รูปแบบการปกครองสมัยอยุธยานั้นแบ่งได้ 3 ระยะ คือ การปกครองสมัยอยุธยาตอนต้น อยุธยาตอนกลาง อยุธยาตอนปลาย การปกครองสมัยอยุธยาตอนต้น สมัยพระเจ้าอู่ทองถึงสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 แบ่งการปกครองได้ 2 ส่วน ส่วนที่ 1 การปกครองในเขตราชธานีและบริเวณโดยรอบราชธานีโดย จัดการปกครองแบบจตุสดมภ์ คือ กรมเวียง-ดูแลในเขตเมืองหลวง กรมวัง-ดูแลพระราชสำนักและพิจารณาคดี กรมคลัง-ดูแลพระราชทรัพย์ กรมนา-จัดเก็บภาษีและจัดหาเสบียง ส่วนที่ 2 การปกครองส่วนหัวเมือง 1. เมืองลูกหลวง หรือเมืองหน้าด่าน ให้โอรสหรือพระราชวงศ์ชั้นสูงไปปกครอง 2. หัวเมืองชั้นใน อยู่ถัดจากเมืองลูกหลวงออกไป ให้ขุนนางที่กษัตริย์แต่งตั้งไปปกครอง 3. หัวเมืองชั้นนอก หรือหัวเมืองพระยามหานครคือหัวเมืองขนาดใหญ่ห่างจากราชธานีผู้ปกครองสืบเชื้อสายมาจากเจ้าเมืองเดิม 4. เมืองประเทศราช อยู่ไกลที่สุด มีความเป็นอิสระเหมือนเดิมแต่ต้องส่งเครื่องราชบรรณาการตามกำหนด และส่งกองทัพมาช่วยเวลาสงคราม การปกครองสมัยอยุธยาตอนกลาง สมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถถึงสมัยพระเพทราชา ได้มีการปฏิรูปเปลี่ยนแปลงการปกครองให้เหมาะสมกับสภาพการณ์ ทางการเมือง โดยมีสถาบันกษัตริย์เป็นหลักในการปกครองแบ่งได้ 2 ช่วง ช่วงที่ 1 เป็นช่วงสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ทรงปรับปรุงการปกครองใหม่เนื่องจากปัจจัยหลายๆอย่างเช่น เศรษฐกิจ ควบคุมหัวเมืองได้ไม่ทั่วถึง และเมืองลูกหลวงมีอำนาจมากขึ้น และมักแย่งชิงบัลลังก์อยู่เนืองๆ ทรงแยกทหารและพลเรือนออกจากกัน และรวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลาง ทำให้ราชธานีมีอำนาจมากขึ้น มีการควบคุมเข้มงวดมากขึ้น มีการปฏิรูปการปกครองโดยให้ สมุหนายก ดูแล ข้าราชการฝ่ายพลเรือนทั้งในราชธานี สมุหกลาโหม ดูแลฝ่ายทหาร ทั้งในราชานีและหัวเมือง การปฏิรูปส่วนหัวเมือง แยกเป็น 3 ส่วน 1. หัวเมืองชั้นใน ยกเลิกหัวเมืองลูกหลวง จัดตั้งเป็นเมืองชั้นใน ส่งขุนนางไปครอง 2. หัวเมืองชั้นนอก หัวเมืองประเทศราชเดิม ถูกผนวกเป็นส่วนหนึ่งของอยุธยาเรียกว่า เมืองพระยามหานคร ปกครองแบบใกล้ชิด เช่น พิษณุโลก นครศรีธรรมราช เป็นเมืองชั้นเอก โท และตรี 3. เมืองประเทศราช เช่น ตะนาวศรี เขมร ให้เจ้านายพื้นเมืองเดิมปกครอง ส่งบรรณาการและกองทัพมาช่วยเวลาเกิดสงคราม ช่วงที่ 2 ตรงกับสมัยพระเพทราชา ถ่วงดุลอำนาจทางทหารโดย หัวเมืองฝ่ายเหนือให้สมุหนายกดูแลทหารและพลเรือน หัวเมืองใต้ให้สมุหกลาโหมดูแลทั้งทหารและพลเรือน ปกครองสมัยอยุธยาตอนปลาย สมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ทรงปรับเปลี่ยนอำนาจทางทหาร เพื่อถ่วงดุลมากขึ้นโดย ให้พระคลังดูแลทหารและพลเรือนทางใต้แทนสมุหกลา-โหม ส่วนสมุหนายกยังคงเหมือนเดิม สรุปการปกครองสมัยอยุธยามีการปรับปรุงให้เหมาะสมกับสถานการณ์ทางการเมืองโดยมีจุดมุ่งหมายที่สำคัญคือพยายามรวมอำนาจการปกครองสู่ส่วนกลาง และควบคุมการปกครองหัวเมืองต่างๆ ให้มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น พร้อมกับพยายามจัดรูปแบบการปกครอง เพื่อถ่วงดุลอำนาจกับกลุ่มเจ้านายและขุนนาง ซึ่งเป็นกลไกสำคัญในการปกครอง วาทิน ศานต์ สันติ : เรียบเรียง หนังสือประกอบการเขียน ประภัสสร บุญประเสริฐ.ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจไทย = Economic history of Thailand : HI 322. พิมพ์ครั้งที่ 5.กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยรามคำแหง. 2552. วิไลเลขา ถาวรธนสาร และคณะ. พื้นฐานวัฒนธรรมไทย = Foundations of Thai culture : HI 121. พิมพ์ครั้งที่ 10. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยรามคำแหง. 2536. ต่อมาในสมัยพระบรมไตรโลกนาถทรงปรับปรุงการปกครองเพื่อเพิ่มอำนาจให้กับราชธานี จึงจัดระเบียบการปกครองใหม่เพื่อรวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลาง โดยแบ่งเป็น - ราชธานี การปกครองราชธานี - กรมเมือง ดูแลความสงบเรียบร้อยภายในราชธานี การปกครองสมัยพระบรมไตรโลกนาถทรงปฏิรูป ใหม่เป็น สมัยพระบรมไตรโลกนาถทรงแยกฝ่ายทหารและพลเรือนออกจากกัน โดยตั้งตำแหน่งอัครมหาเสนาบดี 2 ตำแหน่ง คือ |
การปกครองสมัยอยุธยามีกี่สมัย
กระทู้ที่เกี่ยวข้อง
ลิขสิทธิ์ © 2024 th.apacode Inc.
