นิทานโคลงสุภาษิตนฤทุมนาการ

โคลงสุภาษิตนฤทุมนาการ
พระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ที่มา : หนังสือบทละครเรื่อง เงาะป่า และ ประชุมโคลงสุภาษิต

                                         สุภาษิตนฤทุมนาการ
                        กิจ ๑๐ ประการที่ผู้ประพฤติยังไม่เคยเสียใจ

               ๐      บัณฑิตวินิจแล้ว                              แถลงสาร สอนเอย
          ทศนฤทุมนาการ                                           ชื่อชี้
          เหตุผู้ประพฤติปาน                                       ดังกล่าว นั้นนอ
          โทมนัสเพราะกิจนี้                                        ห่อนได้เคยมี ฯ

                                     ๑. เพราะทำความดีทั่วไป

                     ทำดีไป่เลือกเว้น                               ผู้ใด ใดเฮย
          แต่ผูกไมตรีไป                                              รอบข้าง
          ทำคุณอุดหนุนใน                                         การชอบ ธรรมนา
          ไร้ศัตรูปองมล้าง                                           กลับซ้องสรรเสริญ ฯ

                                     ๒. เพราะไม่พูดร้ายต่อใครเลย

                     เหินห่างโมหะร้อน                              ริษยา
          สละส่อเสียดมารษา                                      ใส่ร้าย
          คำหยาบจาบจ้วงอา-                                     ฆาตขู่ เข็ญเฮย
          ไปหมิ่นนินทาป้าย                                         โทษให้ผู้ใด ฯ

                                     ๓. เพราะถามฟังความก่อนตัดสิน

                      ยินคดีมีเรื่องน้อย                             ใหญ่ไฉน ก็ดี
          ยังบ่ลงเห็นไป                                               เด็ดด้วน
          ฟังตอบสอบคำไข                                         คิดใคร่ ครวญนา
          ห่อนตัดสินห้วนห้วน                                      เหตุด้วยเบาความ ฯ

                                     ๔. เพราะคิดเสียก่อนจึงพูด

                      พาทีมีสติรั้ง                                     รอคิด
          รอบคอบชอบแลผิด                                      ก่อนพร้อง
          คำพูดพ่างลิขิต                                            เขียนร่าง เรียงแฮ
          ฟังเพราะเสนาะต้อง                                     โสตทั้งห่างภัย ฯ

                                     ๕. เพราะงดพูดในเวลาโกรธ

                      สามารถอาจห้ามงด                          วาจา ตนเฮย
          ปางเมื่อยังโกรธา                                          ขุ่นแค้น
          หยุดคิดพิจารณา                                          แพ้ชนะ ก่อนนา
          ชอบผิดคิดเห็นแม้น                                      ไม่ยั้งเสียความ ฯ

                                     ๖. เพราะได้กรุณาต่อคนที่ถึงอับจน

                      กรุณานรชาติผู้                                 พ้องภัย พิบัติเฮย
          ช่วยรอดปลอดความกษัย                              สว่างร้อน
          ผลจักเพิ่มพูนใน                                            อนาคต กาลแฮ
          ชนจักชูชื่อช้อน                                              ป่างเบื้องประจุบัน ฯ

                                     ๗. เพราะขอโทษบรรดาที่ได้ผิด

                      ใดกิจผิดพลาดแล้ว                           ไป่ละ ลืมเลย
          หย่อนทิฐิมานะ                                             อ่อนน้อม
          ขอโทษเพื่อคารวะ                                         วายบาด หมางแฮ
          ดีกว่าปดอ้อมค้อม                                         คิดแก้โดยโกง ฯ

                                     ๘. เพราะอดกลั้นต่อผู้อื่น

                      ขันตีมีมากหมั้น                                สันดาน
          ใครเกะกะระราน                                          อดกลั้น
          ไป่ฉุนเฉียบเฉกพาล                                      พาเดือด ร้อนพ่อ
          ผู้ประพฤติดั่งนั้น                                           จักได้ใจเย็น ฯ

                                     ๙. เพราะไม่ฟังคำคนพูดเพศนิทาน

                      ไป่ฟังคนพูดฟุ้ง                                ฟั่นเฝือ
          เท็จและจริงจานเจือ                                      คละเคล้า
          คือมีดที่กรีดเถือ                                            ท่านทั่ว ไปนา
          ฟังจะพาพลอยเข้า                                        พวกเพ้อรังควาน ฯ

                                     ๑๐. เพราะไม่หลงเชื่อข่าวร้าย

                      อีกหนึ่งไป่เชื่อถ้อย                            คำคน ลือแฮ
          บอกเล่าข่าวเหตุผล                                       เรื่องร้าย
          สืบสอบประกอบจน                                      แจ่มเท็จ จริงนา
          ยังบ่ด่วนยักย้าย                                            ตื่นเต้นก่อนกาล ฯ

               ๐      ข้อความตามกล่าวแก้                      สิบประการ นี้นอ
          ควรแก่ความพิจารณ์                                     ทั่วผู้
          แม้ละไป่ขาดปาน                                          โคลงกล่าว ก็ดี
          ควรระงับดับสู้                                               สงบบ้างยังดี ฯ

                        - จบโคลงสุภาษิตนฤทุมนาการ -

โคลงสุภาษิตนฤทุมนาการ
พระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ที่มา : หนังสือบทละครเรื่อง เงาะป่า และ ประชุมโคลงสุภาษิต