ระบบกึ่งประธานาธิบดี From Wikipedia, the free encyclopediaสาธารณรัฐกึ่งประธานาธิบดี (), ระบบกึ่งประธานาธิบดี (semi-presidential system), ระบบบริหารคู่ (dual executive system), ระบบกึ่งประธานาธิบดีกึ่งรัฐสภา หรือ ระบบกึ่งรัฐสภากึ่งประธานาธิบดี เป็นระบอบการปกครองแบบหนึ่งที่เป็นประมุขและหัวหน้าฝ่ายบริหารโดยใช้อำนาจผ่าน ระบบกึ่งประธานาธิบดีมีต้นกำเนิดใน �Ѱ���Ẻ����Ѱ�����С�觻�иҹҸԺ�չ�����Ѱ����ѡɳм����ҹ�����ҧ�Ѱ���Ẻ�Ѱ��ҷ��������ӹҨ�٧�ش㹡�ú������½��º�������н��¹ԵԺѭ�ѵԨ��Ҩҡ������͡��駢ͧ��ЪҪ��µç ����Ѱ���Ẻ��иҹҸԺ�շ�������˹����ӹҨ��������ǹ ��� �ԵԺѭ�ѵ� ��������е��ҡ�� �շ��������¡�ӹҨ�ѹ���索Ҵ�����������ա�û�Ժѵԧҹ���ҧ����� ����Ѻ�Ѱ���Ẻ����Ѱ�����С�觻�иҹҸԺ�չ�� �ա�èѴ��û���ͧ㹻���Ƚ�������繻�����á ��觡�û���ͧ��ٻ�ͧ�Ѱ��Ź�� ��иҹҸԺ�ի���Ҩҡ���͡����µç�ͧ��ЪҪ� ������Է���͡���§���͡��� ��ǹ����Ѱ����ը��Ҩҡ����觵�駢ͧ��иҹҸԺ�� �͡�˹�ͨҡ��Ҫԡ�Ѱ��� ��駽��¹ԵԺѭ�ѵ���л�иҹҸԺ�����ӹҨ�Ǻ�������Ѱ����շ����������оĵ�㹷ҧ�����������������ѹ���µ�ͻ���Ȫҵ���л�иҹҸԺ����ٻẺ����������㹰ҹ������˹�ҽ��º����������Ѻ�к��Ѱ���Ẻ��иҹҸԺ�� �ѡɳз���Ӥѭ�ͧ�ٻ�ͧ�Ѱ���Ẻ��� ��� 1. ����آ�ͧ�Ѱ �繻�иҹҸԺ�ի�����Ѻ������͡��駨ҡ��ЪҪ��µç�繻���آ����պ��ҷ�ҧ������ͧ ������ӹҨ�觵�駤���Ѱ����� ������ӹҨ�غ��Ҽ��᷹��ء�óջ�иҹҸԺ�ը֧����㹰ҹ��繴�Ŷ�ǧ�ӹҨ�ͧ�Ѱ�����������ӹҨ��������º����è������Ҵ�ʶ����Ҿ㹡�ú����û������ 2. �Ѱ��� �Ѱ���Ẻ����Ҩ����������������ͧ��ҡ��� ��Ҫԡ�Ѱ�����к��������ӹҨ�ҡ������Ҫԡ�Ѱ�����к���иҹҸԺ�� �����ӹҨ���¡�����Ҫԡ�Ѱ�����к��Ѱ��ҡ���Ǥ�� �ӹҨ���¹ԵԺѭ�ѵ����ӹҨ��äǺ�����ú������Ҫ����蹴Թ�ͧ���º����� ���Ըյ�駡�з��������Դ��Ի����� (�к���иҹҸԺ�� ���¹ԵԺѭ�ѵ�������ӹҨ��駡�з��������Դ��Ի��½��º�����) ����Ҫԡ�Ѱ����������ö��ç���˹����Ѱ�����㹢�����ǡѹ�� �����ҡ���Ѱ����յ�ͧ���͡�ҡ��Ҫԡ�Ѱ��� 3. ����Ѱ����� ��� ��кؤ�ŷ���˹�ҷ������û���� ������Ѻ����觵�駨ҡ��иҹҸԺ�� �ҡ�ؤ�ŷ��������Ҫԡ�Ѱ��� ����Ѱ����ի���չ�¡�Ѱ����������˹�� �е�ͧ�Ѻ�Դ�ͺ��ͻ�иҹҸԺ����е���Ѱ��Ҵ��� ��駻�иҹҸԺ������Ѱ������ӹҨ������¡�Ѱ����վ鹨ҡ���˹��� 4. ��� ��ʶҺѹ����� �պ��ҷ㹷ҧ����¡�þԨ�ó���ö��շ�駤������Ф���ҭ�仵�������� ��������ӹҨ�оԨ�ó���ҡ����¢ͧ���¹ԵԺѭ�ѵ����ͤ���觢ͧ���º�������Ѵ����Ѱ�����٭������� �����ǡѺ�����к��Ѱ��� 5. 㹷ҧ��Ժѵ� ����Ѱ�����к����д��Թ����ҧ�Һ���㹻���ȷ���վ�ä������ͧ���¾�ä����繾�ä������ͧ���������º�Թ�¡��� �����ȷ������վ�ä������ͧ��ѡɳдѧ����ǡ��Ҩ�д��Թ��õ���к���������ҧ�Һ��蹾������ ������һ�иҹҸԺ�����ӹҨ���л�йջ�й��������������������Ѱ�����Ф���Ѱ����ջзСѹ���ҧ�ع�ç�� ��Ͷ�һ�иҹҸԺ�������� ����㴽���˹�觢Ҵ�����Ѻ�Դ�ͺ��иҹҸԺ�ա�����ö���ӹҨ㹰ҹл���آŧ���� �Ҩ���繡�ûŴ����Ѱ����������غ������¡��� 6. ������·�������� �Ѱ���Ẻ������ѡɳ���Ẻ��� �¹���ѡ��÷��բͧ�к��Ѱ�������к���иҹҸԺ���Ҽ����ҹ�ѹ��Ժѵ� ������л�����Ҩ�м����ҧ�ѹ������繨е�ͧ�����ͧ������������ �� ������Թ������к��Ѱ�������ѡ �������Ըա�úҧ���ҧ�ͧ�к���иҹҸԺ������ ��͡�˹��������٧�ش���ӹҨ���Ҵ��ҡ����¢ͧ�Ѱ������ͤ���觢ͧ����Ѱ����բѴ�Ѻ�Ѱ�����٭������� ���·���Ҫͧ���¹ԵԺѭ�ѵ� ���º�������л�иҹҸԺ�������Թ��µ�ҧ�ҡ������� ��� ���¹ԵԺѭ�ѵ���н��º������Ҩҡ������͡��駢ͧ��ЪҪ�������Է���͡���§���͡��駷��ǻ���� ��ǹ��иҹҸԺ�չ�����Ҩҡ����觵�����������ӹҨ�ҧ������ͧ��������§��ҾԸ���ҹ�� ������ٻ�Ѱ���������ٻẺ��� �繡�����ٻ�ͧ�Ѱ�����кͺ��û���ͧ��кͺ��ЪҸԻ����ҹ�� ����Ǥ�� �ٻ�ͧ�Ѱ��ŷ�����ӹҨ�٧�ش㹡�û���ͧ�����᷹��ЪҪ� ���Ѱ����ѧ��ͧ���ӹҨ����㹡�ͺ�����Ѻ�Դ�ͺ����������������Ǻ����ͧ��ЪҪ�������������¤������ �Ѱ��Ũ�������ӹҨԻ�·�����Ѻ�ҡ��ЪҪ�������ҧ�������� ����仵��ਵ������ͧ��ЪҪ���ǹ�˭�ͧ����� ������Ѱ����������ö�ӵ��ਵ������ͧ����ǹ�˭������� ��ЪҪ����Է�Է�������¹�ŧ����Ѱ��Ūش��������ҷ�˹�ҷ��᷹�Ѱ��Ūش����� �����ҧ�á�������ȷ�軡��ͧ���� �к�༴稡�úҧ������������»���� �����ҧ��Ҥ�����ͧ��кͺ��ЪҸԻ�¡��Ҩ�й�����ٻẺ�ͧ�Ѱ�����кͺ��ЪҸԻ���ٻ��ٻ˹����� ��㹷ҧ��ԺѵԷ�����ԧ����������� �ѧ��������ժ�������ѡ�ͧ��û�Ժѵ�������� ���֧����ҨѴ�������㹢��¢ͧ�Ѱ��ŷ������ٻẺ���������������ǹ���� อย่างไร ก็ได้มีการแสดงความคิดเห็นตามมาอย่างหลากหลาย ซึ่งกล่าวโดยสรุปได้ว่าระบอบประธานาธิบดีเองนั้นก็มิใช่จะมีความสมบูรณ์หรือเหมาะสมกับทุกประเทศเพราะมีทั้งข้อดีและข้อเสียในตัวของมันเอง ข้อดีก็คือประธานาธิบดีไม่ต้องถูกรัฐสภาตรวจสอบหรือถูกเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจ แต่ข้อเสียก็คือหากประเทศใดที่ใช้ระบอบนี้ระบบพรรคการเมืองไม่เข้มแข็งก็จะเกิดความไม่ราบรื่นในการบริหารประเทศตามมาโดยเฉพาะอย่างยิ่งในการออกกฎหมาย เป็นต้น
ระบอบกึ่งประธานาธิบดี(semi-presidential system)หรือเรียก อีกอย่างหนึ่งว่าระบอบกึ่งรัฐสภา(semi-parliamentary system)ที่จะกล่าวถึงนี้ จริงๆแล้วก็คือระบอบประธานาธิบดีนั่นเอง แต่ได้ถูกปรับปรุงหรือแก้ไขหลักการใหม่เพื่อเหมาะสมกับแต่ละประเทศ ซึ่งประเทศแรกที่นำระบอบกึ่งประธานาธิบดีมาใช้ก็คือประเทศฝรั่งเศส และตามมาด้วยประเทศที่เกิดใหม่ทั้งหลายที่เคยเป็นอดีตสหภาพโซเวียตภายหลังจากการล่มสลายของระบอบคอมมิวนิสต์นั่นเอง
ระบอบกึ่งประธานาธิบดีนี้พัฒนามาจากประเทศฝรั่งเศสในช่วงที่มี ความวุ่นวายทางการเมือง ไม่ว่าใครจะขึ้นมาเป็นประธานาธิบดีก็จะเกิดข้อขัดแย้งอยู่เสมอ ทำให้การบริหารบ้านเมืองหยุดชะงัก ดังนั้น นักรัฐศาสตร์และนักกฎหมายมหาชนของฝรั่งเศสจึงได้คิดรูปแบบการปกครองใหม่ที่นำเอาระบอบประธานาธิบดีและระบอบรัฐสภามาผสมผสานกัน โดยให้ประธานาธิบดียังมีอำนาจมากแต่ก็เปิดโอกาสให้รัฐสภาควบคุมการทำงานของฝ่ายบริหารได้ด้วย
หลักการสำคัญของระบอบกึ่งประธานาธิบดี ๑) ประธานาธิบดียังคงมีอำนาจสูงสุด เพราะได้รับการเลือกตั้งมาจากประชาชนโดยตรง โดยประธานาธิบดีเป็นผู้แต่งตั้งนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐบาล ประธานาธิบดีในระบอบนี้แตกต่างจากระบอบประธานาธิบดีคือประธานาธิบดีจะแบ่งสรรอำนาจในการบริหารให้แก่นายกรัฐมนตรีและคณะรัฐบาลบางส่วน กล่าวให้เข้าใจง่ายๆก็คือประธานาธิบดีมีอำนาจในทางการเมือง ส่วนนายกรัฐมนตรีมีอำนาจในการบริหารจัดการ แต่อำนาจในการอนุมัติ ตัดสินใจ และการลงนามในกฎหมายยังคงอยู่ที่ประธานาธิบดี ซึ่งแตกต่างจากประธานาธิบดีในระบอบประธานาธิบดีที่จะกุมอำนาจบริหารไว้หมดและจะไม่มีตำแหน่งนายกรัฐมนตรีในระบอบนี้ และในทำนองกลับกันตัวประธานาธิบดีในระบอบรัฐสภาก็เป็นเพียงประมุขแต่ไม่มีอำนาจในการบริหาร โดยมีนายกรัฐมนตรีเป็นหัวหน้าฝ่ายบริหารแทน
๒) อำนาจของรัฐสภาในระบอบนี้อยู่กึ่งกลางระหว่างระบอบรัฐสภาและระบอบประธานาธิบดี คือ รัฐสภามีอำนาจมากรัฐสภาในระบอบประธานาธิบดี แต่ก็ยังมีอำนาจน้อยกว่าระบอบรัฐสภา เพราะรัฐสภามีอำนาจในการควบคุมการทำงานของคณะรัฐมนตรีได้ สามารถตั้งกระทู้ถามหรือเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีได้ ซึ่งในระบอบประธานาธิบดีไม่สามารถทำอย่างนี้ได้
๓) นายกรัฐมนตรีต้องรับผิดชอบต่อทั้งประธานาธิบดีและรัฐสภา เนื่องจากนายกรัฐมนตรีได้รับการแต่งตั้งจากประธานาธิบดี นายกรัฐมนตรีจึงต้องรับผิดชอบต่อประธานาธิบดี แต่ในขณะเดียวกันก็จะต้องรับผิดชอบต่อรัฐสภาด้วย ฉะนั้น นายกรัฐมนตรีจึงมีภาระที่ต้องขึ้นอยู่กับทั้งประธานาธิบดีและรัฐสภา เพราะทั้งประธานาธิบดีและรัฐสภาสามารถปลดนายกรัฐมนตรีออกได้ นอกจากนั้นนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีอาจเข้าร่วมการประชุมรัฐสภาได้ แต่ไม่มีสิทธิออกเสียง
จากที่กล่าวมานี้จะเห็นได้ว่าคณะรัฐมนตรีในระบอบกึ่งประธานาธิบดีนี้ค่อนข้างปฏิบัติงานด้วยความยากลำบากกว่าคณะรัฐมนตรีในระบอบประธานาธิบดีแท้ๆหรือคณะรัฐมนตรีในระบอบรัฐสภา เพราะต้องรับผิดชอบต่อทั้งประธานาธิบดีและรัฐสภา และยิ่งหากประเทศใดที่มีพรรคการเมืองจำนวนมากแล้ว รัฐสภาก็อาจจะไม่มีเสถียรภาพ หรือหากประธานาธิบดีไม่มีบารมีจริงๆก็อาจจะควบคุมคณะรัฐมนตรีหรือประสานงานกับรัฐสภาไม่ได้ ความวุ่นวายก็ตามมา
อย่างไรก็ตามระบอบกึ่งประธานาธิบดีฯนี้ใช่ว่าจะไม่มีข้อดีเสียทีเดียว ไม่เช่นนั้นประเทศที่เกิดใหม่ทั้งหลายคงไม่นำระบอบกึ่งประธานาธิบดีนี้ไปใช้กันเป็นจำนวนมาก ข้อดีที่เห็นได้ชัดก็คือ การที่ประธานาธิบดีมีอำนาจเด็ดขาดและมีอิสระในการทำงาน ซึ่งเหมาะสมกับประเทศฝรั่งเศสหรือประเทศเกิดใหม่ทั้งหลาย เพราะสภาพบ้านเมืองของประเทศฝรั่งเศสในขณะนั้นและประเทศเกิดใหม่ทั้งหลายหาผู้ที่มีบารมีหรือมีอิทธิพลทางการเมืองได้ยาก หากใช้ระบอบรัฐสภาก็จะทำให้รัฐบาลไม่มีเสถียรภาพในการบริหารประเทศเพราะมีพรรคเล็กพรรคน้อยจำนวนมาก การที่ประธานาธิบดีมีอำนาจเด็ดขาดจึงทำให้รัฐบาลมีอายุยืนยาวขึ้น สามารถปฏิบัติภารกิจได้เต็มที่โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภารกิจด้านการทหาร
ข้อดีอีกประการหนึ่งที่เป็นลักษณะพิเศษของระบอบนี้ก็คือการแยกอำนาจทางการเมืองและอำนาจบริหาร ทำให้ประธานาธิบดีไม่ต้องทำงานบริหารแบบงานประจำ เช่น การลงนามลงชื่อในงานประจำทั้งหลาย การแต่งตั้งโยกย้ายเจ้าหน้าที่ของรัฐ ฯลฯ ประธานาธิบดีในระบอบนี้ได้ใช้เวลาในการปฏิบัติงานด้านการเมืองอย่างเต็มที่ เช่น การเสนอนโยบาย วิเคราะห์และวางแผนทางการเมืองทั้งภายในและภายนอกประเทศ กล่าวโดยทั่วไปแล้วไม่ว่าจะเป็นระบอบประธานาธิบดี ระบอบรัฐสภาหรือระบอบกึ่งประธานาธิบดีต่างก็มีข้อดีข้อเสียแตกต่างกันไป ประเทศไหนจะใช้การปกครองในระบอบใดย่อมขึ้นอยู่กับพัฒนาการทางการเมืองของประเทศนั้นๆ และขึ้นอยู่กับแนวคิดของประชาชนในชาติว่าจริงๆแล้วเขาต้องการการปกครองในระบอบไหน
เราต้องไม่ลืมว่าไม่ว่าจะเป็นการปกครองในระบอบใดใน ๓ ระบอบนี้ จะขาดเสียซึ่งหลักการของประชาธิปไตยไปไม่ได้ หลักการที่ว่านั้นก็คือการมีส่วนร่วมของประชาชนผู้ซึ่งเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตย หลักของของความเสมอภาคในการแสดงความคิดเห็นอย่างเท่าเทียมกันไม่ว่าอยู่ส่วนไหนของประเทศ หลักของการยอมรับในศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ไม่ว่าจะเกิดมาในตระกูลใดหรือชนเผ่าใดว่ามีความเป็นมนุษย์มีเลือดมีเนื้อและล้วนแล้วแต่ต้องการสิทธิเสรีภาพในการพูดและการเขียนตราบใดที่ไม่ไปละเมิดสิทธิผู้อื่น
การเมืองก็เหมือนสิ่งอื่นๆที่ต้องมีการปรับปรุงและพัฒนาไปตามระยะเวลา การที่ประเทศใดยังแข็งขืนทวนกระแสโลกให้บุคคลเพียงไม่กี่ตระกูลหรือไม่กี่อาชีพยึดครองโดยไม่สนใจใยดีกับเสียงของประชาชน กลุ่มคนเหล่านั้นย่อมหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะถูกกงล้อของประวัติศาสตร์กวาดตกเวทีไปอย่างแน่นอน |