นอกจากนี้ยังเคสศึกษาที่น่าสนใจได้แก่ อะแคนโทสิสนิก- ริแคนที่เกิดจากกลุ่มอาการนีโอพสาติกของมะเร็งกระเพาะ อาหาร และ image challenge ด้วยครับ หากมีข้อคิดเห็น คำติชมหรือข้อเสนอแนะใดๆ กรุณาส่งมาได้ที่กองบรรณาธิการ และหากต้องการชมวารสารหรือร่วมส่งบทความต่างๆ สามารถดูและส่งผ่านทางเวบไซท์ www.kkujm.com ได้ครับ จักเป็นพระคุณยิ่ง Show
Parathyroid glands ��˹�ҷ���Ե parathyroid hormone �����˹�ҷ����ѡ 4 ��С�ä�� �ٻ��� 8 �Ҿ�͡�����������ʴ������Դ���ԫ���ԹԨ���������� hyperparathyroidism 㹼�����˭ԧ ���� 21 �� �ٻ A. �Ҿ�͡���������ʴ� subperiosteal resorption ��� radial aspect �ͧ������� (�١��) ��С�����Թ�ٹ��е����ʹ���ʹ�ҡ�Դ�����ٻ B. �Ҿ�͡��������dz��д١�ѹ��ѧ��ҹ��ҧ �ʴ� dense vertebral end-plates��õ�Ǩ�ҧ�Ǫ��ʵ���������� �������� �� 2 �Ԥ���1. 201Thallium/99mTc pertechnetate subtraction technique (201TI/99mTc subtraction) 2. Double-phase 99mTc-MIBI technique 1. 201Thallium/99mTc pertechnetate subtraction technique �������ѡ��÷�� 201TI �ж١�Ѻ�µ��������´���� parathyroid adenoma ��ǹ 99mTc �ж١�Ѻ�µ��������´� �����١�Ѻ�� parathyroid adenoma ������Ҿ����ͧ��ź�ѹ (subtraction) ��ź�Ҿ��èѺ��Ǣͧ������Ѫ�ѧ�յ��������´����� �ѧ��鹶���� parathyroid adenoma ������ö��繡�èѺ��Ǣͧ������Ѫ�ѧ����㹡����ͧ͡��¡������ͧ͡����բ�Ҵ��硡��� 0.3 ���� ��õ�Ǩ�����Ըչ���Ҩ�ռźǡ���� (false positive) ��ҡ���˵ص�ҧ�ѧ��� ���˵ط�辺����� Thyroid neoplasm Colloid goiter Focal Hashimoto, s thyroiditis ���˵ط�辺�������� Metastatic carcinoma Lymphoma Sarcoidosis 2. Double-phase 99mTc-MIBI technique 99mTc-MIBI (methoxyisobutyl isonitrile) �� lipophilic cationic complex �ж١�Ѻ�� mitochondria �ѧ����������� mitochondria �ҡ ���ա�èѺ�ͧ������Ѫ�ѧ���ҡ������������ mitochondria ���� ��õ�Ǩ���Ը� Double-phase �ж����Ҿ�� 2 ���� ��� ���з�� 15 �ҷ� (early image) ������з�� 2-3 ������� (late image) ��ѧ�մ�� ����� 99mTc-MIBI �������������ʹ�ѹ�ж١�Ѻ�µ��������´� ��� parathyroid adenoma ���ҧ�Ǵ���� �������Ҿ early image �������Ҿ late image ��èѺ��Ǣͧ������Ѫ�ѧ��㹵��������´�й���ŧ ����ö��繡����ͧ͡��Ѵਹ��� ���ͧ�ҡ����ҳ������Ѫ�ѧ��㹵��������´�Ŵŧ���ǡ���㹡����ͧ͡�ͧ parathyroid gland �ѧ��鹡���ż� ����ѧ����繺���dz�����������Ѫ�ѧ�ըѺ����٧� late image �ʴ���ҹ�Ҩ��� parathyroid adenoma �ѧ�ٻ���9 ��õ�Ǩ�����Ըչ������§ҹ����������ҡѺ 90% �ٻ��� 9 �Ҿ Parathyroid scintigraphy (Double-phase 99mTc-MIBI) 㹼����� parathyroid adenoma �ٻ A. early ���� immediate image �ʴ����������´��ҧ����˭����ٻ B. late image �ʴ�����dz����ѧ���ա�èѺ��Ǣͧ������Ѫ�ѧ���������dz����������´��ҧ��� (�١�����) �š�ü�ҵѴ���� parathyroid adenoma;㹤������Ҩ���������Ѫ�ѧ��㹡���������� (�١���˭�)��õ�Ǩ��ŵ��ҫ�Ǵ���С�õ�Ǩ���� MRI ��ǹ�˭����㹡�õԴ����š���ѡ�� MRI ���ջ���ª��㹡�õ�Ǩ�� adenoma � mediastinum ��� 85% �ͧ�����¨��� signal intensity ���բ����Ҿ T2 ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกิน(Hyperparathyroidism) คือ โรคหรือภาวะที่เซลล์ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานมากเกินปกติ จึงส่งผลให้ฮอร์โมนที่ผลิตจากต่อมนี้(ฮอร์โมนจากต่อมพาราไทรอยด์)สูงเกินปกติไปด้วย จนส่งผลต่อเนื่องให้เกิดอาการผิดปกติต่างๆขึ้น เช่น กล้ามเนื้ออ่อนแรง ปวดกระดูก กระดูกหักง่าย คลื่นไส้-อาเจียนต่อเนื่อง ต่อมพาราไทรอยด์ หรืออีกชื่อคือ ต่อมเคียงไทรอยด์ (Parathyroid gland) เป็นต่อมในระบบต่อมไร้ท่อ มีขนาดเล็ก รูปร่างค่อนข้างกลม คล้ายเม็ดถั่วเขียว โดยทั่วไปพบได้ 4 ต่อม แต่ละต่อมอยู่ติดใต้ต่อมไทรอยด์แต่ละกลีบซ้าย-ขวา โดยอยู่ทางส่วนหัวและส่วนท้ายของแต่ละกลีบ แต่ละต่อมพาราไทรอยด์มีน้ำหนักประมาณ 25-50 มิลลิกรัม และมีขนาดมักไม่เกิน 5 มิลลิเมตร ในบางคน อาจพบต่อมพาราไทรอยด์ได้มากกว่าหรือน้อยกว่า 4 ต่อมก็ได้ นอกจากนั้น บางคนต่อมเหล่านี้ อาจกระจายไปอยู่ที่เนื้อเยื่อ/อวัยวะในตำแหน่งๆอื่นได้ เรียกว่า “Ectopic parathyroid gland” เช่น ฝังอยู่ในตัวเนื้อต่อมไทรอยด์, อยู่ในเนื้อเยื่อบริเวณลำคอ, ในช่องอก, ในต่อมไทมัส, และ/หรือ อยู่รอบๆหลอดอาหาร ต่อมพาราไทรอยด์สร้างฮอร์โมน (ฮอร์โมนจากต่อมพาราไทรอยด์)ชื่อ ‘พาราไทรอยด์ฮอร์โมน(Parathyroid hormone ย่อว่า PTH)’ มีหน้าที่ควบคุมการทำงานของ แคลเซียม, ฟอสฟอรัส, และวิตามิน ดี ,ในร่างกาย/ในเลือดให้อยู่ในสมดุล โรค/ภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกิน พบทั่วโลก ประมาณ 0.3% ของประชากรทั้งหมดหรือ ประมาณ 20-22 รายต่อประชากร 1 แสนคน พบทุกเพศ ทุกอายุ ตั้งแต่เด็กแรกเกิดไปจนถึงผู้สูงอายุ แต่พบน้อยมากในเด็ก (นิยามคำว่าเด็ก) มักพบในผู้ใหญ่อายุตั้งแต่ 50 ปีขึ้นไป ผู้หญิงพบบ่อยกว่าผู้ชายประมาณ 3 เท่า (แต่ถ้าในคนอายุต่ำกว่า 45 ปี พบในผู้หญิงและในผู้ชายใกล้เคียงกัน) และมักพบในผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนสูงกว่าวัยอื่นๆ ภาวะต่อมพาราทำงานเกินเกิดได้อย่างไร?ต่อมพาราไทรอยด์เกิน พบเกิดจาก 3 สาเหตุหลัก คือ ก. สาเหตุจากโรคของต่อมพาราไทรอยด์เอง ซึ่งเรียก ภาวะ/โรคต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินสาเหตุนี้ว่า ’ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ (Primary hyperparathyroidism)’ ซึ่งพบโรคสาเหตุฯได้ประมาณ 80% ได้แก่
ทั้งนี้ ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ เมื่อตรวจเลือดจะพบมี แคลเซียมในเลือดสูง, ฟอสเฟต/ ฟอสฟอรัสในเลือดต่ำ, เอนไซม์ Alkaline phosphatase (ALP, เอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของกระดูก)สูง, และมีพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูง ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ เป็นโรคของผู้ใหญ่ ในสหรัฐอเมริกามีรายงานพบโรคนี้ได้ประมาณ 21รายต่อประชากร1แสนคน พบสูงในช่วงอายุ 52-56 ปี พบในผู้หญิงบ่อยกว่าในผู้ชายประมาณ 3 เท่า ข. สาเหตุที่ไม่ใช่จากโรคของต่อมพาราไทรอยด์เอง แต่มีโรคอื่นเป็นสาเหตุที่ทำให้ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานสูงขึ้น จากการที่โรคนั้นๆทำให้ร่างกาย/เลือดเกิดภาวะแคลเซียมในเลือดต่ำเรื้อรัง ซึ่งภาวะแคลเซียมในเลือดต่ำเรื้อรังนี้ จะไปกระตุ้นให้ต่อมพาราไทรอยด์สร้างพาราไทรอยด์ฮอร์โมน(ฮอร์โมนจากต่อมพาราไทรอยด์)สูงขึ้น เพื่อรักษาสมดุลของแคลเซียมในร่างกาย จึงเกิดเป็นภาวะ/โรคต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกิน ทั้งนี้ เรียก โรค/ภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินจากสาเหตุกลุ่มนี้ว่า ‘ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินทุติยภูมิ(Secondary hyperparathyroidism)’ โดยพบเป็นประมาณ 5-15%ของต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินรวมทุกสาเหตุ อนึ่ง:
ทั้งนี้ ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินทุติยภูมิ เมื่อตรวจเลือดจะพบมีระดับ แคลเซียมในเลือดต่ำ ระดับฟอสเฟต/ ฟอสฟอรัสในเลือดสูง ระดับเอนไซม์ Alkaline phosphatase สูง และมีพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูง ค. สาเหตุที่พบน้อยมากๆ เกิดจากการทำงานเองโดยอัตโนมัติของต่อมพาราไทรอยด์จากร่างกายเสียกลไกควบคุมต่อมพาราไทรอยด์ให้ทำงานเป็นปกติ จึงเกิดการสร้างพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูงเกิน(Autonomous parathyroid hormone production) ทั้งนี้ เรียกโรค/ภาวะจากสาเหตุนี้ว่า ‘ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินตติยภูมิ (Tertiary hyperparathyroidism)’ สาเหตุกลุ่มนี้มักพบในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง ที่เกิดต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินทุติยภูมิอยู่ก่อนแล้วและได้รับการรักษาโรคไตฯโดยปลูกถ่ายไต หลังปลูกถ่ายไต ไตกลับมาทำงานตามปกติ แต่ต่อมพาราไทรอยด์ก็ยังคงทำงานสูงอยู่เหมือนเดิม สร้างพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูงเกินเหมือนเมื่อตอนมีโรคไตเรื้อรัง ทั้งนี้ ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินตติยภูมิ เมื่อตรวจเลือดจะพบมีระดับแคลเซียมในเลือดสูง และมีพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูง แต่แยกจาก “โรคต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ”จากการที่ ผู้ป่วยมีประวัติเป็นโรคไตเรื้อรังและเคยมีต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินทุติยภูมินำมาก่อน อนึ่ง ในบทความนี้ขอกล่าวถึงเฉพาะ ”โรค/ภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ” เท่านั้น เพราะเป็นโรค/ภาวะเกือบทั้งหมดของ “โรค/ภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกิน” ส่วนโรค/ภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินทุติยภูมิและตติยภูมิ จะมีอาการของทั้งโรคต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิร่วมกับอาการของโรคที่เป็นสาเหตุ การรักษาและการพยากรณ์โรคก็จะแตกต่างกันเป็นกรณีผู้ป่วยไป เพราะจะขึ้นกับ ความรุนแรงของอาการจากภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกิน, และจากความรุนแรงของโรคที่เป็นสาเหตุ ใครมีปัจจัยเสี่ยงเกิดภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกิน?ผู้มีปัจจัยเสี่ยงเกิดต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ ได้แก่
ภาวะต่อมพาราทำงานเกินมีอาการอย่างไร?อาการจากต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ คือ ประมาณ 50% ผู้ป่วยไม่มีอาการแต่ตรวจพบจากการตรวจสุขภาพทั่วไปที่มีการตรวจค่า แคลเซียมในเลือด ว่ามีแคลเซียมในเลือดสูงเกินปกติ ส่วนในผู้ที่มีอาการ อาการที่พบได้ เช่น
ควรพบแพทย์เมื่อไร?เมื่อมีอาการต่างๆดังกล่าวในหัวข้อ”อาการฯ” ควรรีบพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเสมอ โดยไม่ต้องรอให้มีครบทุกอาการ แพทย์วินิจฉัยภาวะต่อมพาราทำงานเกินอย่างไร?การวินิจฉัยภาวะ/โรคต่อมไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ ที่สำคัญ คือ การตรวจพบ แคลเซียมในเลือดสูงต่อเนื่อง ทั้งในผู้ป่วยที่ ไม่มีอาการ และในผู้ป่วยที่ มีอาการ ดังกล่าวในหัวข้อ “อาการฯ” ร่วมกับ
นอกจากนั้น มักมีการสืบค้นเพิ่มเติมเพื่อหาผลข้างเคียงที่เกิดจากภาวะมีพาราไทรอยด์ฮอร์โมนในเลือดสูง เช่น
อนึ่ง ต่อมพาราไทรอยด์ เป็นต่อมมีขนาดเล็ก และอยู่ลึก ดังนั้น ก่อนผ่าตัดรักษา จึงมักไม่สามารถตัดชิ้นเนื้อเพื่อการตรวจทางพยาธิวิทยา หรือเจาะ/ดูดเซลล์เพื่อการตรวจทางเซลล์วิทยาได้ แพทย์จึงมักผ่าตัดรักษาก่อน แล้วจึงนำก้อนเนื้อที่ได้จาก ผ่าตัดมาตรวจทางพยาธิวิทยา รักษาภาวะต่อมพาราทำงานเกินอย่างไร?การรักษาภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิที่เกิดจากเนื้องอกต่อมพาราไทรอยด์ คือ การผ่าตัดต่อมไทรอยด์ ซึ่งปัจจุบันมีหลายเทคนิคที่ช่วยลดผลข้างเคียงจากการผ่าตัดลง เช่น การใช้การตรวจทางด้านเวชศาสตร์นิวเคลียร์ และ/หรือรังสีวินิจฉัยร่วมกับการผ่าตัด (Radio-guided surgery) เป็นต้น ส่วนในผู้ป่วยที่ไม่มีอาการ และ/หรือไม่ประสงค์ผ่าตัด หรือมีสภาพร่างกายที่ผ่าตัดไม่ได้
และในผู้ป่วยที่มีอาการ แต่สุขภาพไม่เหมาะต่อการผ่าตัด แพทย์อาจใช้การรักษาด้วย ยาลดแคลเซียมในเลือด ร่วมกับการรักษาตามอาการไปจนกว่าผู้ป่วยจะสามารถรับการผ่าตัดได้ อนึ่ง อีกวิธีรักษาที่กำลังอยู่ในการศึกษา คือ การฉีดสารบางชนิดเข้าไปในต่อมพาราไทรอยด์นี้โดยตรง เพื่อทำให้เซลล์ต่อมฯฟ่อ จึงไม่จำเป็นต้องผ่าตัด ภาวะต่อมพาราทำงานเกินก่อผลข้างเคียงอย่างไร?ผลข้างเคียงจากต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ คือ
อนึ่ง: ผลข้างเคียงจากการผ่าตัดต่อมพาราไทรอยด์ เช่น
ภาวะต่อมพาราทำงานเกินรุนแรงไหม?ความรุนแรง/การพยากรณ์โรคของโรค/ภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ ขึ้นกับสาเหตุ เช่น
ดูแลตนเองอย่างไร? มาโรงพยาบาลก่อนนัดเมื่อไหร่?การดูแลตนเองเมื่อป่วยด้วยโรค/ภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิ ที่สำคัญ ได้แก่
ป้องกันภาวะต่อมพาราทำงานเกินอย่างไร?เมื่อดูจากสาเหตุและปัจจัยเสี่ยงแล้ว ปัจจุบัน ยังไม่สามารถป้องกันโรคต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินได้ทุกชนิดได้(ยกเว้นการป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรัง แนะนำอ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com เรื่อง โรคไตเรื้อรัง ที่ทำให้เกิดโรคต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินทุติยภูมิและตติยภูมิ) แต่การตรวจสุขภาพประจำปี โดยเฉพาะในหญิงวัยหมดประจำเดือน ที่ตรวจเลือดดูค่า แคลเซียมด้วย อาจช่วยให้ตรวจพบโรคต่อมพาราไทรอยด์ทำงานเกินปฐมภูมิได้เร็วขึ้น ซึ่งจะช่วยให้ผลการรักษาควบคุมโรคนี้ดีขึ้น |