้ ิ ู ุ วนท ๑๒ มนาคม วนท ๒ ตลาคม พ.ศ.๒๔๓๐ ฝรงเศส ตงอยในหวพนทงหาทงหกและเมองพวน ี ี ุ ั ั ่ ่ ี ั ่ ื ้ ั ั ู ้ ั ้ ั ั ั ี ุ ื ยกทัพจากเมืองเลากายเขาตเมองไลแตกแลวมงไปยง - รกษาเมองแถงรวมกน ั ั ื   ึ ิ ํ ั ิ ื ํ เมองแถง คาฮมกบทาวไลสานกผดเขามาสารภาพผดตอ - ปราบฮอตามเขตแดนของตน ุ แมทพโดยด องบาหวหนาฮอในสบสองจไทกลวฝรงเศส ั ี ั ั ั ุ ่ ิ ์ ิ ั ั ี ุ ั ่ ึ จงหนมาตังมนอยูเมองสบแอดในแควนหวพนทังหา พระยาสรศกดมนตร ถอยกองทพใหญมาอย ู ้ ้ ี ั ั ื ี ุ ็ ุ ี ั ทงหก และมหนงสอมาบอกแมทพไทยทราบเปนการ หลวงพระบางอก ทางกรงเทพฯ เหนเหตการณสงบ ั ้ ื ั ั ั ี ื คาราวะ ทพฝรงเศสพกอยเมองแถง ๒๐ วน แลวยก โปรดเกลาฯ ใหเรยกกองทพกลบจากหลวงพระบาง ู ่ ั ั ั ั ่ ื ื  ื ตดตามฮอไปทางเมองมวย เมองลา นายปาวออกจาก เมอ ๒๓ มกราคม พ.ศ.๒๔๓๑ ิ  ี ั ้ ั ื หลวงพระบาง เมอ ๒๘ มกราคม ตดตามไปจนทน ในการปราบฮอครงน ี ้ ไทยไดใหชาวองกฤษ ่ ั ิ ิ ี ั ํ ู ื ่ ั ื ี ั ทพฝรงเศสทเมองมวย เมองลา กองทพหนาของไทย นายแมคคาธ (พระวภาคภวดล) ชาวองกฤษ ทาแผนท ี ่ ั ่ ื ื ่ ิ ึ ื ื ไดสงทหารไปรกษาเมองแถง เมองซอน เมองแวน ทางภาคเหนอจนถงสบสองจุไท เพอใหทราบวาไทยม ี ื ั ั ื ่ ื ่ ั ื ี เมองสบแอด เมองเชยงคอไว เพอปองกนไมใหฝรงเศส เขตแดนแคไหนแตยงไมไดปกเขตแดน พ.ศ.๒๔๓๔ ั ื ื ั ื ่ เขายดแดนทีถอวาเปนของไทย โปรดเกลาฯ ใหรวมหวเมองเหนอ แบงออกเปนภาค ึ ่ ั ตาง ๆ เพอสะดวกแกการปกครองและการจดราชการ ื ั ้ ั ั ทพใหญของไทยตงมนอยในแควนหลวงพระบาง ่ ู ี ื ื ี ่ ี ื ๘ เดอน เปนเวลาคมเชงกบทพฝรงเศส และไทยทราบ บานเมองใหเปนทเรยบรอย ม ๔ ภาค คอ ภาคลาวกาว ั ั ิ ุ ั ่ ภาคลาวพวน ภาคลาวเฉยง และภาคลาวพงขาว ี ุ ี ้ เสมอวา นายปาว เทยวเกลยกลอมพวกฮอและโฆษณา ี ่ ี  วา เมองหลวงพระบาง หวพนทงหาทงหก และสบสองจไท ิ ุ ั ้ ั ้ ั ั  ื ู ุ ู 022 | “กระดกง” ตลาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ั ิ ่  ๓. กรณีพพาทระหวางไทยกับฝรังเศสสมย ร.ศ.๑๑๒ การทตเรอปน ื ู (พ.ศ.๒๔๓๖) ฝรงเศสอางวาเหตการณทเกดขนทชายแดนนน ้ ้ ุ ั ิ ่ ี ่ ั ึ ่ ี ู ั ั ั ั ิ เมอฝรงเศสไดมองเหนแลววาการเรยกรองเพอ ไทยจะตองเปนผรบผดชอบ พรอมกบขบงคบใหไทย ู ่ ื ่ ี ั ื ็ ่ ้ ั ิ ั ํ จะเอาดนแดนของไทยไมมทางทจะทาสาเรจได โดย ปลอยตว รอยเอก โทเรอซ ดวย รวมทงดาเนนการคืบหนา ็ ่ ิ ํ ี ํ ี วธดาเนนการทางการทต เมอ ๔ กมภาพนธ พ.ศ.๒๔๓๕ ตอไป คอ ื ู ั ิ ิ ื ่ ี ํ ุ  ั ิ ่ ื ั ํ  ี ้ ็ ั รฐสภาฝรงเศสเหนชอบใหใชกาลงเอา ฉะนน ในปลาย - ใหกองเรอฝรงเศสเดนทางจากจนมารวมกาลง ั ่ ั ั ํ เดอนมนาคม พ.ศ.๒๔๓๕ ผสาเรจราชการอินโดจนฝรงเศส ทไซงอน ่ ี ็ ํ  ู ่ ื ั ี ี ื    ั ่ ั จงสงใหยกกาลงทหาร ๓ กอง ซงเปนทหารอาสาสมคร - สงทหารตางดาว ๑ กองพน จากเมองโบน (Bone) ึ ึ ่ ํ ั ั ิ ญวนและเขมรเปนสวนใหญ เขายดและขบไลทหารไทย เดนทางมาไซงอน ั ึ ู ั ิ ่ ุ ี ํ ้ ใหรนถอยไปจากฝงซายแมนาโขง และในเวลาเดยวกน - สงราชทตพเศษมาเจรจากบไทยทกรงเทพฯ ั ี กพจารณาดาเนนการใชกาลงทางเรอเขารวมดวย ใน เพือเรียกรองคาเสียหายและพิจารณาตกลงกันใน ่ ิ ั ิ ํ ื ํ ็ ่ ั ่ ขนแรกไดสงเรอลแตงเขามาตรึงกาลงอยทกรงเทพฯ กอน ปญหาทีววาทซงยงคงคางอยู ั ่ ึ ิ ู ี   ั ่ ุ ื ั ้  ู   ํ เมอ ๑๔ มนาคม พ.ศ.๒๔๓๕ ทางดานชายแดนนัน สาหรบฝายไทยนนรสกวาฝรงเศสไดดาเนนการ ื ้ ่ ี ิ ่ ้ ู ึ ํ ั ํ ั ั ฝายฝรงเศสทาการรกลาเขามาโดยไมรตว ฝายไทยม ี ขมขบงคบมากขน จงไดตดตอทางการทตกบองกฤษ ู ่ ํ ํ ้ ุ ั ั ิ ู ั ึ ั ้ ู ั ึ ั ็ ํ กาลงนอยกวาจงจาเปนตองถอยรน แตตอมากไดจด และจดเตรยมการปองกนทางปากนาเจาพระยา เพอ ํ ั ึ ั ื ่ ํ ั ี ้ ั ํ ุ กาลงหนนไปเพมเตม ณ ตาบลตาง ๆ ทฝรงเศสไดรก รบสถานการณทจะบงเกดขน ในระหวางนราชทตฝรงเศส ุ ั ่ ิ ํ ั ่ ิ ่ ี  ้  ั ่ ิ ั ั ่ ี ี ู ้  ึ ่ ั ั ้ ํ ลาเขามา จนกระทงไดจบ รอยเอก โทเรอซ พรอม ในกรงเทพฯ กไดรองขอใหรฐบาลไทยยอมรบเขตแดน ั ็ ั ุ ี ่ ั ทหารในบงคบบญชาทบรเวณเมองสทนดร และตอมา ญวนวาจดถงฝงซายแมนาโขง รฐบาลไทยคดคาน ั ั ั ื ิ ี ํ ั ั ึ ้ ไดมการสรบกนทแกงเจก มทหารเสยชวตทงสองฝาย เพราะฉะนน ในวนท ๒๑ มนาคม พ.ศ.๒๔๓๕ เรอลแตง ี ่ ิ ั ี ี ้ ู ั ี ี ี ื ั ั ู ่ ี ้ ่ ี ั ้ ุ ื ั รวมทงนายโกรสกแรง เมอเหตการณเปนไปดงนแลว ซงครบกาหนดจะเดินทางกลับยงคงจอดอยูหนา ู ้ ึ ั ่ ํ ี ้ ํ ิ ฝรงเศสจงพจารณาใชกาลงทางเรอเพมขนอก ซงใน สถานทตฝรงเศสตามเดม ตอมาทางรฐบาลฝรงเศส ั ั ื ึ ิ ่ ่ ึ ึ ่ ั ิ ่ ั ่ ู ั ู ้ ุ ํ ั ขณะนน นายปาวไดเขามาดารงตาแหนงอปทตฝรงเศส ไดแจงมาใหรฐบาลไทยทราบวา เรอรบฝรงเศส ๒ ลา ั ํ ่ ี   ั ั  ่ ื  ํ ้ ่ ั ผมอานาจเตมทกรงเทพฯ ตงแตเดอนมถนายน พ.ศ.๒๔๓๕ คอ เรอแองคองสตงต และเรอโคแมต จะจอดอย ู ี ็ ุ ี ํ ุ  ื  ิ ู ื ื ั ื แลว ทนอกสนดอนกอน ั ี ่ เชนเดยวกบเรอรบ ี ื ั องกฤษทีจะเขามาใน ั ่  ื ตอนหลง แตจะเนอง ่ ั ดวยกลวิธอยางหนง ่ ี ึ อยางใดเปนแน ํ ่ เรอฝรงเศสทง ๒ ลา ื ั ้ ั ื พรอมเรอสนคา ๑ ลา ํ ิ (เรอสนคาฝรงเศส ั ิ ื ่ เดนระหวางไซงอน ิ ึ ุ กบกรงเทพฯ) จง ั ู ุ ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” ตลาคม 2562 | 023

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ั ้ ่ ้ ั ่ ี ี ํ ุ ้ ี ั ่ ในลาวและเขมรตอไปนน อาจเปนการสมเสยงทาให องกฤษอาจตองทาสงครามกับฝรงเศสในระหวางทเกด ํ ่ ั ั ิ ี ่ ั วกฤตการณนนน ทางกระทรวงตางประเทศขององกฤษ ิ ี ้ ้ ั ี ิ ในหลายโอกาสเตือนไทยใหยนยอมตามขอเรยกรอง ึ ี ุ ่ ิ ื ั ของฝรงเศส ในทสดไทยเกรงชาตอนจะเขาแทรกแซงจง ่ ่ ั ั ่  ตองยอมฝรงเศส การปดอาวไดยกเลกในวนท ๓ สงหาคม  ิ  ่  ิ ี ั ํ ุ ่ ื ั พ.ศ.๒๔๓๖ และตกลงทาสญญากนเมอ ๓ ตลาคม ้ พ.ศ.๒๔๓๖ โดยเราตองเสยดนแดนฝงซายแมนาโขง ิ ี ํ (อาณาจกรลานชางหรอลาว) พรอมดวยเงนประกน ั ื ั ิ ่ ั ั คาปรบ ๓,๐๐๐,๐๐๐ ฟรงกฝรงเศส ไทยตองนาเงน ิ ั ํ ั ่ ั ั ี ่ ี ่ ุ ี ิ “ถงแดง” จากพระคลงทอนเปนเงนทรชกาลท ๓ ทรง ่ ั  ้ ี  หาสะสมไวออกมาใช นอกจากนฝรงเศสยงถอโอกาสยด ื ึ ั ุ ึ ึ ี ั ั เมองจนทบรไวเปนประกนถง ๑๐ ป ไทยจงหาทาง ื ่  ั ็ ั  ี แลนเลยขามสนดอนเขามาในตอนเยนวนท ๑๓ กรกฎาคม แลกเปลยนโดยยอมยกเมืองมโนไพรและจาปาศักด ิ ์ ํ ี ่ ั   ุ  พ.ศ.๒๔๓๖ ทางปอมพระจลจอมเกลาสงสญญาณถาม ซงอยตรงขามเมองปากเซ และดนแดนฝงขวาแมนาโขง ่ ู ึ   ํ ้ ิ    ื ํ  ึ  ิ ั ั ื ั  ิ ไมไดรบคาตอบ จงยงเตอนดวยนดดนเปลา จานวน ๒ นด ตรงขามเมองหลวงพระบางใหฝรงเศส ในป พ.ศ.๒๔๔๘  ํ ั ่ ื  ื ุ  ึ ั ุ ่ แตไมไดผล จงบรรจกระสนเปนนดท ๓ ตกขางหนาเรอ จงยอมถอนทหารออกจากจนทบร แตกลบไปยดเมองตราด  ี ั ั ี ื ึ ุ  ึ ิ ี ่ ื ั ่  ื เปนการเตอนอก แลวกยงนดท ๔ ฝายเรอรบฝรงเศส เปนประกนไวแทนอก ไทยตองยอมเสยมณฑลบรพา ั ี ็ ี ู ี ั เรมยงกอน จงเกดการยงตอบโตกนขน เกดการเสยหาย (พระตะบอง เสยมราฐ และศรโสภณ) ใหกบฝรงเศส  ิ ่ ั ึ ิ ิ  ิ ี ึ ิ ้ ี ่ ั ั ี ี ็ ั ่ ้ ิ ั ํ บาดเจบและเสยชวตทงสองฝาย เรอรบฝรงเศส ๒ ลา เพอแลกกับตราด เกาะกง ดานซาย ตลอดจนอานาจ ี ื ํ ่ ื ู ู ุ ไดแลนเขามาถงกรงเทพฯ และจอดอยหนาสถานทต ศาลไทย ทาสญญาเมอ ๒๓ มนาคม พ.ศ.๒๔๔๙ ึ ี ํ ั ื ่  ่ ํ ื ํ ้  ี  ฝรงเศสในแมนาเจาพระยา นายปาวไดยนคาขาดหลายขอ ฝรงเศสเพยงแตถอนทหารออกจากตราด กบดานซาย  ่ ั ่ ี ั ั ั  ตอรฐบาลไทยใหตอบภายใน ๔๘ ชวโมง เสนาบดี เมอ ๖ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๕๐ แตเกาะกงไมยอม ั ่ ื ่ ู กระทรวงตางประเทศไทยเปนผแทนตอบไปวา ขออน ๆ คนใหไทย ื ่ ื เชนใหชดใชคาเสยหายนนตกลง แตขอทวาใหยกดนแดน ี ่    ิ  ้   ี   ั ่ ั ํ ้ ั ฝงซายแมนาโขงใหแกฝรงเศสนน ไทยจะยอมโอน ้ ุ ็ ิ ิ กรรมสทธดนแดนทก ๆ แหงให ถาหากแสดงใหเหน ์ ิ ์ ิ ั ิ โดยเดนชดวามสทธอนชอบเหนือดินแดนนันอยางไร ั ี ้ ่ ื ี ่ เนองจากคําตอบสนองของรัฐบาลไทยไมเปนทพอใจ ่ ้ ํ ั ่ ื ึ ั ี แกฝรงเศส นายปาวจงนงเรอรบออกปากนาไปแลว ประกาศปดอาวไทย ตงแต ๒๖ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๓๖ ้ ั ่ ึ ซงกระทบกระเทอนกบเรอชาตอน ๆ ดวย แมไทยจะ ื ่ ั ื ื ิ ไดขอความชวยเหลือทางการทูตและทางทหารจาก ั ็ ั ั องกฤษ แตองกฤษกยงสงวนทาทไมแสดงวาจะเขาชวย ี เหลออยางใด เพราะหากชวยใหไทยครอบครองดนแดน ื  ิ   ุ ู ู 024 | “กระดกง” ตลาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ิ ้ ภายหลงวกฤตการณ ร.ศ.๑๑๒ สนสดลง ั ุ ิ ่ ี อก ๔ ปตอมา รชกาลท ๕ กเสดจประพาสยโรปเปน ี   ุ ็  ั ็ ี ั  ู ื  ํ ้ ครงแรก ในป พ.ศ.๒๔๔๐ มนยยะสาคญอย ๓ ประการ คอ ั ั ุ ประการแรก ดาเนนยทธศาสตรกนชน องกฤษ ํ ั ิ ั  ั ั ี ่ ั ั ี ้ ั เกลยกลอมฝรงเศสใหจดตงไทยเปนรฐกนชน เรยกวา ้ ั ่ ั ปฏญญา องกฤษ – ฝรงเศส (Anglo – French ิ Declaration 1896) พระบรมฉายาลกษณจกรพรรดนโคลสท ๒ แหงรสเซย กบ ั ิ ่ ั ั ี ั ิ ี ั   ู  ็  ั ุ ี ่ ประการทสอง เสดจไปพระสหายเกา พระเจา พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในป พ.ศ.๒๔๔๐ ็ ่ ี ็ ุ ั ั ่ ื ่ ิ ั ั ั ึ ่ ซารนโคลาส แหงรสเซย ซงเปนพนธมตรของฝรงเศส เมอรชกาลท ๕ เสดจกลบจากประพาสยโรป ี ิ ่ ึ ี ่ ั ้ ิ ี ั ั ั ู ่ ี    ใหชวยพดจากบฝรงเศสและหาทางผอนปรนขอเสยเปรยบ ครงท ๒ พ.ศ.๒๔๕๐ ทปรกษาฯ ชาวอเมรกนเสนอให  ี ิ ิ ิ ู ิ ั ในสนธสญญา ร.ศ.๑๑๒ ไทยแลกดนแดนมลายกบการยกเลกสทธภาพนอก ั ิ อาณาเขตของคนอังกฤษในไทยและขอกูเงนสรางทาง ิ ่ ุ ่ ื ประการสดทาย เพอเจรจากบฝรังเศสโดยตรง รถไฟสายใตและยกเลกสญญาลับ ป พ.ศ.๒๔๔๐ มการ  ั ี ิ ั ั ่ ใหถอนทหารจากจนทบรทยดไวโดยพละการ กอนหนา ลงนามในสนธสญญา วนท ๑๐ มนาคม พ.ศ.๒๔๕๑ ุ ึ ี ี ี ั ี ่ ั ิ ็ ั ้ ี ้ เสดจครงน ๓ ป (พ.ศ.๒๔๓๗) เกดปรากฏการณใหม ไทยยอมยก ไทรบร กลนตน ตรงกาน ปะลส รวมทง ั ้ ิ ั ิ ี ั ุ ู ั ื ั ่ ุ ี ิ ั ื ั ิ บนเวทการเมองยโรป คอ ฝรงเศสลงนามเปนพนธมตร เกาะใกลเคยงใหองกฤษ และรัฐบาลไทยกูเงน ๔ ลานปอนด ี ั ี ้ ่ ํ ี ั ่ ั กบรสเซย ฯลฯ อตราดอกเบยตา เพอสรางทางรถไฟสายใต เพราะ ื ั ั ู องกฤษตองการใหบรรจบกบทางรถไฟในมลายของ ั องกฤษ ู ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” พฤศจิกายน 2562 | 025

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ่ ี ่ ั ้ ี ้ ั ี ่ ้  การเขารวมสงครามโลกครังท ๑ ของไทย   ั ั ี ่ ี ในสมยรชกาลท ๖ นน เปนชวงแหงการเปลยนแปลง ้  ่  ั ั ่ ี ื อนสบตอจากพระราชประสงคของรชกาลท ๕ ได ั ื ่ ึ ั ทรงวางรากฐานการพฒนาบานเมองไวกอนแลว ซงได ํ ิ ั ั ็ ้ ดาเนนการตามมาตงแตยงทรงเปนสมเดจพระบรม ุ โอรสาธราชสยามมกฎราชกมาร จงสามารถสราง ึ ิ ุ คณประโยชนแกประเทศชาตอยางใหญหลวง ทงใน ้ ั ิ ุ  ึ ิ ู พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เสดจฯ ไปพบบสมารค ดานการศกษา การทหารและการปฏรปการปกครอง ุ ิ   ็   ็ ั ู ท ฟรดรชสรห (Friedrichsruh) ททรงเรมวางรากฐานการปกครองแบบประชาธปไตย ิ ่ ิ ู ่ ี ิ  ่  ี ี  ุ ุ ี ั (ออทโท ฟอน บสมารค (Otto von Bismarck) เสนาบดและรฐบรษ ิ ี ื ุ ื ี ิ ่ ํ   ี ั ู ั ี   ของปรสเซย - เยอรมน เปนผรวมประเทศเยอรมนกบปรสเซยเขาดวยกน โดยสรางเมองจาลองดสตธาน เพอการเรยนร ู ั ี ั ี  ึ ่  ี ี  ิ ิ ุ ี ่ ิ ั และสถาปนาจกรวรรดเยอรมน และ ค.ศ.๑๘๗๑ ไดดารงตาแหนง และสรางบคคลากรทเขาใจถงวธการทแทจรง และการท ี ่ ํ ี ํ ั อครเสนาบดแหงจกรวรรดเยอรมน) พระองคไดทรงเสดจไปศกษาทประเทศองกฤษตงแต ิ  ั ี ี ี ึ ่ ั ั ้ ็ ํ นโยบายการคานอานาจ ป พ.ศ.๒๔๓๖ ในวชาฝายพลเรอนทมหาวทยาลย ่ ิ ิ ั ี ื ี ็ ่ ี ิ ิ  ในทางความสมพนธระหวางประเทศน รชกาลท ๕ ออกซฟอรด และวชาทหารทโรงเรยนแซนดเฮสต ้ ั ี ่ ี ั  ั ี ื ่ ็ ั ี ํ  ึ ั ่   ไดทรงนาทปรกษาชาวตะวันตกมาชวยสรางความทันสมย รวมระยะเวลา ๙ ป เสดจกลบ เมอ พ.ศ.๒๔๔๕ มสวน ิ ั ั ใหแกไทยนน ทรงเลอกจากประเทศตาง ๆ หลายประเทศ ชวยในการตดสนพระทยในการเขารวมสงครามโลก  ั   ้ ื ิ ่ ั ้ ี ั ั ื ี ่ ั ่ เพอใหมาทาหนาทแตกตางกนโดยไมมประเทศใด ครงท ๑ โดยเขากบฝายพนธมตร (Allied Power) และ ี ํ ี ่ ุ ิ ี ู ประเทศหนงอยในฐานะทจะมอทธพลอยางลนเหลอ เปนฝายชนะสงครามในทสด ่ ี ิ ื ึ ่    ้ ั ั ี ่ ั  การกระจายผลประโยชนออกไปยงประเทศตาง ๆ สงครามโลกครงท ๑ เปนความขดแยงระหวาง  ้ ่ ี ั ่ ี ่ ั ํ แทนทจะใหความสาคญแกประเทศใดประเทศหนง ประเทศครงแรกทขยายขอบเขตกวางขวางกวา ึ ึ ี ่ ่ ี ิ ้ ิ เปนการเฉพาะนี สามารถเหนไดจากการสงเจานายชนสง ู สงครามใด ๆ ทเกดขนชวงกอนครสตศตวรรษท ๒๐ ็ ้ ั   ้   ํ ่ ั ั ื ี ั ึ ั และนกเรยนไทยไปศกษาตางประเทศในหลายประเทศ เนองจากมีมหาอานาจอยางองกฤษ ฝร่งเศส รสเซย ี ่ ่ ื ี ั ั ทงองกฤษ เยอรมน รสเซย เดนมารก ฯลฯ การท ี ่ และเยอรมน เขามาเกยวของโดยตรง เมอสงคราม ั ี ั ้ ั ิ ั ุ ิ ี ึ ้ ั องกฤษและฝรงเศสไมยอมเผชญหนากนโดยตรงใน อบตขนในป พ.ศ.๒๔๕๗ (ค.ศ.๑๙๑๔) อตาลไดเขา ่ ั ิ ั ั  ิ     ้ ็ ั ปญหาของไทยนน กเปนองคประกอบสาคญอนหนงใน รวมในปตอมา ตามดวยสหรฐอเมรกาใน ป พ.ศ.๒๔๖๐ ่ ํ ั ั ึ ู ึ ้ ั ี ั  ั ิ  ิ    การชวยใหไทยไมตองตกเปนอาณานคมของชาตตะวนตก (ค.ศ.๑๙๑๗) นอกจากนนยงมประเทศตาง ๆ ถกดงเขา ั ั ิ ่ ิ ื ี ั ั จงไมนาเคลอบแคลงสงสยเลยวา รชกาลท ๕ ไดทรงใช รวมเปนพนธมตรดวย นบไดวาเปนการเรมตนของ ่ ึ ่ ั ั ี ่ ํ ั ั องกฤษและฝรงเศสมาคานและดลอานาจของกนและกน การทําสงครามทีรฐใชทรพยากรและอาวุธทตนเองมี ั ุ ั ่ ั ั ู ุ ํ ี ื ํ ื ั ทกอยางโดยไมมขอจากด เพอทาลายรฐศตร หรอท ี ่ ่ ื ็ ั ี ในขณะเดยวกนกทรงมองหาทางเลอกอน คอ นกวชาการดานการทหารเรยกวา สงครามโลกครงท ๑ ื ่ ื ั ั ้ ิ ี ่ ี ุ ี ั ั ี ่ ุ ํ เยอรมน รสเซย และญปน นามาคานและดลอานาจ ดวยศพททางวชาการวาสงครามครงนเปน “สงคราม ํ ั ั  ี ้ ้ ิ ั ึ ้ ั ี ี อกเชนกน ทงนรวมถงการพฒนาประเทศในดานอน ๆ เบดเสรจ” (Total War) ่ ั ้ ื ็ ็ ั ี ั ใหทนสมัยแบบตะวนตกก็มสวนใหสามารถประคบ ั ํ ประคองใหสามารถดารงเอกราชเอาไวได ู ู 026 | “กระดกง” พฤศจิกายน 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

้ ั ุ ู มลเหตของสงครามโลกครงท ๑ หากมอง ี ่ ในกรอบของประวัตศาสตรในชวงเวลายาวจะพบวา ิ  ั ั ี  ่ ั ั หลงสงครามระหวางฝรงเศสกบปรสเซยในป พ.ศ.๒๔๑๓ (ค.ศ.๑๘๗๐ Franco – Prussian War หรอสงคราม ื รวมชาตเยอรมน) ยโรปไดวางเวนจากสงครามใหญมา ุ ั ิ  ั ี  ๔ ทศวรรษ โดยรฐตาง ๆ อยในภาวะของการเตรยมพรอม ู  ่ ่ ื เพอทาสงครามกน เนองจากปญหาความขดแยงเรอง ่ ื ื ั ั ํ ่ ผลประโยชนทตางมงแสวงหาดนแดนทตางกหมาย ิ ี ็ ุ ี ่ ื ิ ทจะเขาครอบครองเปนอาณานคมของตนเองหรอม ี ่ ี อทธพลเหนอกวาชาตอน ๆ รวมทงการแขงขนกนทาง ลทธจกรวรรดนยม ลาอาณานคมขยายอานาจและอทธพล ื ่ ั ิ ้ ั ิ ั ื ิ ิ ิ ิ ั ิ ิ ิ ํ ั ั ี ่ ดานเศรษฐกจและทางการทหาร ซงไมมใครยอมกน ิ ึ จงพอสรปได ดงน ี ้ เรมจากปลายศตวรรษท ๑๙ เมอมการปฏวตอตสาหกรรม ึ ุ ั ี ิ ื ่ ิ ุ ่ ิ ั ่ ี ่ ึ ื ิ ิ ั ิ ๑. ลทธชาตนยม (Nationalism) จาก ซงสงผลกระทบตอการเมองการปกครองของประเทศ ั   ้ ี ํ ่ ครสตศตวรรษท ๑๕ เปนตนมา ทาใหเกดระบบ ตาง ๆ ทงทางตรงและทางออม ิ ิ ํ ั ึ ั ่ ิ ั รวมรฐชาต ทประชาชนมความผกพน มความสามคค ี - ชาตมหาอานาจขดแยงในผลประโยชนซงกน ี ั ั ี ิ ี ู ่ ื ั ิ ภาคภมใจในความเปนชาต ความรกชาตทรนแรงจน และกน สงผลใหบรรยากาศทางการเมองของโลก เขาส ู ิ ุ ู ั ิ ่ ี ํ ี ู ี ่ ุ ึ ั ิ ่ ิ ิ ิ ิ ื ื ่ เปนลทธชาตนยม เชอวาชาตตนเหนอกวาชาตอน สภาวะตงเครยดและนาไปสสงครามในทสด ื ี ิ ึ ั ู ิ ื ํ ไมวาดานเศรษฐกจหรอดานการทหาร นาไปสการ - มขออางอนชอบธรรมในการยดครองดนแดน ี ่ ื แขงขนเปนมหาอานาจจนกลายเปนสงคราม ตาง ๆ เปนของตน เพราะถอเปนภาระหนาทของ ั ํ ี ิ ิ คนผวขาวทจะนาอารยธรรมความเจรญไปเผยแพรยง ํ ั ่ ํ ิ ั ี ่ ิ ดนแดนทลาหลงและทาใหหางไกลความเจรญ ิ ิ สงผลใหประชากรในดนแดนอาณานคมเกดการซมซบ ึ ั ิ ํ ี ิ ในวฒนธรรมวถการดาเนนชวต ความคด และคานยม ิ ิ ี ิ ิ ั แบบตะวนตก ั ุ ั ุ ๓. การแบงกลมพนธมตรยโรป (Alliance ิ System) เกดจากความหวาดระแวงและความไมไวใจ ิ ่ ํ ั ึ ั ซงกนและกนของประเทศตาง ๆ มหาอานาจยโรปแบง ุ ิ ี ิ ู ั ิ ั ี ลทธชาตนยม มความสามคค ภาคภมใจในความเปนชาต ิ ิ ุ ี ความรกชาตทรนแรง เปน ๒ ฝาย ั ิ ่ ิ ั ุ ๒. ลทธจกรวรรดนยม (Imperialism) เปน - กลมไตรพนธมตร (Triple Alliance) ประกอบดวย ิ ั ิ ั ิ ี ี ่ ี ิ ั ี ั ี ่ ํ ความคิดของชาติมหาอานาจในยุโรปทจะขยายอํานาจ เยอรมน ออสเตรย-ฮงการ และอตาล ตอมาเปลยน ื ่ ํ ิ และอทธพลเขาครอบครองดนแดนทลาหลงและ ชอเปน "ฝายมหาอานาจกลาง" (Central Powers) ิ ิ ่ ั ี ี ุ ี ่ ิ  ้ ั   ดอยความเจรญในทวปตาง ๆ เพอแสวงหาผลประโยชนทง - กลมไตรภาค (Triple Entente) ประกอบดวย ื ่ ั ี ื ่ ั ่ ี ั ทางการเมองและเศรษฐกจ (แหลงวัตถดบและตลาด องกฤษ ฝรงเศส และรสเซย แลวเปลยนชอเปน ื ิ ิ ุ ิ ั ู  ิ  ระบายสนคา) ในรปแบบของการลาอาณานคม (Colonization) “ฝายพนธมตร” (Allied Power) ิ ู ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” พฤศจิกายน 2562 | 027

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ั ้ ี ้ ั ่ ่ ี ั ๔. ความขดแยงทางทหารและการสะสมอาวุธ  ้ ทงทางบกและทางทะเล (Militarism) โดยแตละ ั ั ี ประเทศตองการทจะสรางอาวธใหทดเทยมชาตศตร ู ี ุ ิ ่ ั ั ั ื ั ึ ั ่ ่ อนเนองมาจากความหวาดระแวง สงสย หวาดกลวซงกน ั ั ุ ั ั ั และกน เยอรมนแขงขนทางสมทานภาพกบองกฤษ ุ ั และขยายกาลงพลทางบกเพอกดดนฝรงเศส ื ่ ั ั ํ ่ ี ึ ่ วกฤตการณในศตวรรษท ๒๐ ทเกดขนลวนเปน  ิ ิ   ้ ่ ี ุ ่ ่ ปจจยและเปนสวนหนึงของการสังสมและกลายเปนจด ั ้ ั เรมตนของสงครามโลกครงท ๑ แทบทงสน นบตงแตป ั ้ ิ ั ้ ั ้ ่ ิ ่ ี พ.ศ.๒๔๔๗ – ๒๔๕๖ (ค.ศ.๑๙๐๔ – ๑๙๑๓) ภายใต ิ ิ ั ั การพฒนาทางการทหารลทธชาตนยมและจกรวรรดนยม ิ ิ ั ิ ั ่ ํ ิ    ุ ํ ทครอบงาไปทวยโรป ทาใหตองเผชญวกฤตการณตาง ๆ  ิ ่ ี  ู  ั ี ็ ิ  ่ ี  ิ  ระหวางชาตทตดตามกนมา แตคกรณกสามารถกาวพน ุ ้ ิ ั ่ การเสือมเสยมาไดแทบทกครง แตกระนนดวยแนวคด พระเจาไกเซอรวลเลยมท ๒ เสดจเยอนเมองแทนเจยรของโมรอกโกใน ั ้ ี  ิ ี  ี  ื ็ ื ็ ี ่ ั ี ิ ื ชาตนยมและการปลกฝงทมอยางตอเนอง ทาใหสงสม เดอนมนาคม พ.ศ.๒๔๔๘ ประกาศยอมรบในเอกราชและอธปไตย ั ิ ี ่ ่ ื ิ ู ี ่ ํ ็  ิ  ุ ่ ี ี  ั ั ความเกลยดชงและความขดแยงทไมสามารถหาขอยตได  ของโมรอกโก ้ ั ั ้ ั ็ ั ในจานวนวกฤตการณทนาสนใจและมผลโดยตรงตอ สวนองกฤษนนสนบสนนเตมททางการทูตเทานน ี ุ ่ ิ ี ี ่ ํ ุ ่ ั ่ ั ี ึ ุ ั ั ความขดแยงอาจสรปได ดงน ี ้ ฝรงเศสจงตองจดใหมการประชมนานาชาติเกียวกับ ิ ั ื ี ่ ็ โมรอกโกทเมองอลจซราสในสเปน แตในการลง ิ ็ ิ  ๑. วกฤตการณโมรอกโก ครงแรก พ.ศ.๒๔๔๘ ั ้ ี ี ิ ั ุ ั (ค.ศ.๑๙๐๕) หรอวกฤตการณแทนเจยร คะแนนเสยง เยอรมนพายแพ เพราะอตาลสนบสนน ี ิ ื ฝรงเศส สงผลใหสามารถทาไดแคยนยนใหโมรอกโก ั ํ ็ ่ ื ั ่ ี ในตอนตนศตวรรษท ๒๐ โมรอกโกเปนประเทศ เปนเอกราชแตเพยงในนาม และตองเปดประเทศให ็ ี ุ ี เอกราช มสลตานปกครอง อดมไปดวยแรธาตและ ชาตตาง ๆ เขาไปทาการคาขายได โดยมสทธเทาเทยมกน ุ ุ  ั  ์ ี ิ ิ ํ ี   ิ  ึ ่ ผลตผลทางเกษตร จงเปนทพงปรารถนาของมหาอานาจ วกฤตการณสนสดลงหลงลงนามรวมกน แตในความ ึ ิ  ํ ี ั ิ ิ ั ุ ้ ในยโรปเวลานน คอ เยอรมน และฝรงเศส เมอป เปนจรงแลวสวนใหญจะมแตฝรงเศสและสเปนทม ี ่ ื ่ ั ั ั ื ุ ้ ่ ิ ่ ั ี ี ั ุ พ.ศ.๒๔๔๗ (ค.ศ.๑๙๐๔) ฝรงเศสเขาไปปรบปรงดาน อานาจในโมรอกโก ั ่ ํ ็ การทหารและการคลง ทาใหมอานาจมากในโมรอกโก ็ ั ํ ํ ี ี ู ํ ี ั ึ ่ ิ ื ั ี ่ เทากบทองกฤษมอานาจเหนออยปตอยกอนแลว ซงสง  ั  ็ ผลกระทบตอเยอรมนโดยตรง แตกวางเฉยในระยะแรก    ่ แตอก ๒ - ๓ เดอนตอมา พระเจาไกเซอรวลเลยมท ๒ ี  ี ี ิ ื  เสดจเยือนเมืองแทนเจียรของโมร็อกโกในเดือนมนาคม ็ ี ั พ.ศ.๒๔๔๘ ประกาศยอมรบในเอกราชและอธปไตย ิ ่ ํ ั ่ ึ ็ ื ของโมรอกโก ทาใหฝรงเศสไมพอใจ แตเมอปรกษา ี ํ ั พนธมิตรแลว รสเซยไมพรอมจะทาสงคราม เพราะ พธลงนามการประชมนานาชาตเกยวกบโมรอกโกท ่ ี ั ี ิ ็ ิ ุ ี ่ ั ี ุ ่ ่ เพิงแพญปนมาและเหตการณในประเทศไมนาไววางใจ เมองอลจซราส ของประเทศสเปน ุ ั ิ ิ ื ู ู 028 | “กระดกง” พฤศจิกายน 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

็ ั  ๓ . วกฤตการณโมรอกโก ครงท ๒ พ.ศ.๒๔๕๔ ิ ่ ี ้ (ค.ศ.๑๙๑๑) ้ แมปญหาจะถกแกไขไปบางแลวกอนหนานน ู ั ่ ั ื ั แตดเหมอนวาความลงเอยยงไมสนสด ฝรงเศสยง ุ ู ั ิ ้ ่ มีความพยายามทจะผนวกดนแดนเปนของตนใหได ี ิ ่ ั ิ บงเอญในป พ.ศ.๒๔๕๔ ชาวพนเมองไดกอกบฏตอฝรงเศส   ั  ื ้ ื  ี ทมอานาจอยในนครเฟช เมองหลวงโมรอกโก จงใช ี ่ ื ็ ู ึ ํ ั ้ ึ กาลงทางทหารเขายดไวไดในปนนเอง โดยอางวาจะ ํ ั   เขาไปรกษาความสงบและความปลอดภัยใหกบชาวตางชาติ  ั ั ื ุ ิ ั ั ิ ึ ้ ิ  ๒ . วกฤตการณบอลขาน ครงแรก พ.ศ.๒๔๕๑ เยอรมนลกขนมาขดขวางเปนชาตแรกเหมอนเดม โดย ั ้  ี ู ื ื ี ิ (ค.ศ.๑๙๐๘) หรอวกฤตการณบอสเนย สงเรอปนเขาไปทอดสมออยหนาอาวอารกาดร ทางฝง ตะวนตกของโมรอกโก เปนการประจนหนากบฝรงเศส ั ั ่ ั ั ็ ตามทตกลงในทประชมคองเกรสแหงเบอรลน สรางความหวนไหวไปทววา สงครามจะตองเกดขน ิ ี ่ ี ่ ุ ึ ั ิ ั ่ ้ ่ ี ิ พ.ศ.๒๔๒๑ (ค.ศ.๑๘๗๘) บอสเนยและเฮอเซโกวนา อยางแนนอน ในครงนฝรงเศสตงใจจะไมยอมแพ ้ ้ ี ั ่ ั ั ้ ู (สวนใหญประชาชนเปนชาวสลาฟ) ตองอยภายใตการ เกมทางการทตอกเหมอนเมอป พ.ศ.๒๔๔๗ (วกฤตการณ ี  ่ ิ ื ื ู ู ตรวจตราดแลรกษาของออสเตรย-ฮงการ เมอ โมรอกโก ครงแรก) เพราะกองทพของตนมความพรอม ี ื ั ่ ั ี ้ ั ี ็ ั ้ ป พ.ศ.๒๔๕๑ ไดเขายดรฐทงสองเขาเปนของตนอยาง ทงกาลงพลและอาวธททนสมย และมนใจวาองกฤษจะ ึ ั ั ่ ้ ั ั ่ ั ุ ั ี ั ั ํ ี เงยบ ๆ ทาใหเซอรเบยโกรธแคนอยางมาก เพราะ ตองเขาชวยเหลออยางแนนอน ซงเหนไดอยางชดเจน ํ ี ื ็ ึ ่ ั ิ ตองการรวมชาตสลาฟของตนเองอยแลว ทาใหเกด ทยนเรองใหเยอรมนถอยเรอปนออกไป ปรากฏวา ู ํ ิ ื ื ่ ื ี ่ ่ ั ั ั การเผชญหนากนกบออสเตรย-ฮงการี เปนเวลา สดทายเยอรมนไมอยากสรบกบองกฤษและฝรงเศส ั ี ิ ู ุ ั ั ั ั ่ ั หลายเดอน แตหลงจากการตดตอและการเจรจา จาตองยอมตกลงใหโมรอกโกเปนรฐในอารกขาของ ิ ื ็ ั ํ ั ํ ทางการทตและพนธมตรแลว เซอรเบยจาเปนตอง ฝรงเศส โดยมเงอนไข “เปดประตการคา” ทโมรอกโก ิ ี ู ั ู ี ่ ื ่ ี ั ็ ่ ุ ั ี    ี ั ผอนทาทลง แมรสเซยจะสนบสนนเพราะเปนชาวสลาฟ และยกดนแดนปาเขาในคองโกของฝรังเศสทีมพนท ี ่  ี ื ่ ้ ่ ิ ่ ั ดวยกน แตกไมพรอมจะทาสงครามและเชอวาเยอรมน ๑๐๐,๐๐๐ ตารางไมล ใหแก เยอรมน แมสงครามจะ ็ ั ื ํ ั ตองเขาขางออสเตรย-ฮงการ อยางแนนอน จงตอง ไมเกดขน วกฤตการณผานพนไปได แตกกลายเปนสง ั ี ี ึ ิ ิ ่ ็ ิ ึ ้ ิ ํ ยอมทาใหวกฤตการณจบลงดวยความสงบ คางคาใจ ทงเยอรมันและฝรงเศสเกดความรสกเปน ั ู ิ ่ ึ ้ ั ุ ื ้ ึ ิ ่ ปฏปกษรนแรงขนเรอย ๆ ื เรอปนแพนเธอร (Panther) ทเยอรมนสงมาใหมาประจนหนา ่ ี ั ั กบฝรงเศส ทโมรอกโก ั ั ่ ี ็ ่ ู ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” พฤศจิกายน 2562 | 029

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ั ่ ี ้ ้ ่ ี ั ั ๔. สงครามออตโตมันกบอตาลี พ.ศ.๒๔๕๔ สงครามออตโตมนกบอตาล ในป ค.ศ.๑๙๑๑ ิ ิ ั ั  ี (ค.ศ.๑๙๑๑) ิ ิ ุ ั ดนแดนอานาโตเลีย (Anatolia-อาทตยอทย/ ตะวันออก/เอเชียนอย/ตะวันตกเฉียงใตของเอเชีย) ่ เปนดนแดนเชอมตอเอเซยกบยโรป ทางตะวนตกของ ุ ื ั ี ั ิ ิ ้ ี ี ี ้ ็ ึ ่ ื ั ่ ุ ึ ั ้ ดนแดนนมชาวเตรกอกกลมหนงตงรฐเลก ๆ ขน เมอ ิ ึ ป พ.ศ.๑๘๔๓ (ค.ศ.๑๓๐๐) คอ ชาวออตโตมน ซง ื ั ่ ุ ํ ่ มาจากคาวา "อตหมน" เปนชอในภาษาอาหรบของ ื ั ั ั ั ั ิ ุ ี ั ู ่ ิ สลตานออสมนท ๑ ผประกาศอสระภาพจากชาว จกรวรรดออตโตมนไดรบฉายาวา “เปนคนปวย ั ุ ิ ี ั ่ ี ั ั ู ั ุ ิ เซลจกเตรก (ผขบไลชาวไบแซนไทน - โรมนตะวนออก แหงยโรป” พระเจาซารนโคลสท ๑ แหงรสเซย เปน   ู ี ู ่  ี ้ ั ี ู  ิ ไปจากคาบสมทรอานาโตเลยและเรมเสอมอานาจลง) ผตงในเชงดถกเหยยดหยาม ทไดเขารวมสงครามไครเมย ื ่ ิ ่ ี ุ ํ ั ั ื ่ ่ ั ตลอดเวลา ๑๐๐ ป เรมสรางจกรวรรดดวยการคอย ๆ พ.ศ.๒๓๙๗ (ค.ศ.๑๘๕๔) กบองกฤษและฝรงเศส เพอ ิ    ั ่ ิ  ี ั ่ ุ ี ิ ่ แผอทธพลไปทัวคาบสมุทรอานาโตเลียรวมถึงแควน ตอตานรสเซยทพยายามจะรกเขาไปในดนแดนของ ิ ิ ็ ํ ั ุ ิ มาซโดเนียและบัลกาเรียของจักรวรรดิไบแซนไทน ออตโตมน สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ ิ ิ ั ื ในยโรป ในป พ.ศ.๑๙๙๖ (ค.ศ.๑๔๕๓) สลตาน เคยเสด็จเยอนจกรวรรดออตโตมันในชวงปลายครสต ุ ุ ่ ื ี ิ ึ ิ ่ ี เมหเหมดท ๒ ทรงยดกรงคอนสแตตโนเบล (เมองหลวง ศตวรรษท ๑๙ ทรงวเคราะหสถานการณทางการเมอง ็ ื  ุ ิ ่ ํ  ้ ั   ื  ิ  ี  ั ของจกรวรรดโรมนตะวนออก/ไบแซนไทน) ได ตอมา ในชวงนนไดเปนอยางดวา แมจกรวรรดจะเสอมอานาจลง ั ั ั ิ ิ ิ ึ ั ั ่ ั ี ั ่ เปลยนชอเปน อสลามบล และอสตนบลในทสด แตชาตตะวนตกก็ยงลงเลทจะเขายดครองดนแดน ู ู ิ ่ ุ ี ่ ื ี ิ ื ื ึ ่ ิ ั ุ ี ้ ้ ่ ั จกรวรรดิออตโตมันรุงเรองสดในสมัยของสุลตาน ตาง ๆ ทเปนเมองขนของเตรกทงหมด เนองจากเหตผล ุ ื ื ุ สไลมาน พ.ศ.๒๐๓๐ – ๒๑๐๙ (ค.ศ.๑๕๒๐ – ๑๕๖๖) ๒ ประการ คอ ิ ิ ิ ่ ี ่ ่ ้ ิ ่ ื ุ ื ิ และเรมเสอมลงเมอทานสนพระชนม ในทสดเกด - ประการแรก ชาตใดควรจะครอบครองดนแดน ึ ้ ้ ึ ั ่ ี ้ ํ ิ ั ิ ุ ั ิ ํ ิ การปฏวต “ยงเตรก” โคนอานาจของสลตานอบดลฮา เหลานน เพราะชาตนนจะมอานาจมากขน ซงสง ุ ั ั ุ ํ ุ มดท ๒ ไดสาเรจในป พ.ศ.๒๔๕๑ (ค.ศ.๑๙๐๘) และ ผลกระทบตอดลอานาจในยโรป ่ ็ ี ํ ั ่ ื ั  ิ ้ ่ ี ั    ั ้ ั ู ี ื ่ ประกาศใชรฐธรรมนญอกครง (ครงแรกเมอป พ.ศ.๒๔๑๙) - ประการทสอง เมอใหดนแดนเหลานนไดรบเอกราช  ั ้ ั  ั ิ ิ   ่ ั ี  ุ ี และสลตานองคตอมาขนครองราชย แตไมมพระราช ชาตตะวนตกทสงกองทพไปขบไลเตรก จะไดอะไรตอบแทน ึ ้ ั ้ ั อานาจทแทจรง เปนเพยงหนเชดเทานน หวหนากลม ิ ี ิ ุ ํ ี ่ ุ ื  ั ี ่  ิ ิ ็ ั “ยงเตรก” ไดรวมอานาจการปกครองไวอยางเบดเสรจ ในเดอนกนยายน พ.ศ.๒๔๕๔ อตาลไดสงทหาร ็ ํ  ิ ึ  ี ี ็ เดดขาด เขายดทรโปลีทาเนยและซเลไนกา และประกาศตนเปน ประเทศอารกขารฐทงสอง รฐบาล “ยงเตรก” ถอวา ื ้ ั ั ั ั ิ ั ึ   ึ ่ ิ ดนแดนนนเปนสวนหนงของจักรวรรดิตนเอง จงประกาศ ้ ั สงครามกบอตาล (บางครงกเรยกวาสงครามบอลขาน ี ิ ี ั ็ ้ ั ภาพแผนท ี ่ ี ็ ้ ั ่ ี ํ ี ี ั ิ ของทรโปลทาเนย ครงท ๑) แตกาลงมนอยเพยงปเดยวสงครามกสงบลง ี ี ั ี (Tripolitania) มการลงนามในสนธิสญญาโลซานนในเดือนตุลาคม และซ เ ล ไนกา พ.ศ.๒๔๕๕ (ค.ศ.๑๙๑๒) ยอมใหอตาลไดดนแดนทงสองแหง  ี ี ิ ิ  ้ ั  (Cyrenaica) และไดอารกขาหมเกาะโดเคดานสเปนของแถมอกดวย ิ ั ู ี ู ู 030 | “กระดกง” พฤศจิกายน 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

้ ั ิ ี ่   ๕. วกฤตการณบอลขานครงท ๒ พ.ศ.๒๔๕๕ (ค.ศ.๑๙๑๒) – พ.ศ.๒๔๕๖ (ค.ศ.๑๙๑๓) หรอสงคราม ื บอลขานครงท ๒ ่ ้ ี ั จากความบาดหมางระหวางเซอรเบยกบ ั ี ั ี ั ํ ิ  ุ   ี ั ี ออสเตรย-ฮงการ สงผลกระตนใหอตาลหนไปทาสญญา ั ี ี ี ั ั ่ ื ั กบรสเซยเพอตอตานออสเตรย-ฮงการ กนไมใหขยาย ี ิ ิ อทธพลเขาไปในบอลขานอก ลงนามในป พ.ศ.๒๔๕๒ ิ ี ั กอนอตาลเขายดทริโปล ในป พ.ศ.๒๔๕๔ ตอมารสเซย ี ี ึ ั ึ ้ ี ไดเกลียกลอมบลแกเรย ซงถอเปนศตรโดยตรงของ ู ่ ั ื ั ั ิ ั ี ั ื ั เซอรเบยใหหนมาจบมอกนจนกอใหเกดสญญาลบ เพอรวมกนโจมตเตรกในป พ.ศ.๒๔๕๕ ถาชนะ บลแกเรย  ิ  ่ ั ี ื ี   ั ิ ิ ี จะไดดนแดนสวนใหญของมาซโดเนย ฝายเซอรเบย ี จะไดสวนทเหลอ รวมถงอลบาเนยตอนทตดกบฝงทะเล เดมนนในอดตบลแกเรยกไมเคยถกกบเซอรเบย ั ื ั ิ ่ ี ี ั ึ ี  ้ ั ี ็ ิ ่ ั ู ี ี ี ั ิ ี ู ํ ั ั ุ ้ อาเดรยตก ผลของการรวมกลมครงนยงทาใหกรซและ อยแลว จงสงกองกาลงออกไปโจมตีกองทหารของเซอรเบย ้ ี ึ ํ ี มอนเตเนโกรเขารวมจบมอดวย กลายเปนกลมประเทศ กบกรซทางมาซโดเนยในเดอนมถนายน พ.ศ.๒๔๕๖ ี ุ ั ิ ี ิ  ุ ื   ื   ั ู ี ิ ้ ้ ี ั ั ี ุ ุ ั ั ุ แถบคาบสมทรบอลขาน เรยกกนวา กลม “สนนบาต สงครามครังนสรบกนอยางหนก จนสดทายบลแกเรย ั ื ี ู ี บอลขาน” มเปาหมายคอ ปลดปลอยชาวสลาฟให สไมไหวตองยอมแพเพราะมอนเตเนโกร โรมาเนย ี ี ิ ั ั หลุดพนจากอานาจการปกครองมุสลมจกรวรรดออตโตมัน และเตรกเขาชวยฝายกรซกบเซอรเบย มการลงนาม ี ํ ิ ิ ่ ่ ั ุ  ื ิ ่ และไดเรมประกาศสงครามเมอ ๒๑ ตลาคม พ.ศ.๒๔๕๕ ยอมรับเงือนไขในสนธิสญญาบูคาเรสตเมือเดือน ่ โดยกลาวหาวาเติรกบบคนชาวคริสตในแถบมาซโดเนีย สงหาคม พ.ศ.๒๔๕๖ โดยบลแกเรยจะไดรบสวนแบงใน ั ั ั ้ ี ิ ิ ี ี ่ ิ ิ ึ ิ ิ ู สามารถยดครองดนแดนของเตรกในสวนทอยในยโรป ดนแดนมาซโดเนียนอยลงกวาทเคยตกลงกันไวเดมมาก ่  ี ุ ิ  ้ ั   ู ั ี ็ ึ ่ ํ เกอบทงหมด แตกมปญหาตามมาจากความเปนศตรกน และเซอรเบยจะไดมากกวา ซงทาใหเซอรเบยใหญโต ี ื ั ี ี ิ ี ของออสเตรย-ฮงการกบเซอรเบย ซงตองการได มากกวาเดม แตกยงไมมทางออกทะเลอยูด สวนกรซ ึ ่ ี ั ี ี ็ ั ั ี  อลบาเนยเพอไวใชเปนทางออกทะเล แตกถกออสเตรย- จะไดเมืองสโลนิกาและฝงทะเลทางแควนเทสสาลี ั ี ื ่ ี  ็   ู ั ี ั ่ ั ิ ี ี ้ ั ื ั ้ ็ ้ ี ั ี ฮงการ กนทาอก สวนอตาลนนกไมอยากใหเซอรเบย ทงบัลแกเรียยงตองยกพนทโดยรุดจาตอนใตใหกบ ั ุ ี ิ ิ ี ิ ่ ี ยงใหญจนสามารถมาแขงบารมกบตนเองแถบทะเล โรมาเนย สวนเตรกจะเหลือดนแดนทางยโรปเพยง ิ ั ี ิ ิ เอเดรยตก เพราะถอวาเปนเขตอทธพลของอตาล ดานตะวนออกของแควนเทรซและเมืองเอเดรยโนเบล ื ิ ิ ี  ี ั ี จงหนไปรวมมอกบออสเตรย-ฮงการ ทาหนงสอรบรอง มาถงชวโมงนประเทศทงหมดในยโรปตางรอย ู ั ั ั ี ื ื ํ ั ึ ู ึ ้ ้ ั ั ุ ี ่ ความเปนเอกราชของอลเบเนย และรสเซยกจายอมให แกใจทวไปแลววา การแยงกนแสวงหาผลประโยชนท ่ ี ี ั ั ี ็ ํ ั ั ่ ้ ั ั  ั  ้ ั ึ ี เปนเชนนน ดงนนในเวลาตอมาจงมการสถาปนาอลเบเนย เกดขนนจะนามาซงสงคราม ทางออกเดยวททาได ี  ี ่ ํ ิ ี ้ ํ ึ ้ ี ึ ่ ิ ี ื เปนประเทศเอกราชมกษตรยปกครอง เพอรกษา เวลานนคอ แตละประเทศตองเตรยมตวใหดทสด เพอ ั ั ่ ี ี ื ั ่ ้ ุ ่ ั ื ี ิ ํ สนตภาพไว เซอรเบยจงจาเปนตองยอมสละประโยชน วาเวลาเกดเรองขนมาตนเองจะไดสามารถเขาปฏบตการ ึ ั ี ื ิ ั ่ ึ ้   ิ ิ ็  ่ ั ี ั  ้ ึ  สวนตนไปอกครงหนง แตกยงตองการทางออกทะเลอย  ู ไดทนททนใด ั ั ี ดงนน จงหนไปขอสวนแบงในมาซโดเนยมากขนจาก ิ ้ ั ั ้ ึ ี ั ึ ุ ั ิ ี ั ี บลแกเรย ซงกถกปฏเสธเพราะมรสเซยหนนหลังอย ู ึ ่ ู ี ็ ู ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” พฤศจิกายน 2562 | 031

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ี ่ ั ้ ้ ่ ี ั ึ ้ ื ิ ุ ชนวนสงคราม จดแตกหกเกดขนเมอ ๒๘ มถนายน ั ิ ุ ่ ่ ื พ.ศ.๒๔๕๗ (ค.ศ.๑๙๑๔) เมอ อารค ดยดฟรานซ ุ ุ ั ุ ี ิ เฟอรดนานด มกฎราชกมาร แหงออสเตรย-ฮงการ ี ู ื ่ ี และพระชายาถกลอบปลงพระชนมทเมองซาลาเจโว ึ ิ ี ิ ในแควนบอสเนีย โดยนกศกษาชาตนยมชาวเซอรเบย ั ิ ี ั ิ ิ ั ่ ื ึ ี ชอ กรฟรโล ปรนซบ รฐบาลออสเตรย-ฮงการ จง ั ํ ี ิ ั ตดสนใจจะทาลายลางเซอรเบยใหราบคาบ และเมอได  ื ่ รบแรงสนบสนนจากเยอรมน จงยนคาขาดตอเซอรเบย ั ุ  ั ั ื ่  ึ ํ ี ่ โดยมขอความสาคญใหตอบภายใน ๔๘ ชวโมง กอนถง ึ ั ั ํ ี ั ่ ํ ื ่ เสนตายทกาหนด เซอรเบยตอบยอมรบเงอนไขเกอบ ี ื ี ิ ุ ุ ่ ื ุ ทกขอ สวนทเหลอขอใหเสนอตอศาลโลก ณ กรงเฮก อารค ดยดฟรานซ เฟอรดนานด ี ี ั ี ุ ุ เพอพจารณาตอไป ซงคาตอบของเซอรเบยสรางความ มกฎราชกมาร แหงออสเตรย-ฮงการ และพระชายา ิ ื ํ ่ ึ ่ ี  ่ ประทบใจใหกบบรรดาประเทศตาง ๆ ทเฝาคอยจบตาอย ู ั   ี ั ั ึ ้ ่ ิ และเรมเหนใจเซอรเบยมากยงขน แตปรากฏวา ่ ิ ็ ี ี ออสเตรย-ฮงการกลบปฏเสธคาตอบของเซอรเบย ิ ั ั ี ี ํ อยางทนททนใดและประกาศตดสมพนธทางการทต ั ั ั ู ั ี ั ั และประกาศสงครามในวนท ๒๘ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๕๗ ่ ี  (ค.ศ.๑๙๑๔) นบไดวาสงครามโลกครงท ๑ ไดเกดขนแลว ิ ึ ้  ี ่ ั ้ ั  ั ่ ิ ่ ี ั ั ั เยอรมนประกาศสงครามกบฝรงเศสในวนท ๓ สงหาคม ี ี ี ุ ่ ่ ื ั ั นนเอง แลวบกเขาเบลเยยมเพอตโอบไปยงปารส ตอมา ั ั องกฤษประกาศสงครามกบเยอรมน เพราะรบรอง ั ั ี ั ั ํ ุ ั  ่ ื ี ่ ี ี ความเปนกลางของเบลเยยม เปนทมาของวลทวา ทหารเยอรมนกาลงเคลอนพลภายในกรงบรสเซลส ประเทศเบลเยยม ี ่ ั ั องกฤษไมควรเขารวมสงครามเพยงเพราะ “เศษกระดาษ นบวาเปนพนธมิตรกับอังกฤษก็ประกาศสงครามกับ  ี  ั  ั ู ชนนดเดียว” สงครามกาลงลกลามอยางตอเนอง ญปน เยอรมนดวยในเดอนพฤศจกายน แลวจ ๆ จกรวรรด ิ ั ิ ื ิ ี ุ ุ ่ ื ่ ิ ํ ั ้ ั ั ็ ออตโตมนกประกาศเขารวมกบ ั ี ่ ั ึ เยอรมนอกประเทศหนง เปนอนวา ี ุ ั เวลานกลมเยอรมนกม เยอรมน ็ ้ ั ี  ี ุ ออสเตรย-ฮงการ และตรก เรยกกนวา ั ี ี ั ี ํ ํ ฝายมหาอานาจกลาง ตองเขาทา  ั ั ั ิ  สงครามเผชิญหนากบฝายสมพนธมตร ่ ี ั ่ ทม เซอรเบย รสเซย ฝรงเศส เบลเยยม ี  ี ี ี ั ุ ั องกฤษ มอนเตเนโกร และญปน ่ ี พนธมตรทางทหารในทวปยโรปกอนเกดสงคราม ิ ี ิ ั ุ ู ู 032 | “กระดกง” พฤศจิกายน 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ื ั ่ ี ึ รชกาลท ๖ ขนครองราชยเมอป พ.ศ.๒๔๕๓ ่ ้ ี ี ่ ิ (ค.ศ.๑๙๑๐) กอนเกดสงครามโลกครงท ๑ เพยง ๔ ป ้ ั ซงสถานการณทางการเมืองและการทหารอยในภาวะ ู ่ ึ ี ิ ี ิ ทอาจจะเกดสงครามใหญได เพราะมวกฤตการณ ่ ั ้ ั ั ้ ั รวมทงสงครามจากดหลายครง สาหรบไทยนน ความ ํ ั ้ ํ ํ ี ตรงเครยดกบมหาอานาจตะวนตกผอนคลายลงมาก ั ั ึ ิ ี ่ ั ้ ตงแต พ.ศ.๒๔๔๐ (ค.ศ.๑๘๙๗) เมอเกดการเปลยนแปลง  ื ่ ุ ขวการเมองในยโรป คอ ฝรงเศสจบมอเปนพนธมตร ื ั ั ั ่ ้ ื ื ั ิ ี ่ ั กบรสเซยเพือตอตานเยอรมันและอังกฤษไดตกลงกับ ั ั ุ ิ ฝรังเศสประสานประโยชนและยตการแขงขนแสวงหา ่ ิ ่ อาณานิคมในเอเชย มงรกษาสถานภาพเดมไว ซง ี ั ุ ึ ั ิ ู เปนการประกนเอกราชและบรณาภาพแหงดนแดนไทย ํ ิ ึ ุ ี ี ่ ั ทดทสด รชกาลท ๖ จงสามารถวางแนวการดาเนน ี ่ ี ่ ความสมพนธระหวางประเทศทสอดคลองกบพระราโชบาย  ั ั ั ี  ่  ยกฐานะประเทศใหไดรบเกยรตและความเสมอภาค ี ิ ั ั กบนานาประเทศ นอกจากนยงมเจานายชนผใหญ ้ ้ ี ั ู ั ี ทรงไดดารงตาแหนงเสนาบดและมสวนสาคญตอการ ํ ํ ํ ี ั ี ํ กาหนดนโยบายตางประเทศหลายพระองค คอ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖ ื ็ ู ุ ั ่ ี ั ้ ่ ขนครองราชยเมอป พ.ศ.๒๔๕๓ (ค.ศ.๑๙๑๐) ึ ื ู ั ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” ธนวาคม 2562 | 033

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ้ ั ้ ั ่ ี ี ่ ่ ั ี ุ ิ ็ พระอนชาในรชกาลท ๕ อาท สมเดจฯ กรมพระยา เทวะวงศวโรปการ เสนาบดีกระทรวงการตางประเทศ ํ ุ และสมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ เสนาบดี ็ ุ ้ กระทรวงมหาดไทย รวมทังพระอนชาของราชกาลท ๖ ี ่ ั ิ ็ สมเดจเจาฟาจกรพงษภวนาถ กรมหลวงพษณโลก ุ ู ประชานารถ เสนาธการทหารบก ซงกมอทธพลตอ ึ ็ ิ ิ ิ ่ ี ํ ิ การดาเนนนโยบายตางประเทศดวยเชนกน ไทยได ั ี ่   เปลยนแปลงนโยบายตางประเทศใหเหมาะสมสอดคลอง  ั  ่ ี ้ ั ั  กบสถานการณแวดลอมทผนแปรไป ตงแตสมยรชกาลท ๔ ั ี ั ่ ็ ี ่ เปนตนมา แตไมวาจะเปลยนแปลงในรปแบบใดกตาม ู ิ ื ่ ั นโยบายทเปนแกนหลกตลอดมาคอ การใชวธการ ี ี ็ สมเดจฯ กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ ั ื ทางการทตเปนเครองมอมากกวาจะใชกาลงทหาร ่ ู ื ํ ื เปนเครองมอใหบรรลเปาหมาย ทงนเปนภาวะจาเปน ่ ํ ้ ้ ี ั ื ุ ํ ิ ํ ็ สาหรบประเทศเลก ๆ ทมอานาจของชาตนอย ในสภาพ ั ี ี ่ ี ี ่ ่ ึ ็ เศรษฐกจทมระบบการผลตแบบพงพา ไมเขมแขง ิ ิ ํ ั ั ั ื ั ้ ยนหยดไดดวยตนเอง ดงนนเมอตองตอรองกบมหาอานาจ   ่   ื ุ ิ ึ ่ ี ี ื ี จงไมมทางเลอกอนทมเหตผลไปกวาใชวธการเจรจา ่ ี ื ั ื ู ่ ี ทางการทต สรางสมพนธไมตร และมการใชเครองมอ ี ั ื ทางจิตวทยาเสริมในรปแบบของการโฆษณาชวนเชือ ่ ู ิ ี ั ่ ี ใหขาวความรเกยวกบขนบธรรมเนยมประเพณ ี ู ็ สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ ุ ํ ั ั ิ ั ั UNESCO ยกยองใหเปนบคคลสาคญของโลก ประวตศาสตรสงคมและวฒนธรรมแพรหลายในหม ู ุ ํ ชนชนปกครองและประชาชนของชาตตะวนตก ทาง ั ้ ิ ั ั ื ื ั ํ หนงสอพมพและนทรรศการตาง ๆ สาหรบเครองมอ ิ ื ่ ิ ั ํ ํ    ู ทางทหาร ผนาไทยใชโดยมงเปาหมายภายในเปนสาคญ ุ   ื ่ ั คอ รกษาเสถยรภาพความมนคงภายในและเพอ ื ั ี ่ ้ ื ื สกดกนยบยงการคกคามทางทหารจากรฐอน ๆ คอเปน ่ ั  ั ั ั ั ุ ้ ู ิ ื เครองมอสนบสนนการดาเนนนโยบายทางการทต แต ื ั ุ ่ ํ ื ื ิ ํ ่ ไมใชเครองมอในการดาเนนนโยบายตางประเทศ ไมใชวธการทผนาไทยจะใชในการแกปญหาหรอให ู ่ ํ ี ิ ี ื ึ ่ ี ่ ไดมาซงเปาหมายทตองการ ประสบการณจาก ั ่ ี ิ ี วกฤตการณ ร.ศ.๑๑๒ เปนบทเรยนทมคามากสาหรบ ํ ี ํ ิ ํ ผนาไทย เพราะทาใหตระหนกวา แมจะมการปฏรป ี ู ู ั ํ ั ดานการทหารบางแลว แตกาลงรบไทยยงไมพรอม ั ํ ิ กบการเผชญหนากบมหาอานาจ การดาเนินนโยบายท ่ ี ั ํ ั ั ู ็ ิ สมเดจเจาฟาจกรพงษภวนาถ กรมหลวงพษณโลกประชานารถ ุ ี ื ิ ่ ็ แขงกราวคอการโจมตเรอรบฝรงเศสทลวงละเมดเขามา  ั ี ื  ่  ู ั ู 034 | “กระดกง” ธนวาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ั ุ ั ้ ํ ในแมนาเจาพระยาโดยไมไดรบอนญาต กลบกอให ่ ี ี ื  ิ ั เกดผลรายมากกวาผลด เพราะเรอรบฝรงเศสมอานภาพ ุ  ่ ิ ้ ี ั เกนกวาทฝายไทยจะยบยังไวได และเทากบเปนการแสดง ั ั ึ ใหฝายตรงขามเขามาประจกษถงความออนแอของ ั ั ทหารไทย นบแตนนมาฝายรัฐบาลไทยพยายามอยางยง ่ ิ   ้  ิ ี ่ ื ไมใหเกดภาวะ “เผชญหนา” ทกลนไมเขาคายไมออก ิ ํ ั ั ี ี เชนนอก ระมดระวงในการดาเนนนโยบายตางประเทศ ้ ิ ่ ํ ี ั ื ี ่ ู หลกเลยงการใชกาลงและไมใหอยในสภาพทตองเลอก ี ิ ื ิ ื ่ ระหวางเกยรตยศหรอเอกราชของชาต เมอพจารณา สลตานเมหเมด (sultan Mehmed V) แหงตรก ใหการตอนรบ ี ิ ุ ุ ี ็ ั ่ ่ ี ี   ิ  ื ่ ึ ี ี ั ั ํ ิ ี แนวนโยบายทดาเนนมาตงแตรชกาลท ๔ ถงรชกาลท ๖ พระเจาไกเซอร วลเฮลม ท ๒ (Kaiser Wilhelm II) ของเยอรมน เมอ ่ ่ ้  ั ื ึ ิ ิ ํ สามารถแยกการดาเนนนโยบายได ๔ แบบใหญ ๆ คอ เดนทางมาถงเมองคอนสแตนตโนเปล (Constantinople) ื ิ ุ นโยบายถวงดลระหวางมหาอานาจ นโยบายแสวงหา เมอสงครามอุบตขน พ.ศ.๒๔๕๗ (ค.ศ.๑๙๑๔) ํ ิ ่ ื ึ ั ้ ู ึ ่ ิ ั พนธมตร นโยบายสนลลม และนโยบายฝกใฝฝายหนง และดาเนนไปนน ตรงกบรชสมยของรชกาลท ๖ ซงใน ั ั ั ้ ํ ั ิ ั ี ่ ึ ่ ี ี ้ ้ ิ ่ ึ ฝายใด นโยบายทเกดขนตาง ๆ น เปนผลมาจากความ ขณะนนสถานการณทางการเมองภายในไมราบรน ั ้ ื ื ่ พยายามทีจะตอบโตสถานการณภายนอกทีบบบงคบ เทาใดนก ยงเวลาผานไปแตละฝายไมวาจะเปนสมพนธมตร ี ั ่ ่ ั   ิ  ั ั ั   ิ   ่ หรอเปดชองทางให ื ั ั ื ่ ั ี ํ (องกฤษ ฝรงเศส และรสเซย) หรอมหาอานาจกลาง ่ ื  (เยอรมน ออสเตรย-ฮงการ ฯลฯ) ตางกไดประเทศอน ๆ ี ั  ี ั ็ ั ั ิ เปนพนธมตรของตน เชน จกรวรรดออตโตมนและ ั ิ  ํ ้  ี  ิ อตาลกเขารวมกบฝายอานาจกลาง เปนตน สวนไทยนน  ั ็ ั     พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระเทวะวงศวโรปการ เสนาบด ี  ั ั ี ่ ิ กระทรวงการตางประเทศ ทรงตดสนพระทยทจะให ประกาศตนเปนกลาง เนองจากสงครามทเกดขนหางไกล ้ ิ ื ่  ่ ี  ึ   ี  ี ็ ่ จากเมองไทย และคนไทยกมไดมสวนไดสวนเสยโดยตรง  ิ ื ี ี ่  พระเจาไกเซอร วลเฮลม ท ๒ (Kaiser Wilhelm II) ของเยอรมน   ิ ั ื ิ ้ ู ี ้ ุ ี ี ตรวจกองทหารตรกในกองพลท ๑๕ ทงในดานการเมอง การทตและพาณชย นอกจากนก ็ ่  ิ ิ  ไมเคยลวงละเมดอานาจอธปไตยของไทยเลย ในขณะท ี ่ ํ ่ ึ ุ ํ ฝรงเศสดาเนนนโยบายรกรานและยดดนแดนไทย ิ ิ ั ั ิ ่ ี กษตรยจอรจท ๕ (king George V) ขององกฤษ และเจาหนาท ่ ี ั ้ ั ั ่ ี ตรวจสอบโรงงานผลตอาวธ ในปค.ศ.๑๙๑๗ ทหารเยอรมนบนรถรางในชวงตนสงครามโลกครงท ๑  ุ ิ ่ ื ถายเมอ ค.ศ.๑๙๑๔ ั ู ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” ธนวาคม 2562 | 035

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ี ่ ั ้ ั ่ ี ้ ึ ุ ั ั ้   ไปถง ๕ ครงดวยกน โดยเฉพาะเหตการณ ร.ศ.๑๑๒ นน ้ ั เปนการกระทําทคนไทยยากทจะลมได อยางไรกตาม ็ ่ ี ่  ื ี  ่ ี ่ ี ื ั ็  รชกาลท ๖ ทรงเหนวานโยบายทเหมาะสมคอ “การรกษา ั ั   ความเปนกลางอยางเครงครด” ซงจะเหนไดจากประกาศ ึ ่ ็   ่ ี ่ ื ั เมอวนท ๑๗ สงหาคม พ.ศ.๒๔๕๗ (ค.ศ.๑๙๑๔) ิ หามมใหมการสอสารบนเรอเดนสมทรของประเทศค ู ื ่ ิ ื ี ุ ิ ํ ้ ึ ึ สงครามในนานนาไทย รวมถงการออกกฎอยการศก จอมพล จอฟฟ (Marshal Joffre) ตรวจกองทหารโรมาเนย ั ี ั ่ ื ั ี ื ่ ิ เมอวนท ๒๗ สงหาคม พ.ศ.๒๔๕๗ เพอปองกนการ ระหวางสงครามโลกครงท ๑ ่ ่ ี ้ ั แทรกแซงจากภายนอก และรกษาความมนคงภายใน ่ ั ั ั ุ ื ่ ุ ู ั ึ ั ั ็ ี ้ ็ นอกจากนพระองคยงทรงเลงเหนวา ถาเยอรมน คสงคราม เยอรมนจงใหการสนบสนนกลมเคลอนไหว ั ึ ู ิ ี ื ั ิ ่ ู ่ ั ็ ชนะสงครามและประสบความสําเรจในการขยาย ตอตานจกรวรรดองกฤษ ซงมเครอขายอยทวภมภาค ่ ี ื ็ ั ี ึ ั ้ ั ิ อทธพล ไทยจะตกอยในฐานะลาบาก เนองจากทาง เอเชย แตถงกระนน รชกาลท ๖ ยงไมเหนโอกาส หรอ ู ่ ื ํ ิ ี ํ ุ ั ่ ํ ั รถไฟสายเหนือของไทยซึงกาลงกอสรางยังตกอยูใต เหตผลสมควรทจะประกาศสงครามกบฝายอานาจกลาง ่ ี ู ั ื ู ่ ั ื ี อทธพลของนายชางวศวกรและผควบคมชาวเยอรมน เนองจากยงไมมชาวไทยถกสงหาร ไมมเรอถกโจมต ี ุ ิ ิ ู ั ิ ั ื ู ู ื ั ู ั ็ ั ่ ี ่ ้ และธนาคารของรฐบาลไทยทเพิงกอตงกตกอยภายใต หรอลกเรอถกจบเปนเชลย/นกโทษแตอยางใด อยางไร ิ ั ็ ็ ั ิ ิ ั ิ ่ ่ การบรหารของชาวเยอรมนเชนกน สงททาใหไทยเรม กตามฝายสมพนธมตรสวนใหญ ประสงคจะเหนไทย ั ํ ี ่   ู    ิ ั ้ ื ุ ่ ื ไมไวเนอเชอใจเยอรมนและเรมพยายามหาเหตผลเขา เขาสสงคราม โดยเขาขางฝายตน มฉะนนประเทศ ้ ั ิ ่ ั ั ู ิ ํ รวมกบฝายสมพนธมตร คอ ขอมลจากรายงานลบ สมพนธมตรจะตองตกอยในฐานะลาบาก เพราะตอง ั ู ั ิ ั ั ื ี ิ ี ั  ่ ของราชทูตองกฤษทสงกลบไปใหรฐมนตรีกระทรวง คอยปกปองอาณานคมของตนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต  ี ั ั ั   ั  ื ั ่ ื การตางประเทศองกฤษ เมอประมาณกลางป พ.ศ.๒๔๕๘ ใหพนจากการโจมตีหรอรงควานของฝายมหาอํานาจกลาง   ั ้ ึ ่ ั ี ิ ี ุ ี ่ ่    (ค.ศ.๑๙๑๕) วา เจาหนาทของสถานทตเยอรมนในกรงเทพฯ องกฤษและญปนเทานน ซงเปนชาตทมผลประโยชน ั ุ ู ี ่ ื ั ้ ็ เปนผปลกปนชาวซิกขและอนเดียทเดนทางมาจาก ทางการคามากในเมองไทยขณะนน เหนวาประเทศ ี ิ ิ ่ ุ ู ิ ้ ิ ั ั ่ สหรฐฯ เขามาในไทยใหกระดางกระเดองตอจกรวรรด ิ ฝายสมพนธมตรไมควรเปนฝายโนมนาวใหไทยละทง ื ั ั ิ ั ั ิ ี ึ องกฤษ ซงมสวนทาใหเกดการกบฏของทหารอนเดย ความเปนกลางโดยเขาขางฝายสมพนธมตร ควรให ั ี ่ ิ ํ ิ  ้ ั ่  ื ั ิ ิ ื ี ในสงคโปรในเดอนกมภาพนธ ดวยความทองกฤษเปน รฐบาลไทยตดสนใจเอง เพราะเกรงวาเมอสนสงครามแลว ่ ั ุ ั ่ ิ ไทยอาจจะเรยกรองขอสงตอบแทน ี ิ ั ้ ่ ี สงนนคอ ขอใหประเทศภาคสนธ ิ ื สญญาเบารรง ซงไดแกประเทศ ั ิ ่ ึ ิ ิ สมพนธมตรสวนใหญยกเลกสทธภาพ ิ ั ิ ั นอกอาณาเขตในเมองไทย ตลอดจน ื ั  ิ จากดในอตราภาษสนคาขาเขารอยละ ๓  ี ั  ํ ซงจะทาใหองกฤษและญีปนตองเปน ่ ึ ํ ุ ั ่ ่ ิ ื   ี  ฝายเสยผลประโยชนมากกวาชาตอน ๆ ั ็ ี ่ อยางไรกตาม หลงจากทไทยประกาศ กองเรอทะเลหลวง (Hochseeflotte) ของเยอรมน ี ื ู ู ั 036 | “กระดกง” ธนวาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ี ่ สนามเพลาะในสงครามโลกครงท ๑ ั ้  ุ ู   ั ิ และการจารกรรมโดยใชกรงเทพฯ เปนศนยกลางปฏบตงาน ิ ั โซนภาคตะวนออกเฉียงใต ขณะทผนาทางการเมอง ู ี ํ ่ ื ระดบสงจานวนหนงของไทยมทาทโนมเอยงไปทาง ี ึ ่ ํ ี ั ู ี ิ ั ั ั เหนอกเหนใจและเขาขางฝายสมพนธมตร มหลกฐาน ี ็ ็ ่ ั ั ่ ื วาฝรงเศสจะขอสมปทานทาทางเชอมตอระหวาง ํ ั ิ ี ่ กรงเทพกบอนโดจนของฝรงเศส และนนาจะเปนสาเหต ุ ุ ่ ี ั ึ ู   ั ่  ็  ็ ็ ุ ี ุ ่ ั ่ ี อาวธ ยทโธปกรณ ทใชรบในสงครามโลกครงท ๑ ในการจะดงไทยเขารวมโดยฝรงเศสกคงจะเลงเหนอยแลว ้ ็ ่ ํ วาไทยเองกตองการเขารวมสงคราม เพราะนีจะทาให  ้ ี ิ ไทยมสทธและเสยงในการตอรองมากขนหลงสงครามสน ี ้ ์ ั ิ ิ  ึ ี ั ั ี ื ุ ่ ึ  ุ สดลง อกเหตผลหนงคอรฐบาลไทยมความกงวลตอ ่ ี ุ ู ิ ี ั ิ ่ รฐบาลญปนทเรมมบทบาทมากขนในภมภาคเอเชย ี ี ่ ึ ้   ี ั ตะวนออก และมการจบตวผตองสงสยวาจะเปนสายลบ  ู ั  ั ั ั ุ ี ู ของญปนในปาทางภาคใตของไทย ดานราชทตองกฤษ ั ่ ทกรุงเทพฯ ไมคอยเหนดวยกบการเขารวมสงคราม ี ็ ั ่ ี ของไทย เพราะอาจเปนเหตใหมขอเรยกรองขอแกไข ี ุ ั ิ สนธสญญา ดงจะเหนไดจากโทรเลขกระทรวงตาง ็ ั ทหารฝรงเศส ยงปนไฟใสสนามเพลาะของฝายเยอรมน ั ิ ั ่ ั ั ู ี ํ ั ึ ี ในประเทศเบลเยยม ระหวางสงครามโลกครงท ๑ ประเทศองกฤษมไปถงเอกอครราชทตองกฤษประจา ่ ี ั ้ ่ ั ิ เปโตรกราด นครเซนตปเตอรเบรก วา “แรงกดดนจาก ั ็ ความเปนกลางรฐบาลกประสบปญหาจากการท ี ่ ฝายสัมพนธมิตรอาจจะไดรบการตอบสนองทไมพง ั ่ ึ ี ั ั ่ ี ี ู ั ํ ั ี ชาวเยอรมนและชาวออสเตรย-ฮงการ ทพานกอยใน ประสงคจากไทยในการทจะใชเปนขอตอรองในการ ี ่ ประเทศไทย อาณานคมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต  แกไขภาษศลกากรและสทธพเศษเหนอดนแดน” ั ิ ี ี ิ ิ ี ุ ิ ิ ื ิ  ของชาตฝายสมพนธมตร ไดอพยพเขามาอาศยอยในไทย ั ั  ู ั ิ    อกทงประเทศคสงคราม ทงฝายอานาจกลาง และ ํ ้ ้ ั ั ู ี ื ่ ั ิ ั ฝายสมพนธมตรตางเขามาปฏบตการโฆษณาชวนเชอ ิ ั ิ ู ั ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” ธนวาคม 2562 | 037

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ี ้ ั ่ ี ่ ้ ั

ู เรอลซเทเนย (RMS Lusitania) ิ ี ื ่ สงครามทซงฝายอังกฤษเองก็ได ี ่ ึ ิ ั ื ละเมดกฎเรอเดนสมทรดวยเชนกน ุ ิ เหตุการณไดจดชนวนใหมการ ี ุ ้ ั ประทวงครงใหญในสหรฐอเมรกา ั ิ เนองจากมชาวอเมรกนเสยชีวตรวม ่ ี ิ ื ิ ี ั ู ี อยดวย ๑๒๘ คน และเปนอก ั ่ ี ิ ั ่ ึ ํ เหตผลหนงททาใหสหรฐอเมรกาประกาศสงครามกบ ุ ่ ๑. เยอรมันประกาศเจตนารมณทจะ เยอรมนเมอ ๗ เมษายน พ.ศ.๒๔๖๐ ี ่ ื ั ทาสงครามทางเรอดานําแบบไมมขอจากัด ี ้ ื ํ ํ ํ  ั ํ ี ุ     (Unrestricted Submarine Warfare) ๒. จากเหตการณดงกลาวทาใหทาทความเปนกลาง ิ ่ ่ ี ู ิ ุ ิ ื ั ี เรอเดนสมทร อารเอมเอส ลซเทเนย สญชาต ิ อยางเครงครัดของไทยเรมเปลยนไปและคลาย ็ ี ี ั ่ ี ี ่ ั ั องกฤษ เมอวนท ๑ พฤษภาคม พ.ศ.๒๔๕๗ (ค.ศ.๑๙๑๕) ความเอนเอยงทมตอเยอรมนลง ื ่ ุ ู ี เรอไดแลนออกจากทาทนครนิวยอรกมงสลเวอรพล รชกาลท ๖ ทรงใชเวลากวา ๓ ป ในการตดตาม ิ ื ่ ู ี ิ ่ ั ํ ้ ่ ้  ชวงเวลานันเองทีการสูรบดวยเรือดานําของเยอรมัน สถานการณสงครามและขาวสารตาง ๆ ตลอดจนสภาพ ้ ํ ี ี ั ิ ้ ่ แบบไมจากดขอบเขตและกอนหนานไดมการประกาศ แวดลอมของไทยในขณะนัน เมอพจารณาอยาง ื ้ ํ ั ิ ใหนานนารอบสหราชอาณาจกรบรเทนใหญและ รอบครอบแลว ทรงคาดการณวา เยอรมนจะแพสงคราม ั ั ู ้ ั ู ึ ั ็ ั ไอรแลนดเปนเขตสรบ รวมทงสถานเอกอครราชทต และพระองคกตระหนกถงประโยชนของการเขารวมกบ ิ ็ ั ั ิ เยอรมนในสหรฐอเมรกาเองกไดลงโฆษณาตามหนา ฝายสมพนธมตร (จากบนทกลบเรองความคดทจะให ั ึ ั ั ั ี ่ ื ิ ่ ิ ั ื ั ื ุ หนงสอพมพ กลาวเตอนประชาชนไมใหโดยสารไปกบ กรงสยามเขารวมในสงคราม พระองคแจงตอคณะ ื ี ่ ื ู  ี ั ํ ิ ู ้ ํ ่ ่ ี ั ื ี ่ เรอลซเทเนย ในบายของวนท ๗ พฤษภาคม ถกเรอดานา ทปรกษาสวนพระองค เมอวนท ๒๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๔๖๐) ึ ู  ี ิ ั ํ ่ ้ เยอรมนยงดวยตอรปโดจมลงในนาทถกประกาศใหเปน วาไทยมีโอกาสเสียงตอการสูญเสยมากกวาหากยง ่ ี ั ี ิ ู ี ึ ่ ู ี ํ ิ ั ั  เขตสรบ ซงหางจากฝงไอรแลนด ๑๑ ไมล มผเสยชวต ดารงความเปนกลาง และถาองกฤษและฝรังเศสตดสนใจ ่ ั ้ ื ื ิ ี ้ ี ิ ิ ึ ิ รวมทงสน ๑,๑๙๘ คน การโจมตเรอพลเรอนโดยไมม เขายดทรพยสนและสิทธพเศษของเยอรมันในไทย ั ี ื ิ ้ ื ั ้ การแจงเตอนลวงหนาในครงน ถอไดวาเปนการละเมด เรากไมสามารถทาอะไรได แตถาหากเขากบฝาย ํ ั ็ ่ ี ู ั ั ิ ื ิ ี ่ ั ํ ั กฎหมายระหวางประเทศทรจกกนในนามกฎเรอเดน สมพนธมตร สนธสญญาใด ๆ ทสยามทากบเยอรมัน ิ ั ั ั ั ้ ุ ็ ิ ั ิ สมทร (Cruiser Rules) แตกระนนเอง ฝายเยอรมน กจะถกยกเลกไปโดยปริยาย และฝาสมพนธมตรอาจ ั ู ิ ู ี ็ ่ ี ี ุ ิ ่ ิ ี กมเหตผลของตนทจะพจารณาเรือลซเทเนยวาเปน ยนยอมใหมการแกไขสนธิสญญาทีไมเปนธรรมกัน ั ื ุ ุ ั ี ่ ่ ั ึ ู เรอรบของกองทพเพราะภายในเรือบรรทกยทโธปกรณ ซงมผลผกมดไทยตงแตกลางศตวรรษที ๑๙ ้ ั ู ู ั 038 | “กระดกง” ธนวาคม 2562 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ั   ๒. จากเหตการณดงกลาวทาใหทาทความเปนกลาง ุ ี   ํ  ิ ่ ่ อยางเครงครัดของไทยเรมเปลยนไปและคลาย สมเดจพระอนชาธราช เจาฟาจกรพงษภวนาถ ี ู ุ ั ็ ิ ั ความเอนเอยงทมตอเยอรมนลง กรมหลวงพษณโลกประชานารถ ซึงดารงตาแหนง ี ี ่ ี ่ ํ ํ ิ ุ ั ิ ิ ิ ่ ี ิ รชกาลท ๖ ทรงใชเวลากวา ๓ ป ในการตดตาม เสนาธการทหารบกและเปนนายทหารกตตมศกด ์ ิ ั ุ ี ั สถานการณสงครามและขาวสารตาง ๆ ตลอดจนสภาพ ของกองทหารมาอสซารของรสเซยและพระวรวงศเธอ    ์ ิ ั ู ู ั ่ ิ แวดลอมของไทยในขณะนน เมอพจารณาอยาง พระองคเจาจรญศกดกฤดากร อครราชทตสยาม ้ ื ั ี ุ ํ ็ รอบครอบแลว ทรงคาดการณวา เยอรมนจะแพสงคราม ประจากรงปารส เหนวาไทยควรจะเขารวมสงคราม     ั ั และพระองคกตระหนกถงประโยชนของการเขารวมกบ และจะเปนประโยชนตอไทยอยางมากถาสงกองทหาร ็ ั ึ ุ ื ็ ่ ิ ึ ั ี ื ั ี ่ ั ่ ั ฝายสมพนธมิตร (จากบนทกลบเรองความคิดทจะให ไปยงทวปยโรป เพอแสดงใหเหนถงความจรงใจและ ั ึ ั ่ ้ ั ็ ิ ่ ั ี ี กรงสยามเขารวมในสงคราม พระองคแจงตอคณะ ตงใจทจะเปนพนธมตรทแขงขน และจะชวยโอกาส ุ  ั ิ ่ ุ  ิ ั ี ่ ั   ี ํ ั  ี ่  ทปรกษาสวนพระองค เมอวนท ๒๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๔๖๐) ในการปรบแกสนธสญญาตาง ๆ ทไดทาไว วนท ๑ มถนายน ่ ื ึ ่ ี ิ ั ั ี ่ ี ี ี วาไทยมโอกาสเสยงตอการสญเสยมากกวาหากยง พ.ศ.๒๔๖๐ (ค.ศ.๑๙๑๗) รชกาลท ๖ ทรงอธบายกบ ั ู ่ ่ ึ ี ่ ี ดารงความเปนกลาง และถาองกฤษและฝรงเศสตดสนใจ คณะทปรกษาสวนพระองค วาการทจะรอใหฝาย ิ  ั ั ํ ่ ั  ื ่ ิ ั ั ิ ิ ั ิ เขายึดทรพยสนและสิทธพเศษของเยอรมันในไทย สมพนธมตรเขามาเชิญเพอใหเขารวมสงครามคงจะ ่ ี ิ ํ ึ เรากไมสามารถทาอะไรได แตถาหากเขากบฝาย เปนไปไดยาก ถงเวลาแลวทไทยจะดาเนนนโยบาย ํ ็ ั ื ่ ื ิ ั ั ั ้ ั ิ ั ่ ั ิ ั ํ สมพนธมตร สนธสญญาใด ๆ ทสยามทากบเยอรมัน ของตวเอง ดงนน เมอตอนกลางคนวนอาทตยท ี ่ ั ี ั ี ่ ิ ิ ู ั ั ิ ็ กจะถกยกเลกไปโดยปรยาย และฝายสมพนธมตรอาจ ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๖๐ (ค.ศ.๑๙๑๗) รชกาลท ๖ ั ี ั ิ ี ั ิ ี ยนยอมใหมการแกไขสนธสญญาทไมเปนธรรมกน ทรงประกาศสงครามกบเยอรมนและออสเตรย- ่ ั  ั  ี  ํ  ี ซงมผลผกมดไทยตงแตกลางศตวรรษท ๑๙ ฮงการ โดยอางวา “ฝายมหาอานาจกลางไมมความเมตตา ่ ึ ี ้ ี ่ ั ู ั ู ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” มกราคม 2563 | 039

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ่ ี ้ ั ั ้ ี ่  ึ ั ่ ู  ั   ั  ฝรงเศสและองกฤษจองเราอย จงไมใชเรองไกลตวแลว ื ่ ั มนใกลตวเอามาก ๆ (จากเนอขาวในหนงสอพมพตอนนน) ้ ั ั ั ื ้ ื  ิ อยางไรกตามหลงจากประกาศเขารวมสงครามแลว ็ ั รฐบาลไทยพยายามแสดงใหเหนวาการเขารวม ็ ั ื ้ ี สงครามในครงน มความประสงคจะใหความชวยเหลอ ั ี ้  ิ  ิ  ชาตสมพนธมตรอยางแทจรง มใชการเขารวมแตเพยง  ี  ิ ั ั ิ ี ้ ึ ุ ั ในนาม ดวยเหตนกระทรวงการตางประเทศจงมหนงสอ ื ี  ั ทหารกองทพสหรฐฯ ชดแรก ทเดนทางมาถงฝรงเศส เพอชวยรบใน แจงรฐบาลชาตสมพนธมิตรวาตองการใหรฐบาลไทย ิ ั ั ่ ี ึ ุ ่ ื ่ ั ั ั ั ิ ี ่ ้ ั สงครามโลกครงท ๑ ่ ั ื  ิ ั ิ ั ึ  ชวยเหลอสงใดบาง ทางรฐบาลองกฤษจงตดตอกลบมา  ํ ื ํ ื ่ ั ึ ่ รบกวนความสงบสขของชาวโลก ไทยจงเขาชวย เพอขอเชาเรอกลไฟ จานวน ๗ ลา (ซงรฐบาลไทย ุ ึ ี ึ ้ ่ ฝายสมพันธมตร เพอผดงไวซงความเปนธรรม” ยดมาไดจากศตร) นอกจากนทางรฐบาลฝรังเศสขอให ั ู ั ่ ึ ิ ุ ั ื ่ ั ํ ้ ั ุ ั พรอมกนนไดดาเนนการอยางเฉยบขาดและรวดเรว จดสงนามนละหง จดสงหนวยพยาบาล คนขบรถยนต ั ั ี ิ ็ ้ ี ํ ิ เพอเปนประโยชนตอฝายสมพนธมตร และเปนการตด และนกบน แมวาทาทตอนแรกของรฐบาลไทยจะลังเล ั ั ี ั ื ่ ิ ั ั ้ ั หนทางของเยอรมนทจะเขามาอยในไทยและกอกวน กบการสงทหารเขารวมรบในครังน แตพระเจาบรมวงศเธอ ี ้ ั ู ี ่ ิ ํ แกแนวหลงขององกฤษ โดยจบเชลยและยดทรพย กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ ทรงมีพระดารวาควรจะ ั ั ึ ั ั ั ํ ชาวเยอรมนและออสเตรยทอยในไทย สามารถจบ ทาตามขอเสนอขอของทางฝรังเศสทุกประการ พรอมกนน ี ้ ่ ู ั ี ่ ี ั เรอเชลยไดถง ๒๕ ลา รวมทงพนกงานรถไฟ ๒๘ คน กไดทรงตกปากรับคากบทางทูตฝรงเศสดวยแลว ั ํ ั ็ ่ ื ํ ั ั ึ ้ ุ ควบคมไวจนสงครามสงบ ๓. กองทหารอาสา ู ี ่ ั ้ ตอนทประกาศเปนกลางนน ไทยถกกระหนาบ ี ่ ั ่ ั ั ่ ้ ั ึ ดวยประเทศฝายพนธมตรทงหมด ขางหนงองกฤษ ตามทรฐบาลฝรงเศสแสดงความประสงคขอให ิ ั ู ั ั ิ ื อกขางหนึงฝรงเศส ลงมาทางใตคอ มาเลเซยและสงคโปร  รฐบาลไทยจดสงกองทหารไปชวยรบในสมรภมรวมมอ ี  ่ ่ ื ี ั  ิ ั ิ ั ั ั ั ้ ั  ่ ี  ้  ็ กเปนขององกฤษอก พอไทยเขารวมสงครามโลกครงท ๑ กบฝายสมพนธมตรนน ในวนท ๒๑ กนยายน พ.ศ.๒๔๖๐  ่ ั ี ี ั ี ็ ั ี ่   ี มคนไทยจานวนมากเหมอนกนทไมเหนดวย เพราะเรา (ค.ศ.๑๙๑๗) ทางราชการไดประกาศเรยกพลอาสา ํ ื ู ี ู ื ื ่ ั ั ่ ี ี ี ํ ี ั ั ั ี มสมพนธไมตรทดกบเยอรมน มคนเยอรมนทางานใน ตองการผมความรทางเครองยนต ทางการแพทยหรอ ่ ื ี ิ ั ี ่ ื เมองไทยมาก แตกบองกฤษและฝรงเศสเรามปญหา พยาบาล และนกบน เพอสงไปราชการสงครามในทวป ั ั ั ั ุ ื ั ี มาตลอดพอประกาศสงครามเลยตองมการแปลขาว ยโรปดานตะวนตก โดยจดทหารอาสาเปน ๒ กอง คอ  ิ ิ  ้ จากตางประเทศเปนไทย บอกใหรวาเกดอะไรขน บนทก กองบนทหารบก กองทหารบกรถยนตและหมวดพยาบาล    ู ึ ึ ั ้ ั ้ ี ้ ู ู ั ี ู ื จากทตไทยในตางประเทศบอกวามการสงขาวหารอ รวม ๑,๒๕๐ คน ทงนทหารทงหมดจะอยในความดแล ี ั ู ิ ื ั ประชมลบตลอด บางทเรามองภาพวา รชกาลท ๖ ทาน ของหวหนาทตทหารคอ พลตร พระยาพชยชาญฤทธ ์ ิ ี ี  ่ ุ ั ั  ิ ่ ึ ิ ั ุ ี ั ู ิ ั ทรงตดสนพระหฤทยคนเดยว แตถาดจากเอกสารจะ (ผาด เทพหสดน ณ อยธยา) ซงไดเดนทางลวงหนา ู ่ ึ ื ุ  ี  ํ  เหนวามการทางานเปนกลมแลกเปลยนขาวสารตรวจสอบ ไปพรอมคณะนายทหารกองทต เพอศกษาสถานการณ  ็ ่ ี ั ิ ั ุ ั ดานการทตตลอด เพราะฉะนนมนเปนความซบซอน และประสานงานกบฝายสมพนธมตรในยโรป ู ้ ั ั ั ั ในสถานการณขณะนน หลายคนบอกวาเราไมจาเปน ํ ้ ตองเขารวมสงครามอยไกลถงยโรป แตเมอมาเจอ ื ่ ึ ู ุ ู ู 040 | “กระดกง” มกราคม 2563 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ี ี ้ ั ่ รชกาลท ๖ ทรงพระราชทานเลยงกองทหารอาสา   ี ิ ั ่ กอนออกเดนทางไปรวมสงครามฯ ทพระบรมมหาราชวง ้ ื หลงมออาหารมการฉายภาพยนตรเรอง Britain Prepared  ่ ื ั ี ั ่ ื ั ั กองทพองกฤษเพอเผยแพรศกยภาพทางทหารของตน ั ุ ี ั ้ ทายของภาพยนตรชดนนมโครงภาษาองกฤษของ ั Rudyard Kipling อย ๒ บรรทดวา ู Who dies if England lives? Who lives if England dies? เรอสครพครองเมอง ซงเปนเรอทรงของเสนาธการทหารบก ื ่ ื ิ ึ ุ ี ื ุ ในการสงกองทหารไปยโรป ี ื ุ ํ ี เรอศรสมท ลาเลยงกองทหารบกรถยนตจากพระนคร ี ี ั ไปสงเรอแอมไปรทเกาะสชง ็ ่ ื ภาพยนตรเรอง Britain Prepared ื ่  ู ิ สมเดจฯ เจาฟาจกรพงษภวนารถ เสนาธการ เรอกลาทะเล ลาเลยงกองบนทหารบกจากพระนคร ็ ั ี ํ ื ิ ่ ี ็ ี ั ื ึ ทหารบก โปรดมาก จงขอใหรชกาลท ๖ พระราชทาน ไปสงเรอแอมไปรทเกาะสชง ั ี ่  ุ ้ ึ  ื ื ั ้ คาเตอนใจแดทหารและพลเรอนเชนนนบาง ในวนรงขน กองทหารอาสาไดเดนทางออกจากกรุงเทพฯ ํ ั  ิ ี ่ ิ ็ ุ กทรงพระราชทานโคลง ๔ บท มชอวา “สยามานสสต” เมอ ๑๙ มถนายน พ.ศ.๒๔๖๑ (ค.ศ.๑๙๑๘) ไปขน ื ื ่ ิ ุ ึ ้ ุ ่ ั ี ็ โดยทอนทเราคุนกนดทสดกคอ ทอนทแปลงมาจาก เรอเอมไปร ซงรฐบาลฝรงเศสจดมารบทเกาะสชงและ ี ่ ี ี ่ ื ั ึ ี ั ั ื ั ่ ่ ี ั ่ ั ่ โคลงทายภาพยนตรนนเอง วนรงขนเดนทางไปสงคโปรและมงไปสยทธภม วนท ่ ี ้ ึ ิ ิ ุ ู ั ู ิ ุ ุ ั หากสยามยงอยยง ยนยง ๓๑ กรกฎาคม ถงเมองมารเซอยางสวสดภาพ ผบญชาการ ้ ั ู ื ั ึ ั ิ ื ู    ั เรากเหมอนอยคง ชพดวย มณฑลทหารบกท ๑๕ ของฝรงเศส เปนผมาตอนรบ ู ื ี ็ ั ั ่ ู ่ ี ู ิ หากสยามพนาศลง ไทยอยไดฤา พรอมหวหนาทตทหารไทยและเอกอครราชทตไทย ู ู ั ั ื เรากเหมอนมอดมวย หมดสนสกลไทย ประจากรงปารส ุ ิ ็ ้ ี ุ ํ ู ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” มกราคม 2563 | 041

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ่ ้ ั ี ี ่ ั ้

ั ู ั ่ ึ ี ื ่ ั ิ กอนเวลาททหารจะถวายบงคมลาเสนาธการทหารบกในเรอแอมไปร อคราชทตและนายทหารซงมาตอนรบกองทหาร ็ ้ ี ่ ึ เมอขนบกทเมองมารเซย ื ่ ื ่ ี ื ื ้ ั ึ ่ ู ้ ั ็ ิ ทหารสงเสดจเสนาธการทหารบกเสดจกลบจากเรอแอมไปร การสวนสนามตอหวหนาทตทหาร เมอครงขนบกทเมองมารเซย ื ั ็ ็ ่ เมอเดนทางไปถงฝรงเศส กระทรวงกลาโหมได สงบศึกเสยกอน ขณะทบรรดาชางเครองยนตการบน ี ี ื ิ ่ ่ ึ ิ ื ั ่   ิ มอบหมายการบงคบบญชาใหขนกบหวหนาทตทหาร ๒๐๙ นาย ไดแยกไปประจําสนามบนและประจําโรงซอม ั ้ ึ ั ู ั ั ั ิ ตอไป และใหหวหนาทตทหารขนตรงกบเสนาธการ เครองบน ณ เมองตาง ๆ ื ่ ื ้ ึ ั ั ู ิ ุ ี ้ ึ ทหารบก (ไทย) จากนนในวนรงขน ไดมการตรวจพล ั ้ ั ่ ํ ั ่ ิ ี ํ สวนสนามทคายซงตซาลส โดยนายพลเลอกรง ภายหลง ั สาหรบกองทหารบกรถยนตไดเรมฝกทตาบล  ี  ั ั  ่ ิ ั  ี ื ่ ี ู เสรจจาการตรวจพลสวนสนามแลว กองทหารไทยไดรบ ดรดอง และเมองลยอง ในวนท ๑๒ สงหาคม พ.ศ.๒๔๖๑ ั   ็ ํ ื ่  ื  ุ ี ั อนญาตใหพกผอนทเมองชายทะเลเปนเวลา ๗ วน และ (ค.ศ.๑๙๑๘) โดยทาการฝกเปนระยะเวลา ๑ เดอน  ั ั ้ ึ ี ่ ั ั ุ ั ี ู ่ เตรยมตวในการทจะเขาสสนามรบตอไป แลวจงไปรวมกองกนทกรงแวรซายส จากนนวนท ี ่ ี ๑๘ กนยายน พ.ศ.๒๔๖๑ (ค.ศ.๑๙๑๘) ไดแยกกน ั ั กองทหารไทยทงสองกองไดแยกกนออกไป เขาสยทธบรเวณ คอ ตาบลวลลมวแยนน ตอมา ้ ั ั ํ ิ ิ ื ุ ู ั ุ ู ึ ี ่ ฝกการใชอาวุธตามหนาทของตนและฝกใหรถงยทธ วนท ๔ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๖๑ (ค.ศ.๑๙๑๘) ไดรบ ั ั ิ ่ ี ่ ั ิ ่ ํ บรเวณใหชาชองเสยกอน โดยมนายทหารฝรงเศสเปน คาสงใหไปทาการสงกาลงในบรเวณเมองแวรดง โดย ี ี ั ั ื ิ ่ ั ํ ํ ํ ่ ู ิ ี ครฝกสอนอาวธและวธการรบ ซงในสวนของกองบน ทหารไทยไดพบกบทหารอเมรกนซงมาตรงกาลงกบ ิ ุ ึ ั ่ ิ ึ ํ ั ั ึ ั ิ ั ทหารบกนน บรรดานกบน ๑๐๖ นาย ไดแยกไปฝก เยอรมน จากนนในเดอนธนวาคม พ.ศ.๒๔๖๑ (ค.ศ.๑๙๑๘) ้ ั ้ ั ั ื ั ิ ่ ั การบนทตาบลอสตรส แตเนองจากตองใชเวลาฝกมาก กองทหารบกรถยนตไดทาการสงกาลงเขาไปในดนแดน ื ํ ี ่ ั ํ ั ํ ิ  ี  ั  ็ และยงไมทนไดใชการใด ๆ เยอรมนกไดลงนามในสญญา ประเทศเยอรมนถงเมองลนเดา และนอยชทดท ซงท ่ ี ั  ั ึ ่ ี ึ ิ ั ื ู ู 042 | “กระดกง” มกราคม 2563 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ิ ี ี ื ั ี ั ่ ์ ั เมองนอยชทดท พลตรพระยาพไชยชาญฤทธิ หวหนา ภายหลงทเยอรมนไดยอมแพสงครามแลว ทตทหารไดนาธงชัยเฉลิมพลไปมอบใหแกกองทหารบก ทหารไทยก็ไดมสวนและไดรบเกียรติอนนาภาค ั ู ี ั ํ ี ่ ิ ู รถยนต ในวนท ๑๖ มนาคม พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) ภมใจในการรวมเฉลิมฉลองชัยชนะในสงครามครังนี ้ ั ี ้ ่ ั ี ่ ั ่ หลงจากทพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยหว กระทรวงกลาโหมฝรังเศสไดแสดงความชนชม และ ื ู ั ิ ู ิ โปรกเกลาฯ ใหสงธงชยเฉลมพลไปใหกองบนทหารบก จดการสงตรา “ดรวซเดอะแกร” มายงผบญชาการ ั ั ั ั ิ ื และกองทหารบกรถยนตทยโรป สงสดของเขตยึดครองแหงเมองนอยชทดท เพอทาพธ ี ี ั ุ ่ ู ุ ํ ่ ื ประกอบใหแกธงชยเฉลิมพลของกองทหารบกรถยนต ั ิ ตอมารฐบาลไทยทราบวาสงครามจะยุตลงแน ซงในโอกาสสาคญน นายพลเมอเดอเรลไดเดนทางมา ั ั ํ ้ ี ิ ่ ึ ู ึ ํ จงมคาสงยบกองทตทหารและกองบนทหารบกจงออก ประกอบพธดวยตนเอง พรอมทงอานประกาศยกยอง ึ ่ ี ิ ุ ั ั ิ ี ้ ื เดนทางกลบจากเมองมารเซยโดยเรอมเตา จนกระทง กองทหารบกรถยนตของไทยดวย นอกจากนี กองทหารบก ิ ่ ั ั ิ ื   ้  ั ่ ี วนท ๓๐ เมษายน พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) ไดเดนทาง รถยนตยงไดรบเกยรตเขารวมการสวนสนามของ ิ ั ี ิ ั มาถงเกาะไผ จากนนเรอหลวงเจนทะเล และเรอหลวง กองทหารฝายสมพนธมตร ๓ ครง คอ วนท ๑๔ ื  ้ ั ึ ื ้ ั ั ี ั ื ิ ั ่ ปราบปรปกษ ไดลาเลยงทหารมาสงทโรงเรยน กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) ณ กรงปารส ่ ี ี ํ ี ี ุ ั ั ั ุ ่ ี ื พลทหารเรอท ๔ จงหวดสมทรปราการ หลงจากท ี ่ ฝรงเศส วนท ๑๙ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) ่ ั ่ ั ี ื เสนาธการทหารบกตรวจพลแลว จงลงเรอเจนทะเล ณ กรงลอนดอน องกฤษ และวนท ๒๒ กรกฎาคม ิ ึ ั ี ุ ั ่ ิ ี ั ั ่ มายงทาราชวรดฐ ในวนท ๑ พฤษภาคม พ.ศ.๒๔๖๒ พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) ณ กรงบรสเซล เบลเยยม ี ุ ั (ค.ศ.๑๙๑๙) ั ิ กองทหารบกรถยนตไดเดนทางกลบประเทศไทย ํ  ิ ั สาหรับกองทหารบกรถยนตยงคงปฏบตการตอไป โดยเรอมเตา ออกจากเมองมารเซย ในวนท ๑๙ สงหาคม  ั ิ ิ ื ิ ี ื ่ ั  ่ ุ ิ โดยในวนท ๑๗ มถนายน พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) ถงเกาะสชง เมองวนท ่ ี ั ี ั ึ ี ื ั ิ กองทหารบกรถยนตไดรกเขาไปถงเมืองลดวกสฮาเฟน ๑๙ กนยายน พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) โดยกระทรวง ึ ุ ุ ั ี ั ุ และในวนท ๑๙ มถนายน พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) ทหารเรอไดจดเรอหลวงเจนทะเล เรอหลวงลวทะเล ิ ่ ื ่ ื ั ื ิ ํ  ้   ื ไดขามแมนาไรน ตรงไปตาบลเดลเคนไฮม เมองเมนซ เรอหลวงกลาทะเล เรอหลวงทนทะเล และเรอหลวง  ํ  ื ื ื ิ ุ ี ่ ั ั ้ ื ใกลเมองแฟรงคเฟรต จากนนในวนท ๒๓ มถนายน ปราบปรปกษ ไปรบทหารนามาสงกรงเทพฯ ในวนท ี ่ ุ ํ ั ั พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) กองทหารบกรถยนตไดรก ๒๑ กนยายน พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) ซงไดรบ ุ ่ ั ั ึ ํ ํ เขาไปถงตาบลโฮชสท ขณะทไดรบคาสงวาเยอรมน ี การตอนรับอยางสมเกยรติจากพระบาทสมเดจ ึ ี ั ่ ั ่ ี ็ ํ  ิ ึ ิ ั ั ํ ั ยอมทาสญญาสนตภาพ จงไดเดนทางกลบมายงตาบลเดม พระมงกฎเกลาเจาอยหว สมเดจพระเจานองยาเธอ ิ ั ู ุ ็ ั ั จนกระทงวนท ๑ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๑๙) เจาฟาหลวงพษณโลกประชานารถ เสนาธการทหารบก และ ่ ั ี ่  ิ ุ  ิ ื ึ ั ิ   กองทหารบกรถยนตไดเดนทางกลบมาถงเมองนอยชทัดท  พลเรอโท พระเจาพยาเธอ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด ์ ิ ุ ั  ื ื ี ่ ุ ่ ้ ื ิ ถอเปนการสนราชการสงคราม ิ ื ํ เสนาธการทหารเรอ ตลอดจนประชนชาวไทยจานวนมาก ั  ั ้ นอกจากนียงไดจดใหมงานเฉลิมฉลองในกรุงเทพมหานคร  ี ดวย ู ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” มกราคม 2563 | 043

๑ ๑ การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒

๒

ง ง ง ง ง ง ง ง ง ง ง ส ส ง ง ง ง ง ง า า า ร า ม ม ม ม ม ม ร ค ค ค ค ค ค ร ร ร ร ร ส ก บ ก ย ก ั ั บ บ บ ย ท ท ไ ไ ไ ย ย ท ท ท ส ส ส ส ส ส ส ส ส ส ส บ บ บ บ ั ส ส บ บ บ ี ่ ่ ท ่ แ แ ี ี

ท ั ั ้ ง ง ้ ้ ง ั ้ ั ท ง ้ ง ี ่ ี

่ ้ ะ ะ ล แ ล ร ั ร ค ค ง ล ล ล โ โ ล ล ล ล ล โ ม โ ม ม ม โ โ โ โ โ ค ค ค ก ค ง ง ร ค ร ก ก ก ก ล ล ก ก ก ก ก ไ ร ร ร ร ร ร ร ร ร ร ร ร ร ร ร ร า า า า า า า า ร ร ร ร า า ร ร ส ส ส ส ง ง ส ส ส ส ส ส ส ส ส ง ค ค ร ค ร ค ค ค ง ง ง ร ค ค ค ม ม ม ม ม า า า ม ม ม ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก ก า ม ม ม า ม ม ม ม า า า า า า า า า ไ ไ า า า า า า า ไ า า า ่ ั ี ้ ิ ๔. การตดสนใจเขารวมสงครามโลกครังท ๑ ้ ั ิ ี การตดสนใจเขารวมสงครามโลกครงท ๑ กบ ั ่ ั ั ิ ฝายสมพันธมตรนน นบวาเปนผลดแกไทยหลายประการ   ั ี ้   ั ื ู ํ ั คอ เปนการนาประเทศไทยเขาสสงคมนานาชาต ทาให ิ ํ ไดรบการยกยองใหมฐานะเทาเทยมกบประเทศ ั ั ี ี ี ั ี ั ุ ฝายสมพนธมตร ไดเขารวมประชมสนตภาพทกรงปารส ่  ุ  ั ิ   ิ ั ิ ั ้ ั และลงนามในสนธสญญาแวรซายดวย หลงจากนน ไทยกไดเขาเปนสมาชกของสนนบาตชาต เยอรมน และ พระยาพไชยชาญฤทธ หวหนาทตทหารไปตรวจราชการทกองทหารบก ิ ิ ั ั ็ ิ ิ ู  ิ ี ั ์ ่ ี ื ํ  ็ ู ั ่ ึ  ี ออสเตรย-ฮงการ ซงเปนฝายปราชยในสงครามตองยอม รถยนต ตาบลดรดอง เมองลยอง ประเทศฝรงเศส  ั ี  ่ ั ิ ้ ยกเลกสนธสญญาไมเสมอภาคกบไทย ตงแตวนท ่ ี ั ั ิ ั ั ่ ็ ํ ั ไทยประกาศสงคราม และทสาคญกคอในระหวาง ื ี ี ู การประชุมสนตภาพทพระราชวงแวรซาย ผแทน ่ ั ิ ั ื ู ประเทศไทย คอ พระวรวงศเธอ พระองคเจาจรญศกด ์ ิ ั ํ กฤดากร อครราชทตไทยประจากรงโรม ไดแถลงถง ู ั ึ ุ ั ความไมเปนธรรมทไทยไดรบจากสนธิสญญาไมตร ี ี ่ ั ื ่ ี ิ ิ ั ํ พาณชยและการเดนเรอททาไวกบประเทศตาง ๆ และ ี ไดเรยกรองใหประเทศตะวันตกทบทวนแกไขสนธิสญญา นายทหารฝรังเศสกับไทยรวมกนถายภาพไวเปนทระลกกอนจะ ั ่ ่ ึ ั ี ี ่ ั ู ั ้ ดงกลาวทผกมดไทยทังในดานอํานาจศาลกงสุลและ เขาสยทธบรเวณ  ู ิ  ุ ู ู ุ ั 044 | “กระดกง” กมภาพนธ 2563 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html

ั ั ั ั กองบงคบการกองทหารบกรถยนตและกองบงคบการกองยอย นายทหารในกองทหารบกรถยนตรบพระราชทานบําเหน็จ ั ่ ี  ิ ิ ิ ิ ุ  ื ี  ่  รวมถายภาพทสถานรถไฟ กอนเดนทางไปสูยทธบรเวณ เครองราชอศรยาภรณ  ั ่ ั  ํ ็   ่ ึ ่ ั ่ ั ู ี สวนหนงของกองทหารบกรถยนตไทยและฝรงเศสทอยรวมกน รฐบาลฝรงเศสบาเหนจความชอบใหแกนายทหารบกรถยนตไทย ี ั ั ุ ภาษศลกากร อนเปนนโยบายหลกในทางดานการ สมเดจฯ กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ ทรงเห็นชอบดวย ็  ้ ั ั ู ตางประเทศของไทยตงแตนนมา ประธานาธบด วดโรว  ดร.เจมส จงไดเปดการเจรจากบสหรฐอเมรกาเปน ้ ี  ิ ิ ึ ั ั ิ ั ั   ื ั วลสน (Woodrow Wilson) สญญาวาจะรวมมอกบไทย ประเทศแรกและก็ประสบผลสําเรจ มการลงนามใน ี ็ ี ิ ิ ิ ในการยกเลกสทธภาพนอกอาณาเขตโดยไมเรยกรอง สญญาไทย – อเมรกน เมอวนท ๑๖ ธนวาคม พ.ศ.๒๔๖๓ ี ิ ั ่ ั ื ั ั ่ ี ้ ื ่ ็ ุ ั ิ ้ ิ ั ้ ้ ี ํ ั ิ ี ้ ขอตอบแทนใด ๆ ทงสน ทงนเพอเหนแกความยตธรรม (ค.ศ.๑๙๒๐) สนธสญญาฉบับนมความสาคญตอไทย ั ั ิ ่ ั ้ ๔.๑ การแกไขสนธสญญาไมเสมอภาคนน ไดม ี อยางยง โดยเฉพาะในดานการตางประเทศ นบเปน ิ ั ั ้ ิ ุ ่ ั ิ การเจรจาจํากดสทธภาพนอกอาณาเขตกับองกฤษและ ครงแรกทีไทยไดรบอสรภาพในดานภาษีศลกากรและ ั ิ ั ี ื ํ ่ ิ ี ึ ฝรงเศส ตงแต พ.ศ.๒๔๑๗ (ค.ศ.๑๘๗๔) มาจนถงสมย อานาจในทางศาลเหนอคนตางชาตโดยทไมตองเสย ่ ั  ้ ั ั ่ ิ ั ่ ึ ่ ี ิ ั ี ้ ี ้ ิ สนสงครามโลกครงท ๑ แลวปรากฏวายงไมมประเทศใด สงใดสงหนงเปนการตอบแทน นบเปนความหวงดและ ั    ั ่ ิ ั ั ิ ิ ็  ิ ั ุ ั ั ยอมแกไขฯ หลงการประชมทาสนธสญญาสนตภาพท ่ ี เหนใจประเทศไทยของสหรฐอเมรกา การปฏบตตอไทย ิ ํ ้ ิ ํ ี ี ั ่ พระราชวงแวรซายแลว ดร.เอลดอนเจมส (Dr.Eldon อยางฉนมตรเชนน ทาใหภาพพจนของไทยเปลยนไปใน ั   ื ั ี ่ ํ ่ James) ทปรกษากระทรวงการตางประเทศของไทย ทางดและทาใหการเจรจากบประเทศอน ๆ ไดสะดวก ึ ี ึ ี ้ ิ ่ ิ ชาวอเมรกน ไดเสนอขอใหไทยตดตอขอแกไขสนธสญญา ยงขน สมดัง ดร.ฟรานซส บ แซร (Dr. Francis B. ิ  ั  ิ   ั ิ ื ั ุ ิ ่ ั ั ื ั กบรฐบาลอเมรกนในเรองภาษศลกากร การคา และ Sayre) ไดกลาวไวในหนงสอ Glad Adventure วา ี ํ ั ี ิ ู ุ ู ิ สทธภาพนอกอาณาเขตของคนในบังคบอเมรกน “สหรฐอเมรกาเปนผนาไทยไปสเสรภาพ” ดวยเหตน ้ ี ิ ิ ั ั ึ ั ่ ั  ้ ั ้ ิ ้ ื ํ ในประเทศไทย โดยผานเอกอครราชทตไทยประจา ชาวไทยจงชนชมในนาใจของชาวอเมรกนมาก ตงแตนนมา ํ ั ู ้ ึ ่ ิ  ั ั  ั ั ิ ึ  ุ ่ ี ั กรงวอชงตน ซงเสนาบดกระทรวงการตางประเทศ สมพนธภาพระหวางไทยกบอเมรกนจงแนนแฟนยงขน ึ ิ ุ ั ู ู www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html “กระดกง” กมภาพนธ 2563 | 045

การสงครามไทยกบสงครามโลกครังท ๑ และครงท ๒ ั ี ่ ้ ้ ี ่ ั

ื ี กองทหารบกรถยนตรบธงชยเฉลมพลทสถานรถไฟเมองนอยสตดต  ั  ี ่ ิ ั ั ั  รชกาลท ๖ โปรดเกลาฯ ใหสง "ธงชยเฉลมพล" ไปใหกองบนทหารบก ิ   ิ ั  ่ ี และกองทหารบกรถยนต ในยโรป เมอ ๑๖ มนาคม พ.ศ.๒๔๖๒  ุ ี ื ่ ุ ่ ี  ่ ่ ี  ั ั ญปนเปนประเทศทสองทยอมเจรจากบรฐบาลไทย ี ื   ่  ุ ั แตตองหยดชะงกลงเนองจาก กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ สนพระชนมในเดอนมถนายน พ.ศ.๒๔๖๖ (ค.ศ.๑๙๒๓) ิ ื ุ  ิ ้   ื  พระโอรสของพระองคคอ พระวรวงศเธอ พระองคเจา  ี ุ ั  ไตรทศประพนธ อดตอครราชทตไทยประจากรงเบอรลน ิ ํ  ั ู ้ ู ั ึ ี เวยนนา โคเปนเฮเกน และปลดทลฉลอง ไดทรงขน นายทหารชนสญญาบตรในกองทหารบกรถยนตในคายซงตแจรแมง ้ ั ั   ั ั  ํ ื ดารงตาแหนงเสนาบดกระทรวงตางประเทศสบตอมา ํ ี ่ ั ั ุ  ่ การเจรจาไดเรมขนใหมและในทสดรฐบาลญปนก็ยอมรบ ิ ึ  ุ  ่ ี ้ ี ึ ่ ิ ั ํ ขอเสนอของไทย ซงนาไปสการลงนามในสนธสญญา ู ี ั ุ ุ ั ไทย – ญปน เมอวนท ๒๔ กมภาพนธ พ.ศ.๒๔๖๖ ื ่ ่ ่ ี ั ิ ิ ั (ค.ศ.๑๙๒๔) โดยใชสนธสญญาไทย – อเมรกา ฉบบ ั พ.ศ.๒๔๖๓ (ค.ศ.๑๙๒๐) เปนแบบฉบบ ี ั  ื ี ่ ิ ิ ่  เหรยญเครองราชอศรยาภรณทไดรบ โดยเฉพาะ ่ ิ สวนประเทศตาง ๆ ในยโรปนน รฐบาลไทยเรม ตราดรวซเดอะแกร ท กห.ฝรงเศสมอบประกอบ ั ้ ั ุ ั ่   ี ่ ั เปดการเจรจาขอแกไขสนธสญญากบทงองกฤษและ ธงชยเฉลมพล กองทหารบกรถยนต  ิ ั ั ้ ั ั ิ ั ่ ั ฝรงเศสพรอม ๆ กบทเจรจากบสหรฐอเมรกา แต ่ ั ั ี ั ิ ั ้ ประเทศทงสองพยายามประวงเวลาไวเพราะเสียดาย ิ ิ ั ิ ี ผลประโยชนทจะตองสญเสยไป ตางกมขอเรยกรองให ศาสตราจารยวชากฎหมายจากมหาวทยาลยฮารวารด ี ี ี ็ ู ่ ั ้ ่ ี ึ ั ั ึ ิ ิ ไทยปฏิบตตาม จงจะยอมแกไขสนธสญญาฯ ในการนี ้ ไดรบแตงตงเปนทปรกษากระทรวงตางประเทศไทย ั ึ ึ ่ ั ้ ่ ี ี ู เสนาบดกระทรวงตางประเทศทรงเปนผวางแนวทาง ซงมความเขาใจถงปญหาทเกิดขึนจากการเจรจากบ ี ู ั ่ ั โตตอบการเรยกรองตาง ๆ การเจรจาดาเนนมาเปน ฝรงเศสและองกฤษ ไดเสนอใหไทยสงผแทนไปเจรจา ี ิ ํ ั ั ุ  เวลา ๓ ป (พ.ศ.๒๔๖๔ – ๒๔๖๗ หรอ ค.ศ.๑๙๒๑ – ๑๙๒๔) กบรฐบาลตาง ๆ ในยโรปโดยตรง เพราะการเจรจา ื ี ุ ่ ู ุ กยงไมบรรลผลสมความมงหมายของรฐบาลไทย ผานทตทกรงเทพฯ ยอมลาชาและไมไดผล กระทรวง ั ั ็ ุ ั ึ ็  ี ิ  ตอมาในป พ.ศ.๒๔๖๖ (ค.ศ.๑๙๒๓) ดร.ฟรานซส บ แซร  ตางประเทศไทยเหนชอบดวย ดร.แซร จงไดรบ ู ่ ี การแตงตงเปนผแทนรฐบาลไทย มหนาทเจรจากบ ั ั ้ ั ี ู ุ ู ั 046 | “กระดกง” กมภาพนธ 2563 www.fleet.navy.mi.th/ftc/keel_mag.html