ทรัพยากรที่สำคัญในการจัดการมีอะไรบ้าง

การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

สถานการณ์และวิกฤตการณทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมทั้งในประเทศไทยและภูมิภาคต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น แสดงให้เห็นว่าทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเป็นปัจจัยสำคัญของการดำรงชีวิตและเศรษฐกิจของทุกประเทศทั่วโลก แต่ในปัจจุบันทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่อย่างจำกัดได้ลดปริมาณลงเป็นอย่างมาก บางอย่างอยู่ในสภาพเสื่อมโทรม ไม่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ ดังนั้นควรมีการจัดการทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่อย่างจำกัดให้สามารถใช้ได้ยาวนาน ด้วยกระบวนการที่มีประสิทธิภาพและเป็นระบบ โดยการวางแผน ดำเนินงาน ติดตามประเมินผล และปรับปรุงแก้ไขพัฒนาให้ดีขึ้น เพื่อประโยชน์ต่อมวลมนุษย์และธรรมชาติให้มากที่สุด

ในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จะต้องมีหลักการและมาตรการต่าง ๆ เพื่อให้สอดคล้องกับสถานการณ์ สภาพปัญหาที่เป็นอยู่ มีดังนี้

1.1 การควบคุมจำนวนประชากร เนื่องจากจำนวนประชากรที่มากขึ้นส่งผลให้มีการใช้ทรัพยากร และทิ้งกากของเสียสู่สภาพแวดล้อมเพิ่มมากขึ้น รัฐบาลควรมีนโยบายในการลดอัตราการเพิ่มประชากร โดยจัดตั้งโครงการวางแผนครอบครัว รณรงค์ให้มีบุตรน้อย ให้การศึกษากับประชากรทั้งในและนอกระบบโรงเรียน

1.2 การส่งเสริมคุณภาพประชากร ให้มีความรู้ ความเข้าใจ มีจิตสำนึก ตระหนักถึงความสำคัญและความจำเป็นของการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยใช้กระบวนการทั้งในและนอกระบบโรงเรียน เช่น บรรจุเป็นหลักสูตรในโรงเรียน ให้การศึกษาอย่างไม่เป็นทางการผ่านทางสื่อมวลชน เป็นต้น

1.3 การสำรวจแหล่งทรัพยากรเพิ่ม และสิ่งทดแทนการใช้ทรัพยากร เช่น สำรวจแหล่งแร่ แหล่งน้ำ วิธีปรับปรุงดิน คิดค้นนวัตกรรมใหม่ ๆ เพื่อเพิ่มปริมาณทรัพยากร

1.4 การป้องกันรักษา เพื่อมิให้ทรัพยากรสูญหาย ทรุดโทรม ร่อยหรอลง เช่น การักษาหน้าดิน ไม่ให้ถูกชะล้างกัดกร่อนพังทลาย ป้องกันการทำลายป่าไม้ น้ำ อากาศ แร่ ไม่ให้เกิดการปนเปื้อนจากสารพิษ

1.5 การใช้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์สูงสุดและใช้ให้ถูกประเภทและประหยัด เพราะทรัพยากรเป็นสิ่งที่ใช้แล้วหมดไป เสื่อมโทรมลง จึงต้องใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด โดยหลีกเลี่ยงการใช้ทรัพยากรไม่ถูกประเภท เช่น การใช้ดินอุดมสมบูรณ์ในการสร้างที่อยู่อาศัยและโรงงานอุตสาหกรรม คิดค้นเทคโนโลยีทันสมัยเพื่อประหยัดทรัพยากร เช่น การใช้เครื่องยนต์ที่ประหยัดน้ำมัน เป็นต้น

1.6 การปรับปรุงคุณภาพทรัพยากร เช่น ปรับปรุงสภาพป่าที่ถูกทำลายโดยการปลูกป่า ใช้ปุ๋ยอินทรีย์ในการเกษตร แก้ไขปัญหาน้ำเน่าเสียด้วยการขุดลอก เพิ่มออกซิเจนแก่น้ำ

1.7 การใช้ทรัพยากรทดแทน เป็นการนำทรัพยากรที่มีมากหรือเกิดขึ้นใหม่มาใช้ทดแทนทรัพยากรที่หายากหรือมีราคาแพง เช่น ใช้พลังงานจากลม น้ำ แสงแดด

1.8 การน้ำมาใช้ซ้ำ เช่น นำทรัพยากรที่ใช้แล้วหรือไม่ได้ใช้มาปรับปรุงเปลี่ยนแปลงให้ใช้ได้อีก เช่น เศษโลหะ กระดาษ พลาสติก ชิ้นส่วนรถยนต์ นำมาหลอมใช้ใหม่

1.9 ตระหนักถึงผลกระทบจากการดำเนินกิจกรรม เช่น การสูบน้ำบาดาลมาใช้มากทำให้แผ่นดินทรุด เกิดน้ำท่วมขัง สร้างโรงงานส่งผลกระทบต่อดิน น้ำ อากาศ

1.10 การใช้กฎหมายเพื่อรักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กฎหมายเป็นกติกาสังคม การใช้กฎหมายรักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจะช่วยให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ เพราะมีการบังคับใช้ มีบทลงโทษผู้ฝ่าฝืน

2. แนวทางการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

ประชากรทุกคนสมารถนำไปปฏิบัติในชีวิตประจำวันโดยใช้หลัก 7R มีดังนี้

2.1 การปฏิเสธการใช้ (Reject) การรู้จักปฏิเสธหรืองดใช้สิ่งของที่ทำให้เกิดผลเสียต่อสิ่งแวดล้อมหรือทำให้สิ้นเปลืองทรัพยากรธรรมชาติมากเกินไป เช่น ใช้ถุงผ้าแทนถุงพลาสติก ระยะทางใกล้ ๆ ควรเดินหรือปั่นจักรยานแทนการใช้รถยนต์ เป็นต้น

2.2 การนำกลับมาใช้ซ้ำ (Reuse) ของใช้หลายอย่างที่ใช้แล้ว ถ้าได้นำไปปรับปรุงดัดแปลงเล็กน้อย ก็สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้ เช่น การนำถุงผ้า ถุงพลาสติก ขวดน้ำพลาสติก กล่องกระดาษ เสื้อผ้า กลับมาใช้ซ้ำ

2.3 การใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด (Reduce) เป็นการลดปริมาณการใช้ทรัพยากร เช่น การใช้น้ำที่เหลือจากการซักผ้าไปรดน้ำต้นไม้

2.4 การซ่อมแซมฟื้นฟู (Repair) คือการซ่อมแซมสิ่งของที่ชำรุด เสียหาย ให้เป็นของใหม่ แล้วนำกลับมาใช้อีก เช่น กระเป๋า รองเท้าที่ขาด ก็ปะซ่อมแซมเพื่อให้ใช้งานได้

2.5 การนำไปผลิตขึ้นใหม่ (Recycle) การนำเศษชิ้นส่วนของที่ชำรุด ใช้งานไม่ได้แล้ว ไปเข้ากระบวนการผลิตเป็นวัตถุดิบชิ้นใหม่ เป็นการประหยัดทรัพยากร เช่น การทำตะกร้าใส่ของจากกล่องนม

2.6 การถนอมรักษา (Recovery) การดูแลรักษาสิ่งของเพื่อยืดอายุการใช้งาน เช่น กระเป๋าเดินทางเมื่อใช้แล้วควรรักษาความสะอาดและเก็บรักษาไว้ให้ดีเพื่อการใช้งานครั้งต่อไป

2.7 การเสริมแต่งของเก่า (Renewal) คือการนำของเก่าที่ไม่มีประโยชน์มาทำให้เป็นของชิ้นใหม่น่าใช้ เช่น นำเสื้อที่เก่ามาย้อมสี การทาสีบ้านให้ดูใหม่น่ามอง

หลักการอนุรักษ์ที่เรียกว่า 7R นอกจากจะไม่สิ้นเปลืองทรัพยากรธรรมชาติในการผลิตสินค้าใหม่แล้ว ยังเป็นการช่วยลดภาวะโลกร้อนจากการลดใช้พลังงานและทรัพยากร อีกทั้งยังเป็นการประหยัดค่าใช้จ่ายของตนเองได้อีกด้วย

แนวทางการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในภูมิภาคต่าง ๆ ของโลก

ในปัจจุบันเป็นที่ประจักษ์แล้วว่าปัญหาสิ่งแวดล้อมและการขาดแคลนทรัพยากรธรรมชาติล้วนมีผลกระทบต่อประชาชนในโลกทุกคน ไม่ว่าจะอยู่ในภูมิภาคใดของโลกล้วนได้รับผลกระทบ ดังเช่นที่ปัญหาโลกร้อนได้ทำให้ประชาชนทุกคนได้รับรู้ด้วยตนเอง การกระทำใด ๆ ไม่ว่าส่วนใดในโลกจะมีผลกระทบต่อโลกที่เราอาศัยอยู่ ดังนั้นประชาชนทุกคนจำเป็นต้องมีความรับผิดชอบต่อโลกหรือสิ่งแวดล้อมร่วมกัน ประชาชนในทุกภูมิภาคของโลกพึงร่วมกันอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ดังนี้

1. ลดปริมาณการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ การใช้ทรัพยากรธรรมชาติทุกชนิดไม่ว่าอาหาร เครื่องใช้ เครื่องนุ่งห่ม ไฟฟ้า เป็นต้น จะต้องลดปริมาณการใช้ลงให้เหลือเท่าที่จำเป็นต้องใช้

2. การใช้ทรัพยากรธรรมชาติให้คุ้มค่า ทรัพยากรธรรมชาติจะต้องนำมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด เช่น การกินอาหารไม่ควรให้เหลือทิ้ง ใช้เสื้อผ้าเครื่องนุ่งห่มจนกว่าจะหมดสภาพ การดูแลซ่อมแซมเครื่องใช้ต่าง ๆ เป็นต้น

3. ลดและเลิกการใช้สารเคมี การใช้สารพิษในชีวิตประจำวันและในการประกอบอาชีพจะต้องใช้ให้น้อยลงหรือเลิกใช้ โดยหันมาใช้สารธรรมชาติที่ไม่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพแทน

4. การใช้ทรัพยากรให้หลากหลาย เป็นการใช้ทรัพยากรชนิดใดชนิดหนึ่งในหลายวัตถุประสงค์ เช่น การใช้แหล่งน้ำทั้งในการทำประปา นันทนาการ และศึกษาวิจัย หรือใช้บ้านให้เป็นทั้งที่อยู่อาศัยและที่ประกอบอาชีพ

5. การให้ความช่วยเหลือกัน ประเทศที่ร่ำรวยหรือพัฒนาแล้ว ควรให้ความช่วยเหลือประเทศยากจน ให้สามารถดำรงชีวิตโดยไม่ขาดแคลนหรือให้ความช่วยเหลือในการบูรณะฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

6. การปลูกป่า ทุกประเทศควรมีนโยบายปลูกป่าและการปลูกต้นไม้ในชุมชนหรือบ้านเรือน และให้ถือเป็นการปฏิบัติของประเทศที่สำคัญ รวมทั้งการอนุรักษ์และขยายพันธุ์ไม้พื้นเมืองเพื่อการใช้สอยในชุมชน

7. การสร้างและพัฒนาแหล่งน้ำ ทุกประเทศจะต้องดำเนินการจัดหาและพัฒนาแหล่งน้ำสำหรับการเพาะปลูก และสำหรับใช้สอยของประชาชนทั้งในเมืองและในชนบทรวมทั้งการป้องกันและปรับปรุงแหล่งน้ำและคุณภาพน้ำให้มีคุณภาพเหมาะสมกับการใช้

8. การพัฒนาแบบยั่งยืน ทุกประเทศไม่ว่าพัฒนาแล้วหรือกำลังพัฒนา หรือด้อยพัฒนา จะต้องมีนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแบบยั่งยืนโดยคำนึงถึงโลกในอนาคต และการอยู่ร่วมกันของพลโลก

9. การใช้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง การรู้จักใช้ทรัพยากรธรรมชาติในประเทศ การฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ การมีจริยธรรม การอยู่อย่างเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม และรู้จักความพอดีในการจับจ่ายใช้สอยเป็นหลักการที่จะมีชีวิตอย่างเรียบง่าย และเป็นชีวิตที่มีคุณภาพได้

10. บทบาทของโครงการสิ่งแวดล้อมสหประชาชาติ โครงการสิ่งแวดล้อมของสหประชาชาติ และโครงการอื่น ๆ ของสหประชาชาติจะต้องนำแนวทางการอนุรักษ์ดังกล่าวไปสู่การปฏิบัติในประเทศต่าง ๆ ให้เกิดผลอย่างจริงจังด้วย

ทรัพยากรที่เป็นปัจจัยสำคัญของการจัดการมีกี่ประเภท

การบริหารทรัพยากรมีความสำคัญอย่างไร

ทรัพยากรหลัก มีอะไรบ้าง

ทรัพยากรในการบริหารมีกี่ประเภท