สิทธิสภาพนอกอาณาเขต สิ้นสุด รัชกาลใด

“หนังสือสัญญาเซอยอนโบวริง” เป็นสนธิสัญญาทางการค้าระหว่างสยามกับสหราชอาณาจักร โดยเซอร์จอห์น เบาว์ริง ราชทูตที่ได้รับการแต่งตั้งจากสมเด็จพระบรมราชินีนาถวิกตอเรีย เข้ามาทำสนธิสัญญา และได้ลงนามในสนธิสัญญาเบาว์ริง (Bowring Treaty) ซึ่งบนปกสมุดไทยใช้ชื่อว่า “หนังสือสัญญาเซอยอนโบวริง” เมื่อวันที่ 18 เมษายน 2398

สยามเปลี่ยนไปอย่างไร เมื่อระเบียบใหม่เข้ามา ?

สนธิสัญญาเบาว์ริงลงนามในสมัยรัชกาลที่ 4 ทั้งนี้ความสัมพันธ์ระหว่างสยามและอังกฤษ เดิมถูกกำหนดไว้โดยสนธิสัญญา เบอร์นี ในปี 2369 และซึ่งเบาว์ริงใช้สนธิสัญญานี้เป็นจุดเริ่มต้นเจรจา 

สนธิสัญญาเบาว์ริงเปลี่ยนกฎระเบียบการค้าระหว่างประเทศ โดยถือเป็นการสิ้นสุดของการผูกขาดการค้าต่างประเทศโดยพระคลังสินค้าของกษัตริย์และเจ้านายสยาม ฯลฯ ทำให้เกิดการค้าเสรี แต่ในขณะเดียวกันก็ยังคงรักษารูปแบบบางประการของการให้สัมปทานหรือการผูกขาด ของเจ้าภาษีอากรแบบเดิมอยู่ (ฝิ่นและบ่อนเบี้ยการพนัน) นอกจากนี้ สนธิสัญญายังอนุญาตให้ชาวอังกฤษสามารถถือครองที่ดินในสยาม ทั้งให้สหราชอาณาจักรจัดตั้งกงสุลอังกฤษในกรุงเทพฯ ด้วย

สิทธิสภาพนอกอาณาเขตคืออะไร ?

สนธิสัญญาเบาว์ริงมีผลทำให้สยามเสียอำนาจอธิปไตยทางการศาล มีการรับประกันสิทธิสภาพนอกอาณาเขตให้พลเมือง เป็นสิทธิทางกฎหมายของประเทศนั้น ๆ ที่สามารถใช้กฎหมายของประเทศตัวเอง ในดินแดนประเทศอื่นได้ กล่าวคือสยามยินยอมให้ชาวต่างชาติ และคนในบังคับของชาวต่างชาตินั้นไม่ต้องขึ้นศาลไทย แต่ขึ้นศาลกงสุลแทน ซึ่งต่อมาไทยได้ใช้สนธิสัญญาเบาว์ริงเป็นแม่แบบของสนธิสัญญากับประเทศชาติตะวันตกอื่น ๆ ด้วย เช่น ฝรั่งเศส สหรัฐฯ เดนมาร์ก รวมถึงประเทศญี่ปุ่น เป็นต้น  

ผลของสนธิสัญญาทำให้คนจีนที่เข้ามาค้าขายในไทย ขอเข้าเป็นคนในบังคับชาติตะวันตก เพื่อต้องการได้สิทธิสภาพนอกอาณาเขต ทำให้คนไทยเกิดข้อเสียเปรียบอย่างยิ่ง นำมาสู่การพยายามเจรจาเพื่อขอยกเลิกสนธิสัญญาเบาว์ริง ซึ่งบางประเทศได้คืนเอกราชทางการศาลใหไทย บางประเทศต่อรองว่าไทย ต้องประกาศใช้ประมวลกฎหมายครบถ้วนแล้วเป็นเวลา 5 ปี จึงจะยกเลิกสิทธิสภาพนอกอาณาเขตอย่างเด็ดขาดให้

สู่หนทางพัฒนากฎหมายไทย

หลังสนธิสัญญาเบาว์ริงในสมัยรัชกาลที่ 4 สยามในเวลานั้นก็เร่งปฏิรูปกระบวนการยุติธรรมและกฎหมายให้เป็นสากล หวังการปฏิรูประบบกฎหมายและการศาลของไทยให้เจริญทัดเทียมอารยประเทศ โดยมีสาเหตุสำคัญประการหนึ่ง ก็เพื่อนำไปสู่การยกเลิกสิทธิสภาพนอกอาณาเขต ทวงคืนอธิปไตยทางการศาล โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งคณะกรรมการชำระกฎหมายขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2440 เพื่อปรับปรุงประมวลกฎหมายของไทย

ในปี พ.ศ. 2477 ไทยได้จัดทำประมวลกฎหมายสำเร็จ และประกาศใช้อย่างสมบูรณ์ในปี 2478 นับต่อไปอีก 5 ปี คือราวปี 2480 รัฐบาลไทยได้เจรจาขอความร่วมมือในการยกเลิกสิทธิสภาพนอกอาณาเขต ทำให้ไทยได้รับเอกราชทางการศาลกลับคืนมา นับรวมอายุของสิทธิสภาพนอกอาณาเขตที่มีอิทธิพลต่อไทยนับเป็นเวลากว่า 80 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2398 - 2480 

Sources : www.m-culture.go.th, pridi.or.th, วารสารนิติสังคมศาสตร์ ม.เชียงใหม่ ปีที่ 4 ฉบับที่ 1/2549: ความตกลง FTA กับความชอบด้วยกฎหมาย

เรียบเรียง : อ.อโณทัย

��. ������ʹ���ѭ�ҷ������繸��� ()

          ͹�� ���������Ѱ����ԡҨе�ŧ���ѭ�ҩ�Ѻ����Ѻ����������ѹ��� �� �ѹ�Ҥ� �.�. ���� ��ʹ���ѭ�ҩ�Ѻ������Ѱ����ԡ��������Ѻ�ͧ��� "�˻����Ѱ����ԡ��������ا���������ѵ����������٧��鹡��ҷ�����˹������ѭ�ҫ��������㹻�Шغѹ��� ���ѡɳ໹����Ӥѭ�ա������� ��������������Է�Ԩ��Ѻ�ž���ɵ���ԡѴ���շ���������� �����������ѵ�������蹹�������� ������ͻ���ª���š����¹���ҧ㴴���"  [] �����ǹ�ͧ�Է����Ҿ�͡�ҳ�ࢵ��� ������Ѱ����ԡҨ��Թ�������Է����Ҿ�͡�ҳ�ࢵ�ͧ�������ԡѹ㹻�������� "��ͧ໹�ѹ��ԡ�Ҵ�������شŧ � �ѹ������š����¹�ѵ�Һѹ�ͧ�ѭ��"  []����� "��ôҤ�������ͧ�˻����Ѱ����ԡҡ�� ����ѷ�Ҿǡ�����ǹ����Ҥ�������¡�� ������������㹤�����ͧ�ѹ�ͧ����ԡѹ㹡�ا������� ��ͧ������ӹҨ��������"  []�ҵ�����ѹ�������ѵ�Һѹ�ѹ��� �ѹ��� � �ѹ��¹ �.�. ���� ���ǡ��� ��㹢�� � ��� "��ͤ�����ͷ����ѭ�� ��ⵤ� [] ��������ӹҨ�������Ѻ���褹����ԡѹ�Ť����� ������������㹻�ͧ�ѹ����ԡѹ㹡�ا����" ��� ���Ѱ����ԡ��ѧ����ʧǹ�Է�Է��ж͹��� "��褹������ͧ����ԡѹ �Һ���ѷ �Ҿǡ�����ǹ ����Ҥ� ������������㹻�ͧ�ѹ�ͧ����ԡѹ໹������Ҽ���ͧ��"  [] ����ѧ����������þԨ�óҢͧ��Ůա����� "��ѡ�ҹ�ٵ�ҡ���žԨ�óҵѴ�Թ... ��������仵������������ԡѹ�������è����� ¡����褴դ�����鹨��բ�ͺѧ�Ѻ�������㹻����š����� �ҡ����·�����¢ͧ��ا����������С�������� ������ͤ���㹺������¹�����駤������ʶҹ�ٵ����ԡѹ � ��ا෾� ��Һ����"  []��駹��������������С���� "�����š����½�������������� ����Ǥ�� �����š������ҭ� �����š������觡Ѻ��ä�Ң�� �����š����¡�кǹ�Ԩ�óҡѺ��и����٭��ŷ�����¹�� �Ѻ�ա�˹�����Թ������һ������ѧ��С�ȹ��"  []���� �֧����ͷ��ʧǹ��������ѹ����شŧ

สิทธิสภาพนอกอาณาเขต สิ้นสุด รัชกาลใด

����ҡ���ҳ����� (��ҹ��� ��. ���)

          �����ѧ�ҡ����Ѱ���������ŧ�������š����¹�ѵ�Һѹ�Ѻ���Ѱ����ԡ����� �Ѱ����������鵡ŧ��Ҩ�ҧ ��.��ҹ��� ��. ��� ��ʵ�Ҩ�����Ԫҡ����ª�����Ѱ����ԡҫ�觵�������Ѻ����Ҫ�ҹ��ô��ѡ����� ����ҡ���ҳ����� �繼��᷹�Ѱ�������㹡���èҢ����ʹ���ѭ�ҡѺ����Ȥ���ѭ�ҷ������� �������ʹ���ѭ�ҷ�����������Ѻ���Ѱ����ԡ������ �.�. ���� �繵�Ẻ 㹢�����ǡѹ��������� �Ź�ԧ �������ѭ�ҩ�Ѻ���������ҧ�����Ѻ���Ѱ����ԡ���繵�Ẻ㹡�÷�ʹ���ѭ�ҩ�Ѻ���������ҧ���Ѱ����ԡҡѺ�չ��Э��������ҵ���� ���Ƿ���ͧ�ҵԹ�鹡������ѭ�ҷ������Ѻ���Ѱ����ԡ��繵�Ẻ㹡���è����ʹ���ѭ�ҡѺ�ҵԤ���ѭ������ �����ǡѺ�������������

สิทธิสภาพนอกอาณาเขต สิ้นสุด รัชกาลใด

��з���������ʶҹ

          ��ô��Թ����è����ʹ���ѭ����Ҥ����Թ������ͧ�Ҩ��������稤ú�ء�����㹵͹���Ѫ���¾�кҷ���稾�л��������������� ������վ�к���Ҫ�ͧ����ô����� ����С����˹ѧ����ѭ�ҷҧ����Ҫ����� ��ä�Ң�� ��С��������� �ͧ��Ѻ�ش���������ҧ�����Ѻ�Ե��� ��Ѻ˹�� ��������Ѻ�˻������ɰ�Ԩ �����������ѡ������ �ա��Ѻ˹�� ������ѹ��� �� �չҤ� �.�. ���� �������Ҥ���ѹ���ǡѹ��� �����ô����� ����ԭ��к��ǧ�ҹ�ǧ����Т���Ҫ�����Ѻ����Ҫ�ҹ��С���������������㹡�é�ͧ�ѹ�����Ҥ�ͧ��ا���� � ��з���������ʶҹ ����Ҫ�ѧ���Ե ������á�ʹ�����վ���Ҫ�����㹷���������� �դ����͹˹�����

          "㹻��»չ���ͧ�Ѻ��һ�����������������¹�ҹ�����͹˹������ ����������������е�駺�ҹ���ͧ�ͧ��������蹤�����໹���Ҫ�ҹҹ ��Ҩоٴ�֧����§����ͤ��駵��໹��ا����ѵ���Թ������ǹ�� ��кҷ���稾������蹴Թ��Ѫ��ŵ�� ��觾�к���Ҫ�ѡ��ǧ�� � ���ͧ���� ��ç�����������Ǻ�����ҹ���ͧ�����໹�֡�蹵�����Ѻ�ѵ�٢�ҧ��§�ͧ��ҵ�����Ἱ��ҳ ��С����繼�����稵�ʹ��

          ���鹵������������໹�ͧ������������ �������ѹ�Ҩ���Դ�����ҡ��������ѹ��Ѻ�ǡ�����ҡ��ҡ�Ѻ������ѹ ����ѹ��鹻���ȷ�������§�ͧ����������ö���е��������ͧ������� ��Ѻ�����໹���ͧ��鹢ͧ����ȷҧ�������û��ҧ� ���ͺ��ҧ �������������������������Ƿ������ö�ѡ�ҵ����� ��駹���ͧ�Ѻ���໹仴��¾�л�ժ�����ö�ͧ���稾������蹴Թ�ʹյ��� ������кҷ���稾�Ш����������������໹���� ����¹��໹���ҷ��������������ͧ���ҡ ��кҷ���稾�Ш������������������ç�������Ӥѭ��� 㹡�÷����Ҩ��ѡ�������Ҿ�ͧ��ҹ�� �Өе�ͧ���¹�������ԪҢͧ�ǡ��������ҹ�� ���������䢡�û���ͧ�ͧ��ҹ���ͧ���ѹ�� ���໹�Ը����Ƿ����ѡ�������Ҿ����� �����˵ع�鹨����ç����Ҫ�������������¹���ҽ��觢�� �����������������Ҫ���ѵ����� ����ç��С�س��ô����� ������Ҫ���ʢͧ���ͧ���ҹ�ء���ͧ����ç�������¹���ҵ�ҧ����� ��к����⪺���ѹ����ռ��˭���ǧ����ش�ѹ˹�� ��觴�����͹໹�����硹��� �����ͧ�������ҷç�ҹ������騹�Ѵ��� ��Ѫ���¢ͧ���ͧ���ҹ��������ѹ�������ҧ�����Ѻ������û�����ҡ��鹵���ӴѺ �����ç�Դ�͡����������û������ҷ��Ҥ�Ң��㹻����������ʴǡ

          ���鹵���� ��кҷ���稾�Ш�Ũ�����������������ç���Թ��к����⪺���ѹ��鹵���Ҵ��¾�л�ժҭҳ�ѹ�ʹ�������ҷ�����º���� �Ѻ���໹������շ���ش�ͧ��������� ����վ������蹴Թ����վ�л�ժҭҳ ��й�Ӿ���Ҫ�ķ���ѹ�ب�Ե��ͺ�ҹ���ͧ໹���ҧ�͡������������ ��Ҿ�������໹��ͧ�������� ��Ѫ���¢ͧ���ͧ���ҹ���ͧ����ԭ�����§� ����������Һ������¡ѹ����

          ���������ѧ��кҷ���稾�����خ�������������ǡ���ç���Թ��⪺�¹�鹵���� ��ç����Ҫ�����������������������Ҫ��˹��������������СѺ�������໹�ӴѺ��

          ��������ͻ��ʺ�͡������� ��ç��С�س��ô����� ���Ѵ����èҡѺ��ҧ�������������ѭ������������������������Ҿ��Ժ�ó�㹷ҧ��šҡ���������ԡ��š���ŷء����� ��к����⪺�¹��໹����������ҧ���������ش �����������ö���ѭ�ҡѺ��ҧ���������ҹ����������� ���¤�����ͧ�ͧ���ҧ��������Ե�ͧ�������š����¹��� ������´�����ҧ��觷�����è����ѭ�ҹ���������������ء�������Ѫ���¢ͧ���ͧ����� �����Ѵ���໹��ǹ�ҡ���� �֧�ѭ�ҷ��ӵ���������ѧ����Թ仵����к����⪺�¢ͧ���ͧ���ҹ����ͧ ���ҡ�ʴ����ä����¡�͹����ŧ��к�������Ը�·ء��Ѻ ������稷���ش����ҵ���Ѫ���¢ͧ��Ҿ��� ���໹����§�ح���Ţͧ��Ҿ��ҷ�������ҧ������ҧ��͹��ҹ�� ���ԧ��Ҿ�������ǹ����㹡�÷��������������������Ҿ�֧��§��� ���ҡ໹���кح���š�è����໹���������Ѫ���¢ͧ��Ҿ���

สิทธิสภาพนอกอาณาเขต สิ้นสุด รัชกาลใด

��кҷ���稾�Ш���������������� ��кҷ���稾�Ш�Ũ���������������� �����кҷ���稾�����خ��������������

          ��Ҿ���������������������֡�֧���പ��Фس�ͧ���ʹյ��ҡ�ѵ����ҧ���������ҧ��� �����˵ع���觹֡��� ��໹���е�ͧ�������ѡ���ҧ˹������໹����ͧ�ʴ���������֡������ �ѹ�������ǹ��ҹ������·�駾�к��ǧ�ҹ�ǧ����Т���Ҫ��÷��������ǹ�Ӥѭ����Ǣ�ͧ㹡�÷������ا����¹�ŧ�ҹТͧ�����������ʹ�� ���������ö��зӡ�û���ͧ���໹�������ͧ��ҧ����ȷ���������������������հҹ���������͹�Ѻ�� ������ѭ�������Ҥ�Ѻ������Ƿء����� ���໹�ͧ����Թ�����ҧ��� �����˵ع��������ԭ��ҹ���������㹷���� ����ԭ��к���ѰԢͧ�����ҡ�ѵ÷�����Ǿ�й�����Ƿ�� � ���ͧ�����Ҵ��� ���ͨ��������ѹ�ѡ��ú٪� ���º����͹˹�觡�Һ�ѧ��������ç��Һ��� ��к����⪺�¢ͧ���ͧ���ҹ�����໹����������Ƕ֧��§��� ��������ʴ��������ѡ�ѡ�����ҧ��觢ͧ��ҷ�����·�駻ǧ ��Т;���Ҫ�ҹ�����ǡ��ҷ�������ա��ѧ��¡��ѧʵԻѭ�����ͺ��ا�ҹТͧ������������������ͧ�׺� ��Ҿ���������ҧҹ����໹����㨢ͧ��ҹ������·��ǡѹ

          �͡�ҡ���稾������蹴Թ������͡��й�������� ��ҨӨе�ͧ���֡�֧��ҹ�����ǧ�Ѻ����Ƿ�駾�к��ǧ�ҹ�ǧ����Т���Ҫ��� �����稡����������ǧ��� �����ǧ�Ҫ����� �����ǧ��ê������ ����ҹ��໹�� �ء���ͧ����ǹ����ǹ�˭���觷����������ҹТͧ��������������������ԭ��֧��§���"  []

ไทยเริ่มเสียสิทธิสภาพนอกอาณาเขตในสมัยใด

สิทธิสภาพนอกอาณาเขต เป็นการเสียอธิปไตยทางศาล ซึ่งไทยตกอยู่ในภาวะจำยอมมาตั้งแต่การทำสนธิสัญญาเบาว์ริง ในสมัยรัชกาลที่ 3 และสนธิสัญญาเบอร์นี ในสมัยรัชกาลที่ 4 จนถึงรัชกาลที่ 6 จึงได้ ดร.ฟรานซิส บี. แซย์ ที่ปรึกษากระทรวงการต่างประเทศ ชาวอเมริกัน ซึ่งต่อมาได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระยากัลยาณไมตรี ช่วยดำเนินการแก้ไข จน ...

สิทธิสภาพนอกอาณาเขตมีความหมายตรงกับข้อใด *

สิทธิสภาพนอกอาณาเขต (อังกฤษ: extraterritoriality หรือ extraterritorial right) หมายถึงสิทธิพิเศษทางกฎหมาย ซึ่งประเทศหนึ่งสามารถบังคับใช้กฎหมายของประเทศตนต่อบุคคลในดินแดนของประเทศอื่นได้ ตัวอย่างในอดีตอาทิ สยามเคยให้สิทธิสภาพนอกอาณาเขตแก่อังกฤษ (สนธิสัญญาเบาว์ริง) คือหากคนในบังคับอังกฤษหรือฝรั่งเศสก่อคดีในสยามก็จะไปขึ้น ...

การเสียเอกราชทางการศาลเกิดขึ้นในรัชกาลใด

นับแต่ประเทศสยามเสียสิทธิสภาพนอกอาณาเขต เสียเอกราชทางการศาลไปในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ชนชั้นปกครองในเวลานั้นก็เร่งปฏิรูปกระบวนการยุติธรรมและกฎหมายที่ถูกกล่าวหาว่าป่าเถื่อนให้เป็นอารยะขึ้น ดังพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งคณะกรรมการชำระกฎหมายขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2440 ...

สนธิสัญญาฉบับใดที่ทำให้ไทยสูญเสียสิทธิสภาพนอกอาณาเขต

สนธิสัญญาไทย-สหรัฐอเมริกา พ.ศ. 2463 เป็นข้อตกลงทวิภาคีฉบับแรกที่มีผลฟื้นฟูเอกราชทางการศาลและการศุลกากรของที่ไทยเคยสูญเสียไปก่อนหน้านั้น โดยสนธิสัญญาดังกล่าวมีเนื้อหายกเลิกสิทธิสภาพนอกอาณาเขต และให้สิทธิไทยในการกำหนดภาษีศุลกากรและค่าธรรมเนียมต่าง ๆ ได้เอง มีการลงนามเมื่อวันที่ 16 ธันวาคม พ.ศ. 2463 สนธิสัญญาดังกล่าว ...