Show ตั้งครรภ์แน่ๆ หรือแค่จะมีประจำเดือนHIGHLIGHTS:
การตั้งครรภ์สำหรับบางคนคือความยินดีที่จะมีสมาชิกใหม่ในครอบครัว แต่สำหรับบางกรณี การตั้งครรภ์กลับสร้างปัญหา โดยเฉพาะสาวโสดที่ยังไม่พร้อม หลังมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ป้องกัน ความกังวลใจจะเริ่มตามมา ยิ่งถ้าเมื่อร่างกายไม่เหมือนเดิม ซึ่งบางครั้งอาการต่าง ๆ อาจเกิดจากความวิตกกังวล ความเครียด หรืออาจเป็นเพียงเพราะประจำเดือนครั้งใหม่กำลังจะมาเท่านั้น ซึ่งผู้หญิงแต่ละคนจะมีสัญญาณบ่งบอกที่แตกต่างกันไป อาการคล้ายการตั้งครรภ์อาการก่อนมีประจำเดือน กับอาการก่อนตั้งครรภ์ บางครั้งอาจมีอาการคล้ายกันจนทำให้เกิดความเข้าใจผิด ถ้ามีอาการเหล่านี้ และสงสัยว่าใช่การตั้งครรภ์หรือเปล่า สาว ๆ ควรใช้ที่ตรวจครรภ์หรือควรปรึกษาแพทย์ เพื่อตรวจการตั้งครรภ์ต่อไป
การตรวจเพื่อยืนยันการตั้งครรภ์
ปัจจุบันการมีเซ็กซ์ในคนโสดอาจเป็นเรื่องที่ไม่เหมาะสมสำหรับสังคมไทยหากก็ไม่ใช่เรื่องแปลก แต่เมื่อใดก็ตามที่มีเพศสัมพันธ์โดยลืมป้องกันการตั้งครรภ์ ก็มักตามมาด้วยความวิตกกังวล จนบางครั้งกลายเป็นความกดดันและความเครียด จนไม่สามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ ดังนั้นหากยังไม่พร้อมหรือเป็นสาวโสดที่ไม่ต้องการตั้งครรภ์โดยไม่ตั้งใจ ควรมีการวางแผนป้องกันการตั้งครรภ์ด้วยการรับประทานยาคุมกำเนิดหรือใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ หรือหากไม่แน่ใจ ก็ควรพบแพทย์เพื่อตรวจครรภ์ให้ได้ผลที่ชัดเจน และหากตั้งครรภ์จริงก็เตรียมตัวฝากครรภ์เสียแต่เนิ่นๆ เพื่อความแข็งแรง ปลอดภัยของทั้งแม่และลูก นพ. เทวินทร์ เดชเทวพร สาขาสูติศาสตร์-นรีเวชวิทยา อนุสาขาเวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์ ดูประวัติ ประจำเดือนไม่มาประจําเดือนไม่มา, ประจําเดือนขาด หรือ ภาวะขาดประจำเดือน (Amenorrhea) เป็นปัญหาที่พบได้บ่อยของผู้หญิงทั่วไป ซึ่งโดยปกติผู้หญิงจะเริ่มมีประจำเดือนมาครั้งแรกในระหว่างอายุ 11-14 ปี* ถ้าเลยอายุ 15 ปีไปแล้วและประจำเดือนยังไม่มาก็ถือว่าผิดปกติ ซึ่งในที่นี้จะเรียกว่า “ภาวะประจำเดือนไม่เคยมา” (Primary amenorrhea) ส่วนในผู้หญิงที่เคยมีประจำเดือนมาแล้ว แล้วอยู่ ๆ ประจำเดือนก็ไม่มาหรือขาดหายไปติดต่อกัน 3 เดือน ด้วยสาเหตุต่าง ๆ จะเรียกว่า “ภาวะประจำเดือนขาด” (Secondary amenorrhea) ซึ่งเป็นอาการที่พบได้บ่อยกว่าภาวะประจำเดือนไม่เคยมา (ถ้ายังไม่ถึง 3 รอบเดือนจะเรียกว่า “ประจำเดือนมาช้ากว่ากำหนด“) การที่ผู้หญิงมีเลือดประจำเดือนออกมาทุกเดือนเป็นปกตินั้น จะต้องมีระบบการสร้างฮอร์โมนและมีระบบโครงสร้าง (กายวิภาค) ของระบบสืบพันธุ์เป็นปกติ โดยฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการเจริญพันธุ์และการมีประจำเดือน คือ Gonadrotropin releasing hormone (GnRH) เป็นฮอร์โมนที่หลั่งออกมาจากสมองส่วนลึกในสมองใหญ่ (Hypothalamus) ซึ่งจะไปกระตุ้นเนื้อเยื่อส่วนหน้าของต่อมใต้สมอง (Anterior pituitary gland) ให้สร้างฮอร์โมนเอฟเอสเอช (Folli cular stimulating hormone – FSH) และฮอร์โมนแอลเอช (Luteinizing hormone – LH) ซึ่งฮอร์โมนทั้งสองตัวนี้จะไปกระตุ้นรังไข่ให้สร้างฮอร์โมนเอสโตรเจน (Estrogen) และฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน (Progesterone) ที่จะไปทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวขึ้น เพื่อเตรียมความพร้อมสำหรับรอรับการฝังตัวของตัวอ่อนที่เกิดจากการปฏิสนธิระหว่างไข่กับตัวอสุจิเพื่อที่จะตั้งครรภ์ต่อไป แต่หากไม่มีการปฏิสนธิเกิดขึ้น ระดับฮอร์โมนต่าง ๆ ดังกล่าวจะลดลง ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกหลุดลอกและมีการฉีกขาดของหลอดเลือดในโพรงมดลูกออกมาเป็นเลือดประจำเดือนต่อไป นอกจากนั้นระบบโครงสร้าง (กายวิภาค) ของระบบสืบพันธุ์จะต้องมีมดลูก ปากมดลูก และช่องคลอดที่ปกติด้วย เพื่อจะให้เลือดประจำเดือนไหลออกมาได้ หมายเหตุ : ประจำเดือน (Menstruation) หมายถึง การมีเลือดออกมาทางช่องคลอดเป็นประจำทุก ๆ เดือน เป็นเวลาครั้งละ 2-7 วัน ซึ่งเป็นอาการแสดงของการเริ่มเข้าสู่วัยรุ่น (อายุ 11-14 ปี) ซึ่งเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนต่าง ๆ ภายในร่างกายเพื่อเตรียมความพร้อมสำหรับการเจริญพันธุ์ โดยอายุเฉลี่ยของการมีประจำเดือนครั้งแรกของเด็กผู้หญิงไทยจะอยู่ที่ประมาณ 12 ปี 7 เดือน เด็กผู้หญิงทางภาคเหนือจะมีอายุเฉลี่ยของการมีประจำเดือนเร็วกว่าภาคอื่น ๆ ส่วนเด็กทางภาคใต้จะมีอายุเฉลี่ยของการมีประจำเดือนช้ากว่าภาคอื่น ๆ ในช่วง 1-2 ปีแรกที่เริ่มมีประจำเดือน ประจำเดือนจะมาแบบไม่สม่ำเสมอ เนื่องจากการทำงานของรังไข่ยังไม่ค่อยสมบูรณ์ จึงทำให้ไข่ตกไม่สม่ำเสมอ สาเหตุที่ประจำเดือนไม่มาภาวะขาดประจำเดือนแบบปฐมภูมิ หรือ ภาวะประจำเดือนไม่เคยมา (Primary amenorrhea) เป็นอุบัติการณ์ที่พบได้ค่อนข้างน้อย คือการที่สตรีไม่เคยมีประจำเดือนมาก่อน โดยใช้เกณฑ์อายุ 15 ปีที่ยังไม่เคยมีประจำเดือน (เกณฑ์เดิมใช้อายุ 16 ปี) หรือใช้เกณฑ์อายุ 13 ปีที่ยังไม่มีลักษณะทางเพศของสตรี เช่น มีการขยายของเต้านม สะโพกผาย มีขนรักแร้และขนที่อวัยวะเพศขึ้นตามปกติ (เกณฑ์เดิมใช้อายุ 14 ปี) ส่วนสาเหตุการขาดประจำเดือนแบบปฐมภูมินี้อาจมีสาเหตุเกี่ยวกับความผิดปกติของรังไข่หรือฮอร์โมนภายในร่างกาย หรืออาจเกิดจากความผิดปกติทางโครงสร้าง (กายวิภาค) ของมดลูกหรือช่องคลอดมาแต่กำเนิด เช่น เยื่อพรหมจรรย์ไม่เปิด ไม่มีมดลูก รังไข่ หรือช่องคลอดมาตั้งแต่กำเนิด เป็นต้น หรือมีความผิดปกติของโครโมโซมทำให้มีผลต่อการทำงานของรังไข่ แต่ส่วนมากจะมีสาเหตุมาจากการเจริญเติบโตเป็นสาวที่ช้าโดยธรรมชาติ โดยไม่มีความผิดปกติใด ๆ เกิดขึ้น และมักจะมีประจำเดือนมาก่อนอายุครบ 15 ปี แต่ถ้าเลยจากนี้ไปแล้ว ก็น่าจะเกิดจากสาเหตุที่ผิดปกติดังที่กล่าวมา
ภาวะขาดประจำเดือนแบบทุติยภูมิ หรือ ภาวะประจำเดือนขาด (Secondary amenorrhea) เป็นอุบัติการณ์ที่พบได้เป็นส่วนมาก เป็นการที่สตรีเคยมีประจำเดือนมาก่อนแล้วต่อมาประจำเดือนเกิดขาดหายไปไม่มาติดต่อกัน 3 รอบเดือน ซึ่งในภาวะนี้ยังแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่ม คือ การขาดประจำเดือนตามธรรมชาติ (Physiologic secondary amenorrhea) เช่น การตั้งครรภ์ ระยะหลังคลอดในช่วงที่ให้นมลูก ช่วงวัยทอง เป็นต้น และการขาดประจำเดือนเนื่องจากมีพยาธิสภาพหรือโรคภายในร่างกาย (Pathologic secondary amenorrhea)
อาการประจำเดือนไม่มา
ผลข้างเคียงจากการขาดประจำเดือนผลข้างเคียงที่เกิดจากภาวะขาดประจำเดือนที่ไม่ได้เกิดจากการตั้งครรภ์ขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้ขาดประจำเดือน หากเกิดจากรังไข่ไม่ทำงานก็จะมีอาการคล้ายกับคนวัยหมดประจำเดือน เช่น มีอาการร้อนวูบวาบตามตัว แต่หากเกิดจากเยื่อบุมดลูกบางจนไม่มีเลือดออก เช่น จากการขูดมดลูก การฉีดยาคุมกำเนิด ก็อาจไม่มีอาการผิดปกติ แต่สาเหตุที่พบได้บ่อยในวัยรุ่นที่เกิดภาวะขาดประจำเดือนคือ ไม่มีการตกไข่ ฮอร์โมนเอสโตรเจนจึงกระตุ้นให้เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญไปเรื่อย ๆ อาจทำให้เซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกเปลี่ยนแปลงแบ่งตัวมากผิดปกติ เป็นสาเหตุทำให้มีเลือดออกจากโพรงมดลูกแบบกะปริดกะปรอยได้ การวินิจฉัยหาสาเหตุของการขาดประจำเดือนแพทย์สามารถวินิจฉัยหาสาเหตุได้จากอายุ ประวัติการมีประจำเดือน ประวัติการมีเพศสัมพันธ์ ประวัติโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ประวัติการเจ็บป่วยทั้งในอดีตและปัจจุบัน ประวัติการใช้ยาโดยเฉพาะยาคุมกำเนิดและยาฮอร์โมนต่าง ๆ ประวัติอาการร่วมต่าง ๆ (เช่น คลื่นไส้ อาเจียน) ร่วมกับการตรวจร่างกายและการตรวจภายใน นอกจากนั้นอาจมีการตรวจอื่น ๆ ทางห้องปฏิบัติการเพิ่มเติม ซึ่งมีอยู่หลายวิธี ขึ้นอยู่กับอาการของผู้ป่วย ความผิดปกติที่ตรวจพบ และดุลยพินิจของแพทย์ (ผู้ป่วยไม่จำเป็นต้องได้รับการตรวจทางห้องปฏิบัติการเหมือนกันทุกราย) เช่น
วิธีรักษาประจำเดือนไม่มา
เอกสารอ้างอิง
ภาพประกอบ : www.newhealthadvisor.com, womenshealtharticles.com, www.healthguide.net เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai) |