ดินเหนียวมีประโยชน์อะไรบ้าง

เชื่อว่ามิตรชาวไร่ของมิตรผล ที่คร่ำหวอดอยู่ในวงการอ้อยมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เป็นผู้ที่มีความเชี่ยวชาญเรื่องดินเป็นอย่างดี ดินลักษณะไหนปลูกอ้อยได้อย่างไร เมื่อดินมีปัญหาควรบำรุงรักษาหรือปรับปรุงดินอย่างไรให้อุดมสมบูรณ์เหมาะสมต่อการปลูกอ้อย เพราะดินซึ่งปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้อ้อยเจริญเติบโตได้ดี ซึ่งดินประกอบด้วย 4 ส่วน ได้แก่ แร่ธาตุ อินทรียวัตถุหรือซากพืชซากสัตว์ที่เน่าเปื่อย น้ำ และอากาศ

ทั้งนี้ดินที่เหมาะสมสำหรับการเพาะปลูกต้องดูที่หน้าดินด้วย อาทิ ดินชั้นบน หรือ ชั้นไถพรวน มีความสำคัญต่อการเพาะปลูกพืชมาก เนื่องจากรากของพืชส่วนมากจะชอนไชหาอาหาร ณ ดินชั้นนี้ ดินชั้นบนเป็นชั้นที่มีอินทรียวัตถุสูงกว่าชั้นอื่น ปกติดินชั้นบนจะมีสีเข้ม หรือคล้ำกว่าชั้นอื่น ๆ ใช้สำหรับการทำการเพาะปลูกพืชทั่ว ๆ ไป จะต้องมีความหนาตั้งแต่ 0 - 15 ซม.

สำหรับดินชั้นล่าง รากพืชของต้นไม้ยืนต้น จะมีรากชอนไชลงไปถึงชั้นนี้ได้ และมีอินทรียวัตถุน้อยกว่าชั้นบน ดังนั้นดินซึ่งมีความเหมาะสมต่อการเพาะปลูกควรต้องมีหน้าดิน รวมดินชั้นบนและดินชั้นล่าง มีความลึกไม่น้อยกว่า 1 เมตร

คุณสมบัติของดินซึ่งมีผลต่อการเจริญเติบโตของพืช มี 3 ชนิด ได้แก่

ดินเหนียว เป็นดินมีความละเอียดมากที่สุด ยืดหยุ่นได้ดีเมื่อเปียกน้ำ เหนียวติดมือ สามารถปั้นเป็นก้อนได้ จากความเหนียวจึงทำให้พังได้ยาก อุ้มน้ำดี รวมทั้งการจับยึดและดูดธาตุอาหารของพืช ทำได้ค่อนข้างสูง จึงมีแร่ธาตุอาหารของพืชอยู่มาก เหมาะสำหรับใช้ปลูกข้าวเนื่องจากกักเก็บน้ำได้นาน

ดินทราย เป็นดินร่วน เกาะตัวกันไม่แน่น จึงทำให้ระบายทั้งน้ำและอากาศได้อย่างดีเยี่ยม แต่อุ้มน้ำได้น้อย พังทลายได้ง่าย มีความอุดมสมบูรณ์ต่ำ เนื่องจากความสามารถในการจับธาตุอาหารมีน้อย ทำให้พืชที่ขึ้นอยู่ในบริเวณดินทรายขาดน้ำและธาตุอาหารได้ง่าย

ดินร่วน เป็นดินค่อนข้างละเอียด จับแล้วนุ่ม มีความยืดหยุ่นพอสมควร ระบายน้ำได้ดีปานกลาง มีแร่ธาตุอาหารของพืชมากกว่าดินทราย เหมาะสำหรับใช้เพาะปลูกเป็นอย่างมาก แต่ดินร่วนแบบของแท้มักไม่ค่อยพบในธรรมชาติ แต่ก็จะพบดินซึ่งมีเนื้อดินใกล้เคียงกันเสียมากกว่า

มีดินที่เหมาะแก่การเจริญเติบโตของพืชแล้ว ก็ต้องมาดูกันว่าดินแบบไหนที่ไม่เหมาะแก่การปลูกพืช ดินที่พืชไม่ชอบคือ ดินแบบมีน้ำขังหรือดินลักษณะแน่นทึบ พืชจะไม่สามารถเติบโตได้ดีเท่าที่ควร เนื่องจากรากพืชขาดอากาศสำหรับใช้หายใจ ทำให้ไม่อาจดูดธาตุอาหารไปใช้ได้ พืชกินอาหารแบบสารละลาย ดังนั้นถ้าปราศจากความชื้นในดิน ถึงแม้จะมีธาตุอาหารอยู่มากแค่ไหน แต่พืชก็ไม่สามารถดูดขึ้นไปใช้ได้ จำเป็นต้องมีน้ำไปหล่อเลี้ยงนั่นเอง

ดิน คือ ปัจจัยการผลิตที่สำคัญที่สุดอย่างหนึ่ง ของการทำเกษตรกรรม โดยเฉพาะในการเพาะปลูกพืชไม่ว่าดินจะมีสภาพเป็น ดินเหนียว ดินร่วน หรือ ดินทราย ถ้าเป็นที่ดินของเราแล้ว เราก็ต้องยอมรับสภาพ และ หาทางใช้ประโยชน์จากที่ดินของเราให้มากที่สุด

บทความนี้ผมจะขอหยิบเอาเรื่องของ ดินเหนียว ขึ้นมา เพราะว่า ดินเหนียว เป็น เนื้อดิน ที่พบได้มากที่สุด ในพื้นที่การเกษตรของประเทศ เพราะบ้านเรามีพื้นที่นาข้าว ซึ่งส่วนใหญ่ก็เป็นดินเหนียวเกือบ 70 ล้านไร่  คิดเป็น 48% ของพื้นที่เพาะปลูกทั้งหมดทั่วประเทศ

“เนื้อดิน” แบ่งได้ 3 ประเภทใหญ่ๆ คือ ดินเหนียว ดินร่วน และ ดินทราย ซึ่งเนื้อดินเกิดจากการรวมตัวกันของตะกอนขนาดเล็กมากในดิน มีชื่อเรียกว่า อนุภาคดิน แบ่งได้ 3 ชนิด ตามขนาด คือ อนุภาคทราย มีขนาดใหญ่สุด อนุภาคทรายแป้ง ขนาดเล็กกว่าทราย และ อนุภาคดินเหนียวมีขนาดเล็กที่สุด เมื่ออนุภาคดินทั้ง 3 ชนิดรวมเข้าด้วยกัน จะเกิดเป็นเนื้อดินชนิดต่างๆ ตามสัดส่วนที่ผสมกัน เช่น เนื้อดินทราย จะมีอนุภาคทราย 80% อนุภาคทรายแป้ง10% อนุภาคดินเหนียว10% หรือ เนื้อดินร่วน ก็จะมีอนุภาคทราย 40% อนุภาคทรายแป้ง40% อนุภาคดินเหนียว 20%

ดินเหนียว จะมี อนุภาคดินเหนียว 60% อนุภาคทรายแป้ง 20% อนุภาคทราย 20% ทำให้ ดินเหนียวมีเนื้อดินละเอียดเล็กมากที่สุด เมื่อดินแห้งจึงแตกออกเป็นก้อนแข็งมาก ถ้าได้รับน้ำหรือความชื้น ดินเหนียวจะจับตัวกันหนาแน่นแต่มีความยืดหยุ่น สามารถปั้นดินเป็นรูปทรงต่างๆได้

ดังนั้น พื้นที่เพาะปลูกในที่ลุ่มต่ำที่เป็นดินเหนียว จึงมักจะมีน้ำท่วมขัง หรือน้ำซึมลงดินได้ช้า การระบายน้ำและอากาศไม่ดีนัก แต่สะสมธาตุอาหารได้ดี จึงทำให้ดินเหนียวมีความเหมาะสมสำหรับการปลูกข้าว เพราะเก็บน้ำได้นาน  รวมไปถึงพืชสวนชนิดอื่นที่ชอบน้ำ เช่น ลำไย ลิ้นจี่ มะม่วง กล้วยน้ำว้า แต่หากเป็นพื้นที่ลุ่มต่ำน้ำท่วมขัง การปลูกไม้ผลในดินเหนียวควรมีการยกร่องขึ้น

เนื้อดิน มีความสำคัญมากต่อการเจริญเติบโตของพืช และการให้ผลผลิต เพราะเนื้อดินมีผลต่อการระบายน้ำ อากาศ ซึ่งดินร่วนจะเหมาะกับการเจริญเติบโตของพืชที่สุด เพราะอุ้มน้ำได้ปานกลาง มีการระบายน้ำดีและมีอากาศถ่ายเท ส่วนดินทรายนั้น เนื้อจะหยาบอุ้มน้ำไม่ดี ดินจะแห้งง่าย และมีธาตุอาหารอยู่น้อย

ส่วนดินเหนียวนั้นแม้จะอุ้มน้ำได้มากและมีธาตุอาหารอยู่มาก แต่ก็มีข้อเสียที่การระบายน้ำไม่ดี มักจะมีน้ำขัง ทำให้มีอากาศไม่พอ ไม่เหมาะกับรากพืชบางชนิดในการหายใจ และ ยังไถพรวนลำบากเพราะเมื่อดินแห้งจะแข็งมาก และดินจะเหนียวจัดเมื่อเปียกชุ่มน้ำ

ดังนั้น ไม่ว่าพื้นที่เพาะปลูกของเราจะมีสภาพเนื้อดินแบบไหน ถ้าหากพืชเติบโตช้า ให้ผลผลิตได้น้อยเราควรหาทางตรวจสอบคุณสมบัติของดิน ให้รู้สาเหตุเพื่อใช้พิจารณาว่าระหว่าง ต้นทุนค่าใช้จ่ายในการปรับปรุงสภาพเนื้อดิน หรือการเลือกเปลี่ยนไปปลูกพืชพันธุ์ชนิดอื่นที่เหมาะสม ต่อสภาพเนื้อดินให้มากที่สุด ทางเลือกไหนจะให้ความคุ้มค่ามากกว่ากันนะครับ

ดินเหนียวนำไปใช้ประโยชน์อะไรได้บ้าง

ดินเหนียวเหมาะกับอะไร

ข้อเสียของดินเหนียวมีอะไรบ้าง

การใช้ประโยชน์จากดินมีอะไรบ้าง