๑. พระพุทธศาสนาในเอเชียยุคปัจจุบันเจริญรุ่งเรืองอยู่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเอเชียตะวันออก ซึ่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ ประเทศไทย พม่า ลาว กัมพูชา เวียดนาม ในแถบนี้ประชาชนส่วนใหญ่นับถือนิกายเถรวาท ยกเว้นประเทศเวียดนามส่วนใหญ่นับถือนิกายมหายาน ส่วนเอเชียตะวันออก ได้แก่ ประเทศจีน เกาหลีใต้ ไต้หวัน ทิเบต ญี่ปุ่น เป็นต้น ในแถบนี้ประชาชนส่วนใหญ่นับถือนิกายมหายาน ในเอเชียใต้ก็มีบางประเทศที่พระพุทธศาสนายังเจริญอยู่ เช่น ประเทศศรีลังกา และภูฏาน เป็นต้น ๒. พระพุทธศาสนาเข้าไปสู่ประเทศต่าง ๆ ในแถบเอเชียไม่พร้อมกัน บางประเทศก็เข้าไปตั้งแต่เมื่อครั้งพุทธกาล โดยเฉพาะประเทศที่อยู่ใกล้อินเดีย เช่น ประเทศเนปาล บังกลาเทศ อัฟกานิสถาน เป็นต้น แต่ส่วนใหญ่แล้วได้รับพระพุทธศาสนาครั้งแรกในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช จากการจัดส่งสมณทูต ๙ สาย ไปประกาศพระศาสนา หลังจากแต่ละประเทศรับพระพุทธศาสนาไปแล้ว ก็มีทั้งยุคเจริญและยุคเสื่อม ความเสื่อมของพระพุทธศาสนา มีปัจจัยสำคัญมาจากทั้งภายนอกและภายใน ซึ่งสาเหตุภายในนั้นสำคัญที่สุด คือ หากพุทธบริษัทไม่ได้เป็นชาวพุทธที่แท้จริง ไม่หมั่นศึกษาทั้งปริยัติและปฏิบัติ ก็ไม่มีปฏิเวธ คือการบรรลุธรรมระดับต่างๆ จึงเป็นเหตุให้มีศรัทธาไม่มั่นคง และส่งผลเป็นความเสื่อมของพระพุทธศาสนาในที่สุด ปัจจัยภายนอกเป็นเพียงปลายเหตุเท่านั้น ไม่ว่าจะเป็นการเมือง หรือการรุกรานจากต่างศาสนา เป็นต้น แต่ถ้าพุทธบริษัทเป็นชาวพุทธที่แท้จริงแล้ว ก็จะส่งผลให้พระพุทธศาสนารุ่งเรืองยิ่ง ๆ ขึ้นไป ภัยใดๆ ก็ไม่สามารถทำลายได้ ภาพรวมพระพุทธศาสนาในเอเชีย ทวีปเอเชียเป็นถิ่นกำเนิดของศาสนาใหญ่ทุกศาสนา ไม่ว่าจะเป็นศาสนาพุทธ คริสต์ อิสลามและฮินดู ปัจจุบันศาสนาคริสต์มีศาสนิกมากที่สุดคือ ๒,๑๐๐,๐๐๐,๐๐๐ คนทั่วโลก อันดับสองคือ ศาสนาอิสลาม มี ๑,๓๐๐,๐๐๐,๐๐๐ คน อันดับสามคือ กลุ่มที่ไม่มีศาสนาบ้าง ผู้ไม่เชื่อในพระเจ้าบ้าง (Atheist) หรือผู้ที่คิดว่าเป็นไปไม่ได้ที่จะรู้เรื่องพระเจ้าบ้าง (Agnostic)
ในกลุ่มนี้มีประมาณ ๑,๑๐๐,๐๐๐,๐๐๐ คน ศาสนาฮินดูเป็นลำดับที่สี่ มีศาสนิก ๙๐๐,๐๐๐,๐๐๐ คน ซึ่งเกือบทั้งหมดอยู่ในประเทศอินเดีย อันดับที่ห้าเป็นศาสนาในประเทศจีน ได้แก่ เต๋า ขงจื้อ และศาสนาพื้นเมือง มีประมาณ ๓๙๔,๐๐๐,๐๐๐ คน ส่วนพระพุทธศาสนาอยู่ในลำดับที่หก มีพุทธศาสนิกชนประมาณ ๓๗๖,๐๐๐,๐๐๐ คนทั่วโลก พระพุทธศาสนามีจุดกำเนิดที่ประเทศอินเดียทางตอนเหนือและเผยแผ่ไปยังนานาประเทศโดยรอบ
บางประเทศนั้นพระพุทธศาสนาเผยแผ่ไปถึงตั้งแต่สมัยพุทธกาล โดยเฉพาะประเทศที่มีพรมแดนติดกับอินเดีย เช่น ประเทศเนปาล เป็นต้น แต่ส่วนมากได้รับพระพุทธศาสนา ครั้งแรกในยุคพระเจ้าอโศกมหาราช จากสมณทูต ๙ สาย ดังกล่าวแล้วในบทที่ ๒ ประเทศต่างๆ ในเอเชียเปิดรับเอาพระพุทธศาสนาเข้ามาประสมประสานกับอารยธรรมเดิมของตน จนกลายเป็นวัฒนธรรมที่มีเอกลักษณ์เฉพาะของดินแดนนั้นๆ ประเทศเนปาลมีชื่อเป็นทางการว่า ราชอาณาจักรเนปาล (Kingdom of Nepal) ตั้งอยู่ในเทือกเขาหิมาลัย มีพรมแดนติดกับทิเบต และอินเดีย มีเมืองหลวงชื่อ กาฐมาณฑุ และเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ เนปาลมีประชากรประมาณ ๒๗,๑๓๓,๐๐๐ คน (พ.ศ.๒๕๔๘) The ๒๐๐๑ census (พ.ศ.๒๕๔๔) ระบุว่า ชาวเนปาล ๘๐.๖% นับถือศาสนาฮินดู ๑๐.๗% (ประมาณ ๒,๙๐๓,๒๓๑ คน) นับถือศาสนาพุทธ ๔.๒% เป็นมุสลิม ๓.๖% นับถือคิรัท (Kirat) ซึ่งเป็นศาสนาพื้นเมือง ๐.๕% นับถือศาสนาคริสต์ และ ๐.๔%
นับถือศาสนาอื่นๆ บังกลาเทศมีชื่อเป็นทางการว่า
สาธารณรัฐประชาชนบังกลาเทศ (Peoples Republic of Bangladesh) คำว่า “บังกลาเทศ (Bangladesh)” แปลว่า “ประเทศแห่งเบงกอล” ตั้งอยู่ทาง ทิศเหนือของอ่าวเบงกอล มีพรมแดนติดกับอินเดียเกือบทุกด้าน เมืองหลวงชื่อ ธากา เป็นเมืองใหญ่สุด บังกลาเทศมีประชากรประมาณ ๑๔๑,๘๒๒,๐๐๐ คน (พ.ศ.๒๕๔๘) นับถือศาสนา อิสลาม ๘๘.๓% ศาสนาฮินดู ๑๐.๕% ศาสนาคริสต์ ๐.๗% ศาสนาพุทธ ๐.๕% ส่วนมากอยู่ในเขตจิตตะกอง ซึ่งมีตระกูลชาวพุทธที่สืบเนื่องมายาวนานคือตระกูลบารัว ประเทศศรีลังกา (Sri Lanka) หรือชื่อทางการว่า สาธารณรัฐสังคมนิยมประชาธิปไตยศรีลังกา (Democratic Socialist Republic of Sri Lanka)
ได้รับผลกระทบจากการสู้รบระหว่างรัฐบาล และกบฏทมิฬอีแลมมายาวนาน เพิ่งมีข้อตกลงหยุดยิง เมื่อต้นปี พ.ศ.๒๕๔๕ ศรีลังกามีเมืองหลวงชื่อ ศรีชเยวรเทเนปุระคอตเต เมืองที่ใหญ่ที่สุดคือ โคลัมโบ มีประชากรประมาณ ๒๐,๗๔๓,๐๐๐ คน (พ.ศ.๒๕๔๘) นับถือศาสนาพุทธประมาณ ๖๘% ฮินดู ๑๘% และคริสต์ศาสนา ๗-๘% โดยส่วนใหญ่ผู้ที่นับถือฮินดูนั้นเป็นชาวทมิฬ ส่วนคริสเตียนเป็นชาวโปรตุเกสและฮอลแลนด์ หลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ แล้ว ในปี พ.ศ.๒๔๙๑ คาบสมุทรเกาหลีถูกแบ่งเป็นสองส่วน คือ เกาหลีเหนือปกครองด้วยระบอบคอมมิวนิสต์ และเกาหลีใต้ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย เกาหลีเหนือ (North Korea) มีชื่อเป็นทางการว่า สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนเกาหลี (Democratic Peoples Republic of Korea : DPRK) มีเมืองหลวงชื่อ เปียงยาง และเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุด
เกาหลีเหนือมีประชากรประมาณ ๒๓,๑๑๓,๐๑๙ คน (พ.ศ.๒๕๔๙) ส่วนใหญ่ไม่มี ศาสนา เพราะระบอบคอมมิวนิสต์ไม่สนับสนุนศาสนา มีพุทธศาสนิกชนนิกายเซนอยู่เพียง ๔๐๐,๐๐๐ คน (๑.๖๗%) ลดลงจากเดิม ๒๓.๓๓% วัดมีอยู่ ๓๐๐ วัด และมีคริสต์ศาสนิกชนประมาณ ๑๒,๐๐๐ คน (๐.๐๕%) ประเทศญี่ปุ่น (Japan) มีเมืองหลวงชื่อ โตเกียว และเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุด ประชากรญี่ปุ่นมีประมาณ ๑๒๘,๐๘๕,๐๐๐ คน (พ.ศ.๒๕๔๘) พุทธศาสนิกชนมีประมาณ ๘๙,๖๕๐,๐๐๐ คน
ซึ่งมากเป็นอันดับ ๒ ของโลก รองจากประเทศจีน ประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาในญี่ปุ่น แบ่งออกเป็น ๖ ยุค คือ ยุคแรก ยุคนารา ยุคโชกุนตระกูลแรก ยุคสงครามกลางเมือง ยุคปิดประเทศ และยุคเมจิถึงปัจจุบัน ทิเบต (Tibet) ตั้งอยู่บนเทือกเขาหิมาลัยเป็นที่ราบสูงที่สูงที่สุดในโลกจนได้รับฉายาว่า หลังคาโลก ปัจจุบันทิเบตเป็นเขตปกครองพิเศษของจีน หลังจากถูกยึดครองในปี พ.ศ.๒๔๙๔ องค์ทะไล ลามะ เท็นซิน กยัตโซ ผู้นำทิเบตจึงเสด็จลี้ภัยไปตั้งรัฐบาลพลัดถิ่นอยู่ ณ ธรรมศาลา ทางตอนเหนือของประเทศอินเดีย ในปี พ.ศ.๒๕๐๒ โดยมีชาวทิเบตประมาณ ๘๐,๐๐๐ คนติดตามไปด้วย ประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้แก่ประเทศไทย พม่า ลาว กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย รวมทั้งประเทศที่เป็นเกาะในทะเล ได้แก่ ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ อินโดนีเซีย บรูไนและติมอร์ตะวันออก ประเทศที่ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธในปัจจุบันคือ ไทย เวียดนาม ลาว กัมพูชาและพม่า ส่วนประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซียและบรูไน จะนับถือศาสนาอิสลามเป็นหลัก ประเทศฟิลิปปินส์และติมอร์ตะวันออก ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาคริสต์
ประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะกล่าวถึงประเทศที่สำคัญๆ ๖ ประเทศ คือ ไทย กัมพูชา อินโดนีเซีย ลาว พม่า และเวียดนาม ดังต่อไปนี้ ประเทศไทยมีชื่อเป็นทางการว่า ราชอาณาจักรไทย (Kingdom of Thailand) ปัจจุบัน (พ.ศ.๒๕๔๙) ประเทศพม่ามีชื่อเป็นทางการว่า สหภาพพม่า (Union of Myanmar) มีเมืองหลวงชื่อเนปีดอ เมืองใหญ่สุดคือ ย่างกุ้ง ปกครองด้วยรัฐบาลทหาร มีประชากรประมาณ ๕๐,๕๑๙,๐๐๐ คน (พ.ศ. ๒๕๔๘) นับถือศาสนาพุทธ ๙๐% นับถือศาสนาคริสต์ ๔% ศาสนาอิสลาม ๓% ศาสนาฮินดู ๐.๗% นับถือผีไสยศาสตร์ ๒.๓% อินโดนีเซีย (Indonesia) มีชื่อเป็นทางการว่า สาธารณรัฐอินโดนีเซีย (Republic of Indonesia) เป็นประเทศหมู่เกาะที่ใหญ่ที่สุดในโลก มีเมืองหลวงชื่อ จาการ์ตา และเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุด มีประชากรประมาณ ๒๒๒,๗๘๑,๐๐๐ คน (พ.ศ.๒๕๔๘) นับถือศาสนาอิสลาม ๘๗% ศาสนาคริสต์ ๙.๕% ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ๑.๘% ศาสนาพุทธ ๑.๓% ประเทศอินโดนีเซียเป็นประเทศที่มีมุสลิมมากที่สุดในโลกคือประมาณ ๑๙๓,๘๑๙,๔๗๐ คน ชาวมุสลิมเหล่านี้มีความเคร่งครัดต่อศาสนามาก
ในวันฮารีรายอ ๒๔ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๔๙ ที่ผ่านมา มีผู้เข้าร่วมประกอบศาสนกิจที่มัสยิดหลายล้านคน สรุป ศาสนาพุทธ เป็นศาสนาประเภทอเทวนิยม และเป็นศาสนาที่มีผู้นับถือมากศาสนาหนึ่งของโลก รองจาก ศาสนาคริสต์ ศาสนาอิสลาม และ ศาสนาฮินดู ประวัติความเป็นมาของศาสนาพุทธเริ่มตั้งแต่สมัยพุทธกาล ผู้ประกาศศาสนาและเป็นศาสดาของศาสนาพุทธคือพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ทรงตรัสรู้เมื่อวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือนวิสาขะหรือเดือน ๖ ณ ใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ตำบลอุรุเวลาเสนานิคม แคว้นมคธ ประเทศอินเดีย ๔๕ ปี ก่อนพุทธศักราช ปัจจุบันสถานที่นี้ เรียกว่า พุทธคยา อยู่ห่างจากเมืองคยาประมาณ ๑๑ กิโลเมตร ประวัติความเป็นมาของพุทธศาสนาหลังจากการประกาศศาสนา เริ่มจากการแพร่หลายไปทั่วอินเดีย หลังพุทธปรินิพพาน ๑๐๐ ปี จึงแตกเป็นนิกายย่อย โดยนิกายที่สำคัญคือ เถรวาทและมหายาน |