เมื่อ พระอภัย มณี ถาม ถึง วิธีการ ที่จะหนีผีเสื้อสมุทร เงือกน้ำ แนะนำว่า อย่างไร

ถอดคำประพันธ์ หน้า ๓๗ กล่าวถึงพระอภัยมณีอยู่กับนางผีเสื้อจนมีลูกชาย มีหน้าตาเหมือนพ่อ แต่ดวงตาแดงดังดวงอาทิตย์ มีกำลังดังพระยาช้างพลาย มีเขี้ยวคล้ายแม่มีกำลังมาก ถอดคำประพันธ์ หน้า ๓๗ พระอภัยมณีมีความรักใคร่เฝ้าเลี้ยงดูลูกของตนจนอายุได้แปดปี จึงตั้งชื่อลูกว่าสินสมุทร พระอภัยมณีถอดแหวนของตนผูกเป็นสายสร้อยให้แก่สินสมุทร ถอดผ้าคาดเอวเพื่อทำเป็นเสื้อผ้า สอนวิชาเป่าปี่และเพลงอาวุธให้จนเก่งกาจ วันหนึ่งนางผีเสื้อสมุทรออกจากถ้ำไปจับสัตว์น้ำกินเป็นอาหารอย่างมีความสุขความสุข ถอดคำประพันธ์ หน้า ๓๘ ฝ่ายสินสมุทรไม่เคยไปไกลห่างจากพระอภัยมณีด้วยสินสมุทรมีความรักพระอภัยมณีมากกว่านางพีเสื้อสมุทร เห็นพระอภัยนอนหลับอยู่ ก็หนีไปวิ่งเล่นและเห็นแผ่นหินพิงปิดปากถ้ำไว้ จึงลองผลักด้วยกำลัง ก็พังออก เห็นหาดทรายสวยระยิบเป็นสีเงิน เห็นทะเลกว้างและป่าเขาที่ไม่เคยเห็นมาก่อน ก็ออกวิ่งเล่นและว่ายน้ำด้วยความมีเชื้อของผีเสื้อสมุทรก็ดำผุดดำว่ายได้ทั้งวันอย่างสนุกสนาน ไปพบเงือกเข้าก็แปลกใจ เห็นเป็นครึ่งคนครึ่งปลา สินสมุทรถามเงือกฝ่ายเงือกก็ไม่ตอบ สินสมุทรจึงจับไปให้พระอภัยมณีดู พอมาถึงถ้ำก็ร้องหาพระอภัยมณี พระอภัยมณีตื่นขึ้นมาก็มองหาสินสมุทร เห็นสินสมุทรเงือกมาก็ตกใจเพราะเห็นวิ่งเล่นอยู่จึงถามสินสมุทรว่าไปจับเงือกมาจากไหน สินสมุทรก็เล่าให้พระอภัยมณีฟัง พระอภัยมณีฟังก็ตกใจบอกสินสมุทรว่าถ้าแม่รู้ก็จะโกรธ ด้วยเกรงว่าจะพาพ่อหนี เราจะพากันตายหมด สินสมุทรหลังจากฟังที่พระอภัยมณีพูดก็นึกสงสัยจึงถามความจริงกับพ่อตนว่าทำไมเป็นเช่นนี้ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสุดท้ายหน้า ๓๘ พระอภัยมณีฟังสินสมุทรพูดก็น้ำตาไหล แล้วก็เล่าความจริงให้สินสมุทรฟังว่าแม่ของเจ้าเป็นผีเสื้อสมุทร ไปจับตัวพ่อมาไว้ที่ถ้ำแล้วแม่ก็ให้กำเนิดสินสมุทรขึ้นมาจนอายุได้แปดขวบ เจ้าไปเปิดประตูถ้าแม่มาเห็นเข้าไม่รู้จะอยู่หรือตายเลยเราพ่อลูก ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๓๙ พอสินสมุทรรู้ความจริงว่าแม่เป็นผู้หญิงที่มีรูปร่างไม่สวย น่าเกลียด จึงร้องไห้เสียใจ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๓๙ ฝ่ายเงือกน้ำได้ฟังที่พระอภัยมณีพูดกับสินสมุทรก็เข้าใจเพราะว่าฟังภาษามนุษย์รู้เรื่องก็อ้อนวอนขอความเห็นใจจากพระอภัยมณีด้วยความเจ็บปวดว่าไว้ชีวิตข้าด้วย ลูกชายของท่านลากข้าขึ้นมาเนื้อตัวจะขาดออกเป็นสองซีก ลูกเต้าของข้าก็พลัดหลงกันไปหมด เช่นเดียวกับท่านที่ถูกเขาลักพาตัวมาได้โปรดจงยกโทษให้ด้วย ซึ่งตอนนี้ปากถ้ำถูกพังไปหมดแล้วให้ลูกชายของท่านนั้นยกหินมาปิดไว้ใหม่ ข้าเห็นว่าอีกนานกว่านางผีเสื้อสมุทรจะกลับมาข้าขออาสาเกลี่ยทรายให้เป็นเหมือนเดิม และพวกพ้องของข้าทั้งหมดจะขอรับใช้ท่านตลอดไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๓๙ พระอภัยมณีได้ฟังเงือกพูดก็คิดสงสารแล้วบอกว่าเจ้านี่ช่างรู้จักเจรจา งั้นอยู่คุยกันก่อนแล้วค่อยไป ข้าต้องการหนีนางผีเสื้อสมุทรแต่ไม่รู้เลยว่าตอนนี้อยู่ที่ไหนท่านเงือกมีความชำนาญทางช่วยแนะนำทีว่าทำอย่างไรจึงจะหนีพ้น ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๓๙ – ๔๐ ฝ่ายเงือกยกมือขึ้นไหว้แล้วบอกพระอภัยมณีว่ามหาสมุทรนี้มีมาตั้งนานแล้วเป็นเขตแดนของผีเสื้อสมุทรตั้งแต่ทางเหนือจนถึงภูเขา ส่วนทางทิศใต้มีความยาวไปจรดถึงเกาะแก้วมังกร หนทางไปเกาะแก้วใช้เวลาเจ็ดเดือน ไปในกลางมหาสมุทรนี้ไม่มีบ้านเรือนเลยสักหลังแต่นานปีจะมีเรือสำเภาจากเมืองลังกาจะผ่านมาสักลำหนึ่งพวกข้ารู้ดีด้วยแต่เดิมปู่ย่าของข้าเป็นมนุษย์ อายุของข้าก็ห้าร้อยแปดสิบปีกว่าๆแล้วจึงรู้ที่มาที่ไปของมหาสมุทรนี้ ถึงแม้จะหนีผีเสื้อสมุทรไปให้ไกลเท่าไหร่คงไม่พ้นเพราะหนทางยาวไกลมาก แต่มีฤๅษีอยู่ตนหนึ่งอายุราวพันปีอยู่ที่เกาะแก้วพิสดาร พวกชาวต่างชาติที่เรือแตกก็จะไปขอเป็นลูกศิษย์กันมากมาย เพราะว่าฤๅษีตนนี้มีวิชาอาคมแก่กล้าภูตผีปีศาจจึงไม่กล้าเข้าใกล้ ถ้าท่านจะคิดหนีไปอาศัยที่เกาะท่านฤๅษีคงจะไม่ว่าอะไรเผื่อเรือสำเภาผ่านมาท่านจะได้อาศัยกลับบ้านเมือง แต่หนทางนั้นไกลนักอุปสรรคก็มากอยากบอกให้ท่านรู้ กำลังของข้าจะพาท่านหนีต้องใช้เวลาเจ็ดวันจึงจะถึงเกาะแก้วพิสดาร แต่นางผีเสื้อสมุทรมีกำลังมากใช้เวลาสามวันก็สามรถตามทันได้ ถ้าใช้อุบายให้นางผีเสื้อสมุทรไปอยู่ป่าแล้วพวกเราเดินทางไปล่วงหน้าก็คงจะหนีทันขอให้พระอภัยมณีคิดให้รอบคอบ ถ้าคิดดีแล้วก็ให้ลูกชายไปตามที่หาดทรายจะได้มาฟังหนทางหนี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๐ พระอภัยฟังก็รู้สึกสบายใจขึ้นแล้วบอกเงือกว่าให้ทำตามอย่างที่ได้ให้คำมั่นไว้ ซึ่งลูกชายข้าที่ทำผิดไปท่านอย่าโกรธเลย พระอภัยมณีก็สั่งให้สินสมุทรไปปิดปากถ้าถ้ำไว้อย่างเดิม ขอขมาลาโทษในสิ่งที่ตนทำแล้วอุ้มจูงออกไปที่ชายหาด พอพระอภัยมณีถึงปากถ้ำเห็นมหาสมุทรก็คิดถึงน้องชายจนน้ำตาไหล จากนั้นก็ให้สินสมุทรปิดปากถ้ำไว้เหมือนเดิม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๐ – ๔๑ ฝ่ายผีเสื้อสมุทรหลังจากหาอาหารกินแล้วขึ้นจากน้ำ ก็หาผลไม้ชนิดต่างๆแล้วกลับมายังถ้ำเห็นหินปิดอยู่ก็กลายร่างเป็นหญิงสวยแล้วเข้ามาในถ้ำ เห็นพระอภัยมณีกับสินสมุทรอยู่ก็วางผลไม้ลง พระอภัยมณีก็หยิบผลไม้กินกับสินสมุทรไปตามประสา หลังจากนั้นทั้งสามก็เข้านอนแต่นางผีเสื้อสาวก็คิดหว่านล้อมล่อลวงพระอภัยแต่ก็ไม่สำเร็จ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๑ ฝ่ายผีเสื้อน้ำเมื่อจะไกลจากพระอภัยมณีและผีเสื้อสมุทรก็นอนไม่หลับพลิกตัวไปมามีแต่ความกังวลใจจนถึงเช้า พอเผลอหลับก็ฝันว่าเทวดาที่รักษาเกาะมาพังถ้ำของตนจนพังยับเยิน เอาค้อนเหล็กขนาดใหญ่ทุบตนแทบขาดใจตาย ควักลูกตาของนางแล้วก็เหาะหายไป นางผีเสื้อสมุทรกลัวจนตัวสั่น สะดุ้งตื่นแล้วรีบไปหาพระอภัยมณีเล่าความตามที่ฝันให้พระอภัยมณีฟังว่าไม่เคยฝันเช่นนี้มาก่อนให้พระอภัยมณีช่วยทำนายว่าเป็นฝันดีหรือฝันร้าย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๑ พระอภัยฟังแล้วก็นึกสิ่งที่นางฝันร้ายก็เพราะจะคิดหนี พอได้ช่องทางพระอภัยมณีก็ใช้เล่ห์เหลี่ยมกับนางยักษ์ว่าเจ้าฝันร้ายมากตามตำราบอกไว้เทวดานั้นคือปีศาจ จะมาเอาชีวิตเจ้าไปพี่นี่ใจหายมากและก็รู้สึกเสียใจว่าเราจะหมดวาสนากันแล้ว แล้วก็อยากให้เราตายไปด้วยกัน พี่จะลองไปอ้อนวอนขอชีวิตน้อง กลัวน้องของพี่จะไม่ทำตามที่ท่านเทวดาบอก ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๑ นางผีเสื้อเมื่อได้ฟังพระอภัยมณีทำนายจบก็รีบบอกให้พระภัยมณีช่วยนางด้วยถ้าให้นางทำสิ่งใดนางจะไม่ขัดสักคำ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๒ พระอภัยมณีได้ฟังก็ดีใจที่เป็นไปตามที่ตนคิด จึงบอกว่านางยักษ์ว่าสิ่งที่น้องฝันมันเป็นจริงตามตำราที่มีมาแต่สมัยโบราณถ้าใครฝันแบบน้องจะต้องสิ้นชีวิต เพราะฉะนั้นน้องต้องไปอยู่คนเดียวที่ตีนเขาอดข้าวอดน้ำสามวันแล้วเทวดาท่านจะบันดาลให้มีชีวิตอยู่ต่อไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๒ . หลังจากที่นางผีเสื้อสมุทรได้ฟังก็เชื่อในสิ่งที่พระอภัยมณีพูดก็ตอบตกลงว่าจะไปจึงบอกให้พระอภัยมณีเลี้ยงดูสินสมุทรอยู่ในถ้ำให้ดีอีกสามวันตนจะกลับมาแล้วนางผีเสื้อสมุทรก็หันไปสอนสินสมุทรว่าอย่าดื้อกับพ่อถ้าดื้อแม่จะกลับมาตี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๒ สินสมุทรสงสารแม่เพราะรู้ว่าพระอภัยมณีจะพาหนีสินสมุทรจึงกราบลาแม่ พระอภัยเห็นเช่นนั้นจึงแกล้งห้ามสินสมุทรว่าอย่าตามแม่ไปเลยอยู่ฝึกเป่าปี่รำกระบี่กระบองกับพ่อดีกว่า ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๔๒ นางผีเสื้อในตอนแรกก็แปลกใจแต่เมื่อเห็นพระอภัยมณีปลอบลูกชายก็หายสงสัย ก็ออกเดินทางเข้าป่า ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าห้าหน้า ๔๒ ฝ่ายพระอภัยมณีปลอบขวัญสินสมุทรคู่หนึ่งก็หยิบปี่เก็บของแล้วให้สินสมุทรเปิดปากถ้ำ แล้วรีบเดินเลียบชายฝั่ง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าหกหน้า ๔๒ ฝ่ายเงือกนึกถึงพระอภัยมณีพอพระอาทิตย์ส่งแสงพ่อเงือกก็ปลอบลูกเมีย บอกว่าจะไปคอยพระอภัยมณีตามที่สัญญากันไว้ แล้วก็รีบออกเดินทางจากวังพอมาถึงก็พบพระอภัยมณีกับสินสมุทรรออยู่ก็พาลูกเมียขึ้นฝั่งถวายบังคม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าเจ็ดหน้า ๔๒ – ๔๓ พระอภัยมณีเห็นนางเงือกน้อยที่ดูงามตา ใบหน้าคมขำ ผิวพรรณเต่งตึง แลดูสะอาดสะอ้านดังนางในวังหลวง คิดแล้วนึกเสียดาย พระอภัยมณีจึงพูดกับพ่อเงือกว่าสมกับสัจจะที่ให้ไว้ตอนนี้เราได้ลวงนางผีเสื้อไปอยู่กลางป่าเขาแล้วก็ช่วยเมตตาพาเราไปส่งที่เกาะที่มีฤๅษีที่มีวิชาแก่กล้าด้วยแล้วระหว่างทางนั้นสัตว์ร้ายที่อยู่ระหว่างทางจะทำอย่างไรดี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๓ พ่อเงือกยกมือไหว้แล้วบอกพระอภัยมณีว่าให้ขึ้นขี่บนบ่าข้า ส่วนสินสมุทรให้ขี่เมียข้า ด้วยสินสมุทรมีเชื้อสายนางผีเสื้อสมุทรกลิ่นกายคล้ายแม่ก็จะไม่กล้ามีสัตว์ร้ายตัวใดมาทำร้ายได้ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๓ พระอภัยมณีสอนสินสมุทรว่าก่อนจะขึ้นขี่บนบ่านางเงือกให้รู้จักขอขมาลาโทษก่อนแล้วนางเงือกก็พาทั้งสองออกเดินทาง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๓ – ๔๔ พระอภัยมณีระหว่างเดินทางกลางมหาสมุทรก็เห็นฝูงสัตว์ต่างๆแหวกว่ายอย่างสนุกสนาน มองไปทางซ้ายเห็นมหาสมุทรที่ไม่มีวันสิ้นสุด จะมองทางขวาก็เห็นกลุ่มควันเต็มไปหมด มองเห็นพระอาทิตย์ที่มีเมฆบดบัง ฟังเสียงคลื่นที่ซัดสาดก็ทำให้จิตใจว้าเหว่ พอจนถึงพลบค่ำพระอภัยมณีก็บอกให้เงือกหาที่หยุดพักเพราะเราหนีมาได้ไกลแล้วแล้วกลางวันพรุ่งนี้ค่อยออกเดินทางต่อ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๔ พ่อเงือกกล่าวสอนพระอภัยมณีว่าท่านอย่าประมาทไปถ้านางได้รู้ความแล้วอีกไม่นานนักนางยักษ์จะตามมาทัน ส่วนลูกตาของข้านั้นถ้าในยามค่ำคืนจะมองเห็นชัดแจ่มแจ้ง อีกร่างกายมีเรี่ยวแรงมากถ้าเป็นตอนกลางวันตาข้าจะพล่ามัวมองไม่ค่อยเห็นทางเราจึงต้องออกเดินทางในเวลากลางคืน หลังจากพ่อเงือกพูดจบก็เดินทางต่อ พอถึงตอนเช้าทั้งสองคนพ่อลูกก็หาผลไม้กิน ส่วนเงือกก็หากินกันตามประสา แล้วก็รีบอกเดินทางต่อไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๔ นางผีเสื้อสมุทรที่ถูกหลอกไปนั่งหิวโซอยู่ที่ภูเขาเพราะอยากรอดตายตามตำราที่เขียนไว้ ต้องอดข้าวปลาอาหารเจียนชีวิตแทบขาดดิ้น หลังจากทำตามที่พระอภัยมณีบอกจนครบสามวันนางผีเสื้อสมุทรก็เดินโซซัดโซเซกลับระหว่างทางก็เก็บผลไม้กิน ในใจก็คิดถึงแต่ผัว พอมาถึงหน้าปากถ้ำก็เห็นปากถ้ำเปิดอยู่ก็ตกใจรียวิ่งเข้าไปดูข้างในห้องมองไปก็ไม่เห็นใครเลย มองหาปี่พระอภัยมณีก็ไม่เห็น นางผีเสื้อสมุทรก็รู้ในทันทีว่าทั้งสองคนนั้นหนี โมโหจัดทุบอกตัวเองร้องไห้ฟูมฟายบ่นรำพึงรำพันถึงลูกผัวตัวเอง ว่าผัวจะรู้ไหมว่าเหมือนควักหัวใจน้องไปน้องร้อนรุ่มดังโดนไฟแผดเผาช่างไม่เห็นใจกันบ้างเลย แปดปีที่ผ่านมาที่เคยร่วมเรียงเคียงหมอนกันมาแล้วตอนนี้น้องจะอยู่กับใครเสียแรงที่เฝ้าทะนุถนอมแต่พี่ใจดำกับน้องจริงๆ แล้วนางก็หลับไปครู่หนึ่งแล้วสะดุ้งตื่นร้องเรียกหาลูกผัว ด้วยความโกรธแค้นจึงทำให้เกิดแรงอาฆาตครุ่นคิดว่าใครกันจะเปิดปากถ้ำนี้ได้ยักษ์ หรือผี ถึงไม่เกรงใจกันเลยสักนิดถ้าจับได้เมื่อไหร่จะหักคอกินให้เหมือนหมู หลังจากรำพึงรำพันอยู่ครู่หนึ่งก็ออกจากถ้ำกระโดดลงมหาสมุทรดำผุดดำว่าย หาผัวของตัวเจอแต่สัตว์น้ำก็จับกินเป็นพันละวันแล้วก็ตะโกนร้องหาภูตผีปีศาจแล้วซักถามว่าพวกมึงอยู่แถวนี้เห็นมนุษย์สองคนผ่านมาแถวนี้บ้างไหม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๕ ฝ่ายพวกผีที่อยู่ทิศใต้จึงบอกนางผีเสื้อไปว่าเห็นเงือกพามนุษย์ไปทางทิศใต้ตั้งแต่เมื่อวานนี้ข้าว่าจะตามไปแต่ก็ตามไม่ได้ลูกยังเล็กนัก แต่พวกนั้นรีบร้อนที่จะเดินทางมาก ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๕ หลังจากที่นางยักษ์ได้ยินก็โกรธมาก ออกลุยไปในมหาสมุทรด้วยความโกรธแค้น ทำลายทุกอย่างที่ขวางหน้า และรีบไปตามหาโดยไม่หยุดยั้ง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๕ ฝ่ายพระอภัยมณีกับนางเงือกที่หนีมาได้ถึงห้าคืนได้ยินเสียงสนั่นหวั่นไหวทางด้านหลัง พระอภัยมณีจึงถามนางเงือกว่า เสียงอะไรดังสนั่นหวั่นไหว พายุก็ไม่มี คลื่นก็ไม่มี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๖ ฝ่ายนางเงือกได้ยินที่พระอภัยมณีถามก็รู้อยู่แก่ใจว่า มันคือ อิทธิฤทธิ์ของนางผีเสื้อสมุทรที่กำลังจะตามมา ครั้งนี้อาจจะไม่มีชีวิตรอดแน่ (นางเงือกคิด) จึงบอกพระอภัยมณีว่า เสียงที่ท่านได้ยิน คือ นางยักษ์กำลังตามมา ถ้าหนีไม่ทันคงตายกันในวันนี้ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๖ พระอภัยมณีได้ยินเข้าก็รู้สึกเสียใจ แต่ด้วยความเป็นกษัตริย์ก็จะสู้ถึงจะตายเป็นผีก็ยอม จึงบอกนางเงือกว่า ส่งข้าแค่นี้พอพวกท่านจงหนีไปเถิด พระอภัยมณีบอกสินสมุทรว่า ตัวพ่อขอตายอยู่ที่นี้ แล้วก็หันไปสั่งเสียสินสมุทร ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๖ สินสมุทรได้ฟังที่พระอภัยมณีพูดก็หัวเราะแล้วบอกกับพระอภัยมณีว่า ให้พ่อไปก่อนเถอะ แล้วข้าจะห้ามแม่ไว้เอง และจะตามพ่อไปห่างๆ พูดแล้วก็กระโจนลงน้ำ พระอภัยมณีพูดก็ไม่ฟัง เที่ยวไล่ขี่ปลาแล้วลอยคออยู่ในมหาสมุทร ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๔๖ ฝ่ายผีเสื้อสมุทรตามไม่หยุดหย่อน แม้กำลังจะน้อยแต่ก็ไม่ลดละความพยายาม ว่ายมาถึงสามวันสามคืนก็เห็นลอยคออยู่ไกลๆก็รีบเร่งเพื่อให้ทัน ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าห้าหน้า ๔๖ ฝ่ายพ่อเงือกเมื่อสิ้นสุดกำลัง เมื่อจะหยุดพักก็กลัวนางยักษ์จะไล่ทันจึงบอกเงือกสาวว่า คราวนี้พ่อคงจะต้องตายให้เจ้าช่วยพาพระอภัยมณีไปให้พ้น นางเงือกสาวก็ทำตามที่พ่อสั่ง แบกพระอภัยมณีแล้วก็ว่ายไปในมหาสมุทร ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าหกหน้า ๔๖ ฝ่ายสินสมุทรเห็นหน้าแม่แล้วแปลกใจ เพราะเคยเห็นแต่แม่ตอนแปลงกาย จึงสงสัยร้องถามตามประสาเด็กว่า นี้สัตว์บกหรือสัตว์น้ำ ที่ว่ายตามมา จะเล่นท่าอะไรอยากจะรู้ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๗ ฝ่ายนางผีเสื้อสมุทรได้ยินสินสมุทรพูดก็น้อยใจ ในใจก็เป็นห่วงแต่ผัว แลดูชะเง้อหาก็ไม่เห็นแล้วนางยักก็บอกสินสมุทรว่า นี่ไม่ใช่ยักษ์มารนะลูก นี่คือแม่ของเจ้า เมื่ออยู่ในถ้ำแม่ไม่ได้แปลงกาย เมื่อออกเดินทางจึงต้องแปลงกายตนเอง รูปร่างจึงผิดไปจากเดิม ไหนพ่อเจ้าล่ะ แม่ไม่เห็นเลย อย่ามัวแต่เล่นน้ำอยู่กลับไปอยู่ในถ้ำเถอะ จากมาตั้งหกวัน ขอแม่อุ้มสักหน่อยได้ไหม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๗ เมื่อสินสมุทรได้ฟังเสียงก็รู้ว่าเป็นแม่แต่รูปร่างน่าสมเพชไม่มีราศี เพราะเช่นนี้เอง พ่อถึงอยากหนี พูดจาก็หยาบคาย สินสมุทรจึงคิดว่าจะพูดถ่วงเวลาเอาไว้ ถ้าเป็นแม่จริงจงเมตตากรุณาอย่ามุ่งหมายจะเอาชีวิตพ่อเลยเพราะพ่อทนทุกข์ทรมานมากตอนอยู่กับแม่ทั้งๆที่พ่อเคยสุขสบาย ลูกขอเวลาหนึ่งปีไปพบปู่ย่าและหลังจากนั้นจะพาพ่อกลับมาหาแม่ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๗ นางผีเสื้อสมุทรไม่เชื่อ คิดว่าสินสมุทรโกหกแกล้งหลอกลวงตน นางยักษ์พูดว่าถ้ารู้ตั้งแต่แรกก็จะไม่เที่ยวตามหาและจะไม่โกรธเลยแม้แต่น้อย พ่อจะไปไหนแม่ก็จะไปส่ง ไหนล่ะสินสมุทร พ่ออยู่ไหน แม่ขอคุยกับพ่อหน่อย จากนั้นจะไปไหนก็ไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๘ สินสมุทรบอกแม่ว่า ท่านกลับไปอยู่ในถ้ำให้สุขสบายเถิด ข้าบอกพ่อ พ่อก็ไม่ออกมาหรอกเพราะว่าพ่อกลัวแม่มาก แม่อย่าทรมานพ่อเลย อีกไม่นานพ่อคงจะกลับไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๘ นางยักษ์โกรธมากราวกับไฟไหม้ผิวหนังที่สินสมุทรหลอกตน จะจับตัวพาไปหาพ่อและก็หักคอกิน นางยักษ์โกรธมากจึงไล่ตีสินสมุทร สินสมุทรก็หลอกล่อให้แม่ไล่ตีตนเองกลับไปทางเดิมแล้วสินสมุทรก็ดำหายลงไปในน้ำ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๘ ฝ่ายผีเสื้อก็คิดว่าสินสมุทรดำน้ำหนีขึ้นไปบนภูเขาด้วยคิดว่าพาพระอภัยมณีไปซ่อน นางยักษ์ยิ่งหาก็ยิ่งโกรธ ทุบก้อนศิลา ทุบภูเขาพัง ก็ยังไม่เจอ แล้วนางยังจึงลุกขึ้นยืนโยกภูเขาจนสนั่นหวั่นไหว ร้องเรียกหาก็ไม่พบจนถึงดึกดื่นคำคืนจนรู้ว่าสินสมุทรโกหก นางยักจึงร่ายเวทมนทำพิธีเปิดตาตนเองก็รู้ว่าพระอภัยมณีได้หนีไปไกลแล้ว ผลการค้นหารูปภาพสำหรับ พระอภัยมณี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๙ สินสมุทรได้ว่ายน้ำมาทั้งคืนจนถึงเช้าได้เห็นเงือกตายายที่อ่อนกำลังลงจึงบอกว่าให้รีบหนีไปก่อนเพราะนางยักษ์ไล่มาใกล้แล้ว หลังจากที่นางยักษ์มาถึงจึงบอกให้สินสมุทรหลบ แม่จะฆ่ามัน นางยักษ์จึงตะคอกถามเงือกว่า ทำไมมึงพรากผัวจากกูไป แล้วตอนนี้พระอภัยมณีอยู่ที่ไหน ถ้าไม่บอกจะควักตาออกมากิน ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๙ เงือกตายายคิดว่าวันนี้ ไม่มีทางรอดตายจึงบอกนางยักษ์ด้วยกลอุบายว่า พระอภัยมณีอยู่บนเขา ข้าจะพาไปจับ ถ้าข้าผิดคำสัญญา ข้ายอมตาย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๙ นางผีเสื้อเชื่อในสิ่งที่เงือกพูด เงือกก็เลยพูดพร่ำรำพันหลอกนางผีเสื้อได้จนถึงครึ่งวัน นางยักษ์รู้ทันจึงบอกว่า มึงตอแหล แกล้งจะให้กูห่างผัว นางยักษ์จึงโมโหมาก หักขาหักแขน จับเคี้ยวกินทั้งคู่แล้วออกเดินทางตามเดิม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๔๙ ฝ่ายสินสมุทรว่ายน้ำตามพระอภัยมณีทันแล้วจึงเล่าความจริงให้พระอภัยมณีฟัง พระอภัยมณีฟังแล้วเกิดความสบายใจ พระอภัยมณีเห็นเขาขวางอยู่กลางน้ำจึงถามนางเงือกว่า นั้นเกาะอะไรตรงหน้าเรา ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าห้าหน้า ๔๙ นางเงือกบอกว่านั้นคือเกาะแก้วพิสดาร พระอภัยมณีฟังแล้วก็รู้สึกดี คิดว่าเรารอดตายแล้ว พระอภัยมณีบอกสินสมุทรว่า ทางนู้นคือกุฏิพระฤาษี สินสมุทรเห็นก็ทำท่าคำนับ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๕๐ ฝ่ายฤาษีที่อยู่บนภูเขากับพวกเรือแตกทั้งหลายเป็นร้อยคนที่คอยปรนนิบัติฤาษี ช่วงบ่ายเสียงคลื่นดังมากหน้าภูเขา ฤาษีจึงจับยามสามตา วันนี้จะมีชายที่มียศถาบรรดาศักดิ์มาหาและมีผีเสื้อสมุทรตามมา ข้าจะออกไปดูที่ชายหาด และไล่ให้นางผีเสื้อสมุทรกลับไป พอพูดจบ ฤาษีก็คว้าไม้เท้าไปกับลูกศิษย์ที่ชายหาด เห็นมนุษย์อยู่ไกลๆพร้อมผีเสื้อสมุทรที่คอยติดตามมา ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๕๐ พระอภัยมณีเห็นผีเสื้อสมุทรก็เกิดความกลัว ผีเสื้อสมุทรกระโจนเข้าใส่พระอภัยมณี แต่ก็จับไม่ถูก ฤาษีออกมายืนหน้าพระอภัยมณี ผีเสื้อสมุทรกลัวจนตัวสั่น พระอภัยมณีกับสินสมุทรช่วยกันลากนางเงือกขึ้นมาบนฝั่งแล้วกราบขอให้พระฤาษีช่วย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๕๐ ฤามีจิตเมตตาสงสาร ท่านหนีตายมาหาเรา เราก็จะช่วยท่านด้วยความเมตตา แต่ไม่รู้ว่าเรื่องราวเป็นมาอย่างไร พระอภัยได้ฟังเรื่องราวที่ฤาษี จึงเล่าความจริงให้ฤาษีฟัง แล้วขอร้องให้พระฤาษีช่วย และจะขอรับใช้พระฤาษีตลอดไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๕๐- ๕๑ พระฤาษีพูดว่า จงพักให้สบายเถิด ผีสางนางยักษ์ถูกทรายก็ขาดใจตายเพราะว่าข้าได้ทำพิธีลงเลขเสกของเอาไว้ พวกมันไม่สามารถทำอะไรเจ้าได้ เจ้าอย่ากลัวไปเลย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๕๑ นางผีเสื้อสมุทรพูดกับพระอภัยมณีว่า ทำไมไปนั่งหลบอยู่ด้านหลังเล่าออกมาหาเมียเถอะ คนเคยร่วมเรียงเคียงหมอนกันจนมีลูกมีเต้าแล้วอยู่ดี ๆ ก็จะมาจากกันไปน้องเสียใจนักพี่พระอภัยมณีไปไหนน้องก็จะไปด้วยอย่าตัดรอนความรักของน้องเลย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๕๒ พระอภัยมณีได้ยินก็อดน้ำตาไหลไม่ได้แล้วบอกกับผีเสื้อสมุทรว่าน้องไม่เคยเห็นใจพี่เลยพี่คิดถึงพี่น้องของพี่จากกันมาตั้งนานไม่เคยส่งข่าวคราวให้รู้เลยว่าเป็นตายร้ายดีอย่างไร พี่จึงหนีออกมาทำให้น้องโกรธยกโทษให้พี่เถิดนะ ถ้าพี่พาน้องไปพบญาติพี่น้องพี่ได้พี่พาไปแล้วแต่นี่เราต่างกันน้องเป็นชาติยักษ์พี่เป็นมนุษย์เราจึงไปด้วยกันไม่ได้ น้องกลับไปอยู่ที่ของน้อง รักษาศีล เลิกข้าสัตว์ตัดชีวิต น้องตายไปจะได้ไปอยู่บนสวรรค์ ถ้าชาติหน้าหน้าเจอกันก็อย่าให้แคล้วคลาดกัน ส่วนลูกพี่จะเอาไปเลี้ยงดูเองน้องอย่าได้โกรธไปเลย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๕๒ ผีเสื้อน้ำพูดกับพระอภัยมณีว่าถ้าพี่กับลูกทิ้งน้องๆจะอยู่ได้อย่างไรกัน ถ้าอย่างนั้นน้องไม่ขออยู่ขอตายดีกว่า พี่พระอภัยมณีลงมาหาน้อง น้องจะให้มนตร์วิเศษกับพี่ แล้วพี่พาลูกมาด้วยน้องจะขอลาลูกรักอีกสักครั้ง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๕๓ สินสมุทรเห็นหน้าแม่แล้วน้ำตาไหลจึงบอกกับแม่ว่าลูกไม่กล้าเข้าไปใกล้แม่ลูกกลัว เมื่อวานนี้แม่ตีข้าจนข้าระบมไปทั้งตัวเหมือนกระดูกจะหัก ลูกรู้ว่าแม่รักลูกมากและลูกไม่เคยลืมบุญคุณเลย ถึงลูกจะจากแม่ไปลูกก็ยังคิดถึงแม่เหมือนเดิม ถ้าลูกทำธุระเสร็จลูกจะกลับมาหาแม่ แม่อย่าโมโห ลูกอยากให้แม่กลับไปอยู่ในถ้ำให้สบายใจเถอะ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๕๓ ฝ่ายฤๅษีก็เทศนาสอนนางยักษ์ว่าอย่าจองเวรจองกรรมลูกผัวเลยที่เกิดเรื่องวุ่นวายทั้งหมดนี้ก็เป็นเพราะเคราะห์กรรมทั้งนั้นที่พวกเจ้าไม่ได้ครองรักกันก็เพราะทำบุญร่วมกันมาเท่านี้อย่าคิดโกรธแค้นกันเลยเมื่อตายไปจะไม่ดีแก่ตัวเอง แต่ถ้ายับยั้งชั่งใจได้ตายไปก็จะได้ขึ้นสวรรค์ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๕๓ นางผีเสื้อสมุทรโกรธมากด่าฤๅษีว่า ทำเป็นนักบวชถือศีล เขาคุยกันพ่อแม่ลูก ดันมายุ่งเรื่องชาวบ้าน หากไม่ได้ผัวกูคืนกูจะราวีไม่เลิก แล้วผีเสื้อหันไปหานางเงือกแล้วพูดว่า อีนางเงือกสอพลอตอแหล ทำเป็นทำท่าน่าสงสารกับผัวชาวบ้านพ่อกับแม่กูกินเข้าไปในท้องเรียบร้อยแล้ว แล้วก็ขู่คำรามทำตาโต ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๕๓ ฝ่ายฤๅษีชี้หน้าด่านางผีเสื้อสมุทรว่า หน่อยแน่ยังไม่ทำวุ่นวายอีตายโหงเพราะว่าหวงผัวทำโหวกเหวกโวยวายแล้วมาว่ากูมึงก็จะตกนรกเอง ดูสาระรูปตัวเองนมก็ยานปากก็เปราะผัวเอ็งเลยทนเอ็งไม่ได้เลยต้องหนีมาอาศัยอยู่บนเกาะของกูนี่ไง ยังจะมาหาว่ากูรู้เห็นเป็นใจ ฤๅษีโกรธมากจึงหยิบทรายขึ้นมาลงคาถาปาใส่นางผีเสื้อสมุทร นางผีเสื้อสมุทรโดนทรายเสกกลัวจนตัวสั่นแล้วรีบว่ายน้ำหนีไป

เจ้าไปเปิดประตูถ้าแม่มาเห็นเข้าไม่รู้จะอยู่หรือตายเลยเราพ่อลูก ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๓๙ พอสินสมุทรรู้ความจริงว่าแม่เป็นผู้หญิงที่มีรูปร่างไม่สวย น่าเกลียด จึงร้องไห้เสียใจ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๓๙ ฝ่ายเงือกน้ำได้ฟังที่พระอภัยมณีพูดกับสินสมุทรก็เข้าใจเพราะว่าฟังภาษามนุษย์รู้เรื่องก็อ้อนวอนขอความเห็นใจจากพระอภัยมณีด้วยความเจ็บปวดว่าไว้ชีวิตข้าด้วย ลูกชายของท่านลากข้าขึ้นมาเนื้อตัวจะขาดออกเป็นสองซีก ลูกเต้าของข้าก็พลัดหลงกันไปหมด เช่นเดียวกับท่านที่ถูกเขาลักพาตัวมาได้โปรดจงยกโทษให้ด้วย ซึ่งตอนนี้ปากถ้ำถูกพังไปหมดแล้วให้ลูกชายของท่านนั้นยกหินมาปิดไว้ใหม่ ข้าเห็นว่าอีกนานกว่านางผีเสื้อสมุทรจะกลับมาข้าขออาสาเกลี่ยทรายให้เป็นเหมือนเดิม และพวกพ้องของข้าทั้งหมดจะขอรับใช้ท่านตลอดไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๓๙ พระอภัยมณีได้ฟังเงือกพูดก็คิดสงสารแล้วบอกว่าเจ้านี่ช่างรู้จักเจรจา งั้นอยู่คุยกันก่อนแล้วค่อยไป ข้าต้องการหนีนางผีเสื้อสมุทรแต่ไม่รู้เลยว่าตอนนี้อยู่ที่ไหนท่านเงือกมีความชำนาญทางช่วยแนะนำทีว่าทำอย่างไรจึงจะหนีพ้น ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๓๙ – ๔๐ ฝ่ายเงือกยกมือขึ้นไหว้แล้วบอกพระอภัยมณีว่ามหาสมุทรนี้มีมาตั้งนานแล้วเป็นเขตแดนของผีเสื้อสมุทรตั้งแต่ทางเหนือจนถึงภูเขา ส่วนทางทิศใต้มีความยาวไปจรดถึงเกาะแก้วมังกร หนทางไปเกาะแก้วใช้เวลาเจ็ดเดือน ไปในกลางมหาสมุทรนี้ไม่มีบ้านเรือนเลยสักหลังแต่นานปีจะมีเรือสำเภาจากเมืองลังกาจะผ่านมาสักลำหนึ่งพวกข้ารู้ดีด้วยแต่เดิมปู่ย่าของข้าเป็นมนุษย์ อายุของข้าก็ห้าร้อยแปดสิบปีกว่าๆแล้วจึงรู้ที่มาที่ไปของมหาสมุทรนี้ ถึงแม้จะหนีผีเสื้อสมุทรไปให้ไกลเท่าไหร่คงไม่พ้นเพราะหนทางยาวไกลมาก แต่มีฤๅษีอยู่ตนหนึ่งอายุราวพันปีอยู่ที่เกาะแก้วพิสดาร พวกชาวต่างชาติที่เรือแตกก็จะไปขอเป็นลูกศิษย์กันมากมาย เพราะว่าฤๅษีตนนี้มีวิชาอาคมแก่กล้าภูตผีปีศาจจึงไม่กล้าเข้าใกล้ ถ้าท่านจะคิดหนีไปอาศัยที่เกาะท่านฤๅษีคงจะไม่ว่าอะไรเผื่อเรือสำเภาผ่านมาท่านจะได้อาศัยกลับบ้านเมือง แต่หนทางนั้นไกลนักอุปสรรคก็มากอยากบอกให้ท่านรู้ กำลังของข้าจะพาท่านหนีต้องใช้เวลาเจ็ดวันจึงจะถึงเกาะแก้วพิสดาร แต่นางผีเสื้อสมุทรมีกำลังมากใช้เวลาสามวันก็สามรถตามทันได้ ถ้าใช้อุบายให้นางผีเสื้อสมุทรไปอยู่ป่าแล้วพวกเราเดินทางไปล่วงหน้าก็คงจะหนีทันขอให้พระอภัยมณีคิดให้รอบคอบ ถ้าคิดดีแล้วก็ให้ลูกชายไปตามที่หาดทรายจะได้มาฟังหนทางหนี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๐ พระอภัยฟังก็รู้สึกสบายใจขึ้นแล้วบอกเงือกว่าให้ทำตามอย่างที่ได้ให้คำมั่นไว้ ซึ่งลูกชายข้าที่ทำผิดไปท่านอย่าโกรธเลย พระอภัยมณีก็สั่งให้สินสมุทรไปปิดปากถ้าถ้ำไว้อย่างเดิม ขอขมาลาโทษในสิ่งที่ตนทำแล้วอุ้มจูงออกไปที่ชายหาด พอพระอภัยมณีถึงปากถ้ำเห็นมหาสมุทรก็คิดถึงน้องชายจนน้ำตาไหล จากนั้นก็ให้สินสมุทรปิดปากถ้ำไว้เหมือนเดิม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๐ – ๔๑ ฝ่ายผีเสื้อสมุทรหลังจากหาอาหารกินแล้วขึ้นจากน้ำ ก็หาผลไม้ชนิดต่างๆแล้วกลับมายังถ้ำเห็นหินปิดอยู่ก็กลายร่างเป็นหญิงสวยแล้วเข้ามาในถ้ำ เห็นพระอภัยมณีกับสินสมุทรอยู่ก็วางผลไม้ลง พระอภัยมณีก็หยิบผลไม้กินกับสินสมุทรไปตามประสา หลังจากนั้นทั้งสามก็เข้านอนแต่นางผีเสื้อสาวก็คิดหว่านล้อมล่อลวงพระอภัยแต่ก็ไม่สำเร็จ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๑ ฝ่ายผีเสื้อน้ำเมื่อจะไกลจากพระอภัยมณีและผีเสื้อสมุทรก็นอนไม่หลับพลิกตัวไปมามีแต่ความกังวลใจจนถึงเช้า พอเผลอหลับก็ฝันว่าเทวดาที่รักษาเกาะมาพังถ้ำของตนจนพังยับเยิน เอาค้อนเหล็กขนาดใหญ่ทุบตนแทบขาดใจตาย ควักลูกตาของนางแล้วก็เหาะหายไป นางผีเสื้อสมุทรกลัวจนตัวสั่น สะดุ้งตื่นแล้วรีบไปหาพระอภัยมณีเล่าความตามที่ฝันให้พระอภัยมณีฟังว่าไม่เคยฝันเช่นนี้มาก่อนให้พระอภัยมณีช่วยทำนายว่าเป็นฝันดีหรือฝันร้าย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๑ พระอภัยฟังแล้วก็นึกสิ่งที่นางฝันร้ายก็เพราะจะคิดหนี พอได้ช่องทางพระอภัยมณีก็ใช้เล่ห์เหลี่ยมกับนางยักษ์ว่าเจ้าฝันร้ายมากตามตำราบอกไว้เทวดานั้นคือปีศาจ จะมาเอาชีวิตเจ้าไปพี่นี่ใจหายมากและก็รู้สึกเสียใจว่าเราจะหมดวาสนากันแล้ว แล้วก็อยากให้เราตายไปด้วยกัน พี่จะลองไปอ้อนวอนขอชีวิตน้อง กลัวน้องของพี่จะไม่ทำตามที่ท่านเทวดาบอก ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๑ นางผีเสื้อเมื่อได้ฟังพระอภัยมณีทำนายจบก็รีบบอกให้พระภัยมณีช่วยนางด้วยถ้าให้นางทำสิ่งใดนางจะไม่ขัดสักคำ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๒ พระอภัยมณีได้ฟังก็ดีใจที่เป็นไปตามที่ตนคิด จึงบอกว่านางยักษ์ว่าสิ่งที่น้องฝันมันเป็นจริงตามตำราที่มีมาแต่สมัยโบราณถ้าใครฝันแบบน้องจะต้องสิ้นชีวิต เพราะฉะนั้นน้องต้องไปอยู่คนเดียวที่ตีนเขาอดข้าวอดน้ำสามวันแล้วเทวดาท่านจะบันดาลให้มีชีวิตอยู่ต่อไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๒ . หลังจากที่นางผีเสื้อสมุทรได้ฟังก็เชื่อในสิ่งที่พระอภัยมณีพูดก็ตอบตกลงว่าจะไปจึงบอกให้พระอภัยมณีเลี้ยงดูสินสมุทรอยู่ในถ้ำให้ดีอีกสามวันตนจะกลับมาแล้วนางผีเสื้อสมุทรก็หันไปสอนสินสมุทรว่าอย่าดื้อกับพ่อถ้าดื้อแม่จะกลับมาตี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๒ สินสมุทรสงสารแม่เพราะรู้ว่าพระอภัยมณีจะพาหนีสินสมุทรจึงกราบลาแม่ พระอภัยเห็นเช่นนั้นจึงแกล้งห้ามสินสมุทรว่าอย่าตามแม่ไปเลยอยู่ฝึกเป่าปี่รำกระบี่กระบองกับพ่อดีกว่า ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๔๒ นางผีเสื้อในตอนแรกก็แปลกใจแต่เมื่อเห็นพระอภัยมณีปลอบลูกชายก็หายสงสัย ก็ออกเดินทางเข้าป่า ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าห้าหน้า ๔๒ ฝ่ายพระอภัยมณีปลอบขวัญสินสมุทรคู่หนึ่งก็หยิบปี่เก็บของแล้วให้สินสมุทรเปิดปากถ้ำ แล้วรีบเดินเลียบชายฝั่ง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าหกหน้า ๔๒ ฝ่ายเงือกนึกถึงพระอภัยมณีพอพระอาทิตย์ส่งแสงพ่อเงือกก็ปลอบลูกเมีย บอกว่าจะไปคอยพระอภัยมณีตามที่สัญญากันไว้ แล้วก็รีบออกเดินทางจากวังพอมาถึงก็พบพระอภัยมณีกับสินสมุทรรออยู่ก็พาลูกเมียขึ้นฝั่งถวายบังคม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าเจ็ดหน้า ๔๒ – ๔๓ พระอภัยมณีเห็นนางเงือกน้อยที่ดูงามตา ใบหน้าคมขำ ผิวพรรณเต่งตึง แลดูสะอาดสะอ้านดังนางในวังหลวง คิดแล้วนึกเสียดาย พระอภัยมณีจึงพูดกับพ่อเงือกว่าสมกับสัจจะที่ให้ไว้ตอนนี้เราได้ลวงนางผีเสื้อไปอยู่กลางป่าเขาแล้วก็ช่วยเมตตาพาเราไปส่งที่เกาะที่มีฤๅษีที่มีวิชาแก่กล้าด้วยแล้วระหว่างทางนั้นสัตว์ร้ายที่อยู่ระหว่างทางจะทำอย่างไรดี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๓ พ่อเงือกยกมือไหว้แล้วบอกพระอภัยมณีว่าให้ขึ้นขี่บนบ่าข้า ส่วนสินสมุทรให้ขี่เมียข้า ด้วยสินสมุทรมีเชื้อสายนางผีเสื้อสมุทรกลิ่นกายคล้ายแม่ก็จะไม่กล้ามีสัตว์ร้ายตัวใดมาทำร้ายได้ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๓ พระอภัยมณีสอนสินสมุทรว่าก่อนจะขึ้นขี่บนบ่านางเงือกให้รู้จักขอขมาลาโทษก่อนแล้วนางเงือกก็พาทั้งสองออกเดินทาง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๓ – ๔๔ พระอภัยมณีระหว่างเดินทางกลางมหาสมุทรก็เห็นฝูงสัตว์ต่างๆแหวกว่ายอย่างสนุกสนาน มองไปทางซ้ายเห็นมหาสมุทรที่ไม่มีวันสิ้นสุด จะมองทางขวาก็เห็นกลุ่มควันเต็มไปหมด มองเห็นพระอาทิตย์ที่มีเมฆบดบัง ฟังเสียงคลื่นที่ซัดสาดก็ทำให้จิตใจว้าเหว่ พอจนถึงพลบค่ำพระอภัยมณีก็บอกให้เงือกหาที่หยุดพักเพราะเราหนีมาได้ไกลแล้วแล้วกลางวันพรุ่งนี้ค่อยออกเดินทางต่อ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๔ พ่อเงือกกล่าวสอนพระอภัยมณีว่าท่านอย่าประมาทไปถ้านางได้รู้ความแล้วอีกไม่นานนักนางยักษ์จะตามมาทัน ส่วนลูกตาของข้านั้นถ้าในยามค่ำคืนจะมองเห็นชัดแจ่มแจ้ง อีกร่างกายมีเรี่ยวแรงมากถ้าเป็นตอนกลางวันตาข้าจะพล่ามัวมองไม่ค่อยเห็นทางเราจึงต้องออกเดินทางในเวลากลางคืน หลังจากพ่อเงือกพูดจบก็เดินทางต่อ พอถึงตอนเช้าทั้งสองคนพ่อลูกก็หาผลไม้กิน ส่วนเงือกก็หากินกันตามประสา แล้วก็รีบอกเดินทางต่อไป

ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๓๙ – ๔๐ ฝ่ายเงือกยกมือขึ้นไหว้แล้วบอกพระอภัยมณีว่ามหาสมุทรนี้มีมาตั้งนานแล้วเป็นเขตแดนของผีเสื้อสมุทรตั้งแต่ทางเหนือจนถึงภูเขา ส่วนทางทิศใต้มีความยาวไปจรดถึงเกาะแก้วมังกร หนทางไปเกาะแก้วใช้เวลาเจ็ดเดือน ไปในกลางมหาสมุทรนี้ไม่มีบ้านเรือนเลยสักหลังแต่นานปีจะมีเรือสำเภาจากเมืองลังกาจะผ่านมาสักลำหนึ่งพวกข้ารู้ดีด้วยแต่เดิมปู่ย่าของข้าเป็นมนุษย์ อายุของข้าก็ห้าร้อยแปดสิบปีกว่าๆแล้วจึงรู้ที่มาที่ไปของมหาสมุทรนี้ ถึงแม้จะหนีผีเสื้อสมุทรไปให้ไกลเท่าไหร่คงไม่พ้นเพราะหนทางยาวไกลมาก แต่มีฤๅษีอยู่ตนหนึ่งอายุราวพันปีอยู่ที่เกาะแก้วพิสดาร พวกชาวต่างชาติที่เรือแตกก็จะไปขอเป็นลูกศิษย์กันมากมาย เพราะว่าฤๅษีตนนี้มีวิชาอาคมแก่กล้าภูตผีปีศาจจึงไม่กล้าเข้าใกล้ ถ้าท่านจะคิดหนีไปอาศัยที่เกาะท่านฤๅษีคงจะไม่ว่าอะไรเผื่อเรือสำเภาผ่านมาท่านจะได้อาศัยกลับบ้านเมือง แต่หนทางนั้นไกลนักอุปสรรคก็มากอยากบอกให้ท่านรู้ กำลังของข้าจะพาท่านหนีต้องใช้เวลาเจ็ดวันจึงจะถึงเกาะแก้วพิสดาร แต่นางผีเสื้อสมุทรมีกำลังมากใช้เวลาสามวันก็สามรถตามทันได้ ถ้าใช้อุบายให้นางผีเสื้อสมุทรไปอยู่ป่าแล้วพวกเราเดินทางไปล่วงหน้าก็คงจะหนีทันขอให้พระอภัยมณีคิดให้รอบคอบ ถ้าคิดดีแล้วก็ให้ลูกชายไปตามที่หาดทรายจะได้มาฟังหนทางหนี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๐ พระอภัยฟังก็รู้สึกสบายใจขึ้นแล้วบอกเงือกว่าให้ทำตามอย่างที่ได้ให้คำมั่นไว้ ซึ่งลูกชายข้าที่ทำผิดไปท่านอย่าโกรธเลย พระอภัยมณีก็สั่งให้สินสมุทรไปปิดปากถ้าถ้ำไว้อย่างเดิม ขอขมาลาโทษในสิ่งที่ตนทำแล้วอุ้มจูงออกไปที่ชายหาด พอพระอภัยมณีถึงปากถ้ำเห็นมหาสมุทรก็คิดถึงน้องชายจนน้ำตาไหล จากนั้นก็ให้สินสมุทรปิดปากถ้ำไว้เหมือนเดิม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๐ – ๔๑ ฝ่ายผีเสื้อสมุทรหลังจากหาอาหารกินแล้วขึ้นจากน้ำ ก็หาผลไม้ชนิดต่างๆแล้วกลับมายังถ้ำเห็นหินปิดอยู่ก็กลายร่างเป็นหญิงสวยแล้วเข้ามาในถ้ำ เห็นพระอภัยมณีกับสินสมุทรอยู่ก็วางผลไม้ลง พระอภัยมณีก็หยิบผลไม้กินกับสินสมุทรไปตามประสา หลังจากนั้นทั้งสามก็เข้านอนแต่นางผีเสื้อสาวก็คิดหว่านล้อมล่อลวงพระอภัยแต่ก็ไม่สำเร็จ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๑ ฝ่ายผีเสื้อน้ำเมื่อจะไกลจากพระอภัยมณีและผีเสื้อสมุทรก็นอนไม่หลับพลิกตัวไปมามีแต่ความกังวลใจจนถึงเช้า พอเผลอหลับก็ฝันว่าเทวดาที่รักษาเกาะมาพังถ้ำของตนจนพังยับเยิน เอาค้อนเหล็กขนาดใหญ่ทุบตนแทบขาดใจตาย ควักลูกตาของนางแล้วก็เหาะหายไป นางผีเสื้อสมุทรกลัวจนตัวสั่น สะดุ้งตื่นแล้วรีบไปหาพระอภัยมณีเล่าความตามที่ฝันให้พระอภัยมณีฟังว่าไม่เคยฝันเช่นนี้มาก่อนให้พระอภัยมณีช่วยทำนายว่าเป็นฝันดีหรือฝันร้าย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๑ พระอภัยฟังแล้วก็นึกสิ่งที่นางฝันร้ายก็เพราะจะคิดหนี พอได้ช่องทางพระอภัยมณีก็ใช้เล่ห์เหลี่ยมกับนางยักษ์ว่าเจ้าฝันร้ายมากตามตำราบอกไว้เทวดานั้นคือปีศาจ จะมาเอาชีวิตเจ้าไปพี่นี่ใจหายมากและก็รู้สึกเสียใจว่าเราจะหมดวาสนากันแล้ว แล้วก็อยากให้เราตายไปด้วยกัน พี่จะลองไปอ้อนวอนขอชีวิตน้อง กลัวน้องของพี่จะไม่ทำตามที่ท่านเทวดาบอก ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๑ นางผีเสื้อเมื่อได้ฟังพระอภัยมณีทำนายจบก็รีบบอกให้พระภัยมณีช่วยนางด้วยถ้าให้นางทำสิ่งใดนางจะไม่ขัดสักคำ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๒ พระอภัยมณีได้ฟังก็ดีใจที่เป็นไปตามที่ตนคิด จึงบอกว่านางยักษ์ว่าสิ่งที่น้องฝันมันเป็นจริงตามตำราที่มีมาแต่สมัยโบราณถ้าใครฝันแบบน้องจะต้องสิ้นชีวิต เพราะฉะนั้นน้องต้องไปอยู่คนเดียวที่ตีนเขาอดข้าวอดน้ำสามวันแล้วเทวดาท่านจะบันดาลให้มีชีวิตอยู่ต่อไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๒ . หลังจากที่นางผีเสื้อสมุทรได้ฟังก็เชื่อในสิ่งที่พระอภัยมณีพูดก็ตอบตกลงว่าจะไปจึงบอกให้พระอภัยมณีเลี้ยงดูสินสมุทรอยู่ในถ้ำให้ดีอีกสามวันตนจะกลับมาแล้วนางผีเสื้อสมุทรก็หันไปสอนสินสมุทรว่าอย่าดื้อกับพ่อถ้าดื้อแม่จะกลับมาตี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๒ สินสมุทรสงสารแม่เพราะรู้ว่าพระอภัยมณีจะพาหนีสินสมุทรจึงกราบลาแม่ พระอภัยเห็นเช่นนั้นจึงแกล้งห้ามสินสมุทรว่าอย่าตามแม่ไปเลยอยู่ฝึกเป่าปี่รำกระบี่กระบองกับพ่อดีกว่า ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๔๒ นางผีเสื้อในตอนแรกก็แปลกใจแต่เมื่อเห็นพระอภัยมณีปลอบลูกชายก็หายสงสัย ก็ออกเดินทางเข้าป่า ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าห้าหน้า ๔๒ ฝ่ายพระอภัยมณีปลอบขวัญสินสมุทรคู่หนึ่งก็หยิบปี่เก็บของแล้วให้สินสมุทรเปิดปากถ้ำ แล้วรีบเดินเลียบชายฝั่ง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าหกหน้า ๔๒ ฝ่ายเงือกนึกถึงพระอภัยมณีพอพระอาทิตย์ส่งแสงพ่อเงือกก็ปลอบลูกเมีย บอกว่าจะไปคอยพระอภัยมณีตามที่สัญญากันไว้ แล้วก็รีบออกเดินทางจากวังพอมาถึงก็พบพระอภัยมณีกับสินสมุทรรออยู่ก็พาลูกเมียขึ้นฝั่งถวายบังคม

ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๐ – ๔๑ ฝ่ายผีเสื้อสมุทรหลังจากหาอาหารกินแล้วขึ้นจากน้ำ ก็หาผลไม้ชนิดต่างๆแล้วกลับมายังถ้ำเห็นหินปิดอยู่ก็กลายร่างเป็นหญิงสวยแล้วเข้ามาในถ้ำ เห็นพระอภัยมณีกับสินสมุทรอยู่ก็วางผลไม้ลง พระอภัยมณีก็หยิบผลไม้กินกับสินสมุทรไปตามประสา หลังจากนั้นทั้งสามก็เข้านอนแต่นางผีเสื้อสาวก็คิดหว่านล้อมล่อลวงพระอภัยแต่ก็ไม่สำเร็จ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๑ ฝ่ายผีเสื้อน้ำเมื่อจะไกลจากพระอภัยมณีและผีเสื้อสมุทรก็นอนไม่หลับพลิกตัวไปมามีแต่ความกังวลใจจนถึงเช้า พอเผลอหลับก็ฝันว่าเทวดาที่รักษาเกาะมาพังถ้ำของตนจนพังยับเยิน เอาค้อนเหล็กขนาดใหญ่ทุบตนแทบขาดใจตาย ควักลูกตาของนางแล้วก็เหาะหายไป นางผีเสื้อสมุทรกลัวจนตัวสั่น สะดุ้งตื่นแล้วรีบไปหาพระอภัยมณีเล่าความตามที่ฝันให้พระอภัยมณีฟังว่าไม่เคยฝันเช่นนี้มาก่อนให้พระอภัยมณีช่วยทำนายว่าเป็นฝันดีหรือฝันร้าย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๑ พระอภัยฟังแล้วก็นึกสิ่งที่นางฝันร้ายก็เพราะจะคิดหนี พอได้ช่องทางพระอภัยมณีก็ใช้เล่ห์เหลี่ยมกับนางยักษ์ว่าเจ้าฝันร้ายมากตามตำราบอกไว้เทวดานั้นคือปีศาจ จะมาเอาชีวิตเจ้าไปพี่นี่ใจหายมากและก็รู้สึกเสียใจว่าเราจะหมดวาสนากันแล้ว แล้วก็อยากให้เราตายไปด้วยกัน พี่จะลองไปอ้อนวอนขอชีวิตน้อง กลัวน้องของพี่จะไม่ทำตามที่ท่านเทวดาบอก ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๑ นางผีเสื้อเมื่อได้ฟังพระอภัยมณีทำนายจบก็รีบบอกให้พระภัยมณีช่วยนางด้วยถ้าให้นางทำสิ่งใดนางจะไม่ขัดสักคำ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๒ พระอภัยมณีได้ฟังก็ดีใจที่เป็นไปตามที่ตนคิด จึงบอกว่านางยักษ์ว่าสิ่งที่น้องฝันมันเป็นจริงตามตำราที่มีมาแต่สมัยโบราณถ้าใครฝันแบบน้องจะต้องสิ้นชีวิต เพราะฉะนั้นน้องต้องไปอยู่คนเดียวที่ตีนเขาอดข้าวอดน้ำสามวันแล้วเทวดาท่านจะบันดาลให้มีชีวิตอยู่ต่อไป

ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๒ . หลังจากที่นางผีเสื้อสมุทรได้ฟังก็เชื่อในสิ่งที่พระอภัยมณีพูดก็ตอบตกลงว่าจะไปจึงบอกให้พระอภัยมณีเลี้ยงดูสินสมุทรอยู่ในถ้ำให้ดีอีกสามวันตนจะกลับมาแล้วนางผีเสื้อสมุทรก็หันไปสอนสินสมุทรว่าอย่าดื้อกับพ่อถ้าดื้อแม่จะกลับมาตี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๒ สินสมุทรสงสารแม่เพราะรู้ว่าพระอภัยมณีจะพาหนีสินสมุทรจึงกราบลาแม่ พระอภัยเห็นเช่นนั้นจึงแกล้งห้ามสินสมุทรว่าอย่าตามแม่ไปเลยอยู่ฝึกเป่าปี่รำกระบี่กระบองกับพ่อดีกว่า ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๔๒ นางผีเสื้อในตอนแรกก็แปลกใจแต่เมื่อเห็นพระอภัยมณีปลอบลูกชายก็หายสงสัย ก็ออกเดินทางเข้าป่า ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าห้าหน้า ๔๒ ฝ่ายพระอภัยมณีปลอบขวัญสินสมุทรคู่หนึ่งก็หยิบปี่เก็บของแล้วให้สินสมุทรเปิดปากถ้ำ แล้วรีบเดินเลียบชายฝั่ง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าหกหน้า ๔๒ ฝ่ายเงือกนึกถึงพระอภัยมณีพอพระอาทิตย์ส่งแสงพ่อเงือกก็ปลอบลูกเมีย บอกว่าจะไปคอยพระอภัยมณีตามที่สัญญากันไว้ แล้วก็รีบออกเดินทางจากวังพอมาถึงก็พบพระอภัยมณีกับสินสมุทรรออยู่ก็พาลูกเมียขึ้นฝั่งถวายบังคม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าเจ็ดหน้า ๔๒ – ๔๓ พระอภัยมณีเห็นนางเงือกน้อยที่ดูงามตา ใบหน้าคมขำ ผิวพรรณเต่งตึง แลดูสะอาดสะอ้านดังนางในวังหลวง คิดแล้วนึกเสียดาย พระอภัยมณีจึงพูดกับพ่อเงือกว่าสมกับสัจจะที่ให้ไว้ตอนนี้เราได้ลวงนางผีเสื้อไปอยู่กลางป่าเขาแล้วก็ช่วยเมตตาพาเราไปส่งที่เกาะที่มีฤๅษีที่มีวิชาแก่กล้าด้วยแล้วระหว่างทางนั้นสัตว์ร้ายที่อยู่ระหว่างทางจะทำอย่างไรดี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๓ พ่อเงือกยกมือไหว้แล้วบอกพระอภัยมณีว่าให้ขึ้นขี่บนบ่าข้า ส่วนสินสมุทรให้ขี่เมียข้า ด้วยสินสมุทรมีเชื้อสายนางผีเสื้อสมุทรกลิ่นกายคล้ายแม่ก็จะไม่กล้ามีสัตว์ร้ายตัวใดมาทำร้ายได้ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๓ พระอภัยมณีสอนสินสมุทรว่าก่อนจะขึ้นขี่บนบ่านางเงือกให้รู้จักขอขมาลาโทษก่อนแล้วนางเงือกก็พาทั้งสองออกเดินทาง

ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๓ – ๔๔ พระอภัยมณีระหว่างเดินทางกลางมหาสมุทรก็เห็นฝูงสัตว์ต่างๆแหวกว่ายอย่างสนุกสนาน มองไปทางซ้ายเห็นมหาสมุทรที่ไม่มีวันสิ้นสุด จะมองทางขวาก็เห็นกลุ่มควันเต็มไปหมด มองเห็นพระอาทิตย์ที่มีเมฆบดบัง ฟังเสียงคลื่นที่ซัดสาดก็ทำให้จิตใจว้าเหว่ พอจนถึงพลบค่ำพระอภัยมณีก็บอกให้เงือกหาที่หยุดพักเพราะเราหนีมาได้ไกลแล้วแล้วกลางวันพรุ่งนี้ค่อยออกเดินทางต่อ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๔ พ่อเงือกกล่าวสอนพระอภัยมณีว่าท่านอย่าประมาทไปถ้านางได้รู้ความแล้วอีกไม่นานนักนางยักษ์จะตามมาทัน ส่วนลูกตาของข้านั้นถ้าในยามค่ำคืนจะมองเห็นชัดแจ่มแจ้ง อีกร่างกายมีเรี่ยวแรงมากถ้าเป็นตอนกลางวันตาข้าจะพล่ามัวมองไม่ค่อยเห็นทางเราจึงต้องออกเดินทางในเวลากลางคืน หลังจากพ่อเงือกพูดจบก็เดินทางต่อ พอถึงตอนเช้าทั้งสองคนพ่อลูกก็หาผลไม้กิน ส่วนเงือกก็หากินกันตามประสา แล้วก็รีบอกเดินทางต่อไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๔ นางผีเสื้อสมุทรที่ถูกหลอกไปนั่งหิวโซอยู่ที่ภูเขาเพราะอยากรอดตายตามตำราที่เขียนไว้ ต้องอดข้าวปลาอาหารเจียนชีวิตแทบขาดดิ้น หลังจากทำตามที่พระอภัยมณีบอกจนครบสามวันนางผีเสื้อสมุทรก็เดินโซซัดโซเซกลับระหว่างทางก็เก็บผลไม้กิน ในใจก็คิดถึงแต่ผัว พอมาถึงหน้าปากถ้ำก็เห็นปากถ้ำเปิดอยู่ก็ตกใจรียวิ่งเข้าไปดูข้างในห้องมองไปก็ไม่เห็นใครเลย มองหาปี่พระอภัยมณีก็ไม่เห็น นางผีเสื้อสมุทรก็รู้ในทันทีว่าทั้งสองคนนั้นหนี โมโหจัดทุบอกตัวเองร้องไห้ฟูมฟายบ่นรำพึงรำพันถึงลูกผัวตัวเอง ว่าผัวจะรู้ไหมว่าเหมือนควักหัวใจน้องไปน้องร้อนรุ่มดังโดนไฟแผดเผาช่างไม่เห็นใจกันบ้างเลย แปดปีที่ผ่านมาที่เคยร่วมเรียงเคียงหมอนกันมาแล้วตอนนี้น้องจะอยู่กับใครเสียแรงที่เฝ้าทะนุถนอมแต่พี่ใจดำกับน้องจริงๆ แล้วนางก็หลับไปครู่หนึ่งแล้วสะดุ้งตื่นร้องเรียกหาลูกผัว ด้วยความโกรธแค้นจึงทำให้เกิดแรงอาฆาตครุ่นคิดว่าใครกันจะเปิดปากถ้ำนี้ได้ยักษ์ หรือผี ถึงไม่เกรงใจกันเลยสักนิดถ้าจับได้เมื่อไหร่จะหักคอกินให้เหมือนหมู หลังจากรำพึงรำพันอยู่ครู่หนึ่งก็ออกจากถ้ำกระโดดลงมหาสมุทรดำผุดดำว่าย หาผัวของตัวเจอแต่สัตว์น้ำก็จับกินเป็นพันละวันแล้วก็ตะโกนร้องหาภูตผีปีศาจแล้วซักถามว่าพวกมึงอยู่แถวนี้เห็นมนุษย์สองคนผ่านมาแถวนี้บ้างไหม

ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๕ ฝ่ายพวกผีที่อยู่ทิศใต้จึงบอกนางผีเสื้อไปว่าเห็นเงือกพามนุษย์ไปทางทิศใต้ตั้งแต่เมื่อวานนี้ข้าว่าจะตามไปแต่ก็ตามไม่ได้ลูกยังเล็กนัก แต่พวกนั้นรีบร้อนที่จะเดินทางมาก ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๕ หลังจากที่นางยักษ์ได้ยินก็โกรธมาก ออกลุยไปในมหาสมุทรด้วยความโกรธแค้น ทำลายทุกอย่างที่ขวางหน้า และรีบไปตามหาโดยไม่หยุดยั้ง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๕ ฝ่ายพระอภัยมณีกับนางเงือกที่หนีมาได้ถึงห้าคืนได้ยินเสียงสนั่นหวั่นไหวทางด้านหลัง พระอภัยมณีจึงถามนางเงือกว่า เสียงอะไรดังสนั่นหวั่นไหว พายุก็ไม่มี คลื่นก็ไม่มี ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๖ ฝ่ายนางเงือกได้ยินที่พระอภัยมณีถามก็รู้อยู่แก่ใจว่า มันคือ อิทธิฤทธิ์ของนางผีเสื้อสมุทรที่กำลังจะตามมา ครั้งนี้อาจจะไม่มีชีวิตรอดแน่ (นางเงือกคิด) จึงบอกพระอภัยมณีว่า เสียงที่ท่านได้ยิน คือ นางยักษ์กำลังตามมา ถ้าหนีไม่ทันคงตายกันในวันนี้ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๖ พระอภัยมณีได้ยินเข้าก็รู้สึกเสียใจ แต่ด้วยความเป็นกษัตริย์ก็จะสู้ถึงจะตายเป็นผีก็ยอม จึงบอกนางเงือกว่า ส่งข้าแค่นี้พอพวกท่านจงหนีไปเถิด พระอภัยมณีบอกสินสมุทรว่า ตัวพ่อขอตายอยู่ที่นี้ แล้วก็หันไปสั่งเสียสินสมุทร ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๖ สินสมุทรได้ฟังที่พระอภัยมณีพูดก็หัวเราะแล้วบอกกับพระอภัยมณีว่า ให้พ่อไปก่อนเถอะ แล้วข้าจะห้ามแม่ไว้เอง และจะตามพ่อไปห่างๆ พูดแล้วก็กระโจนลงน้ำ พระอภัยมณีพูดก็ไม่ฟัง เที่ยวไล่ขี่ปลาแล้วลอยคออยู่ในมหาสมุทร ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๔๖ ฝ่ายผีเสื้อสมุทรตามไม่หยุดหย่อน แม้กำลังจะน้อยแต่ก็ไม่ลดละความพยายาม ว่ายมาถึงสามวันสามคืนก็เห็นลอยคออยู่ไกลๆก็รีบเร่งเพื่อให้ทัน ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าห้าหน้า ๔๖ ฝ่ายพ่อเงือกเมื่อสิ้นสุดกำลัง เมื่อจะหยุดพักก็กลัวนางยักษ์จะไล่ทันจึงบอกเงือกสาวว่า คราวนี้พ่อคงจะต้องตายให้เจ้าช่วยพาพระอภัยมณีไปให้พ้น นางเงือกสาวก็ทำตามที่พ่อสั่ง แบกพระอภัยมณีแล้วก็ว่ายไปในมหาสมุทร ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าหกหน้า ๔๖ ฝ่ายสินสมุทรเห็นหน้าแม่แล้วแปลกใจ เพราะเคยเห็นแต่แม่ตอนแปลงกาย จึงสงสัยร้องถามตามประสาเด็กว่า นี้สัตว์บกหรือสัตว์น้ำ ที่ว่ายตามมา จะเล่นท่าอะไรอยากจะรู้

ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๗ ฝ่ายนางผีเสื้อสมุทรได้ยินสินสมุทรพูดก็น้อยใจ ในใจก็เป็นห่วงแต่ผัว แลดูชะเง้อหาก็ไม่เห็นแล้วนางยักก็บอกสินสมุทรว่า นี่ไม่ใช่ยักษ์มารนะลูก นี่คือแม่ของเจ้า เมื่ออยู่ในถ้ำแม่ไม่ได้แปลงกาย เมื่อออกเดินทางจึงต้องแปลงกายตนเอง รูปร่างจึงผิดไปจากเดิม ไหนพ่อเจ้าล่ะ แม่ไม่เห็นเลย อย่ามัวแต่เล่นน้ำอยู่กลับไปอยู่ในถ้ำเถอะ จากมาตั้งหกวัน ขอแม่อุ้มสักหน่อยได้ไหม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๗ เมื่อสินสมุทรได้ฟังเสียงก็รู้ว่าเป็นแม่แต่รูปร่างน่าสมเพชไม่มีราศี เพราะเช่นนี้เอง พ่อถึงอยากหนี พูดจาก็หยาบคาย สินสมุทรจึงคิดว่าจะพูดถ่วงเวลาเอาไว้ ถ้าเป็นแม่จริงจงเมตตากรุณาอย่ามุ่งหมายจะเอาชีวิตพ่อเลยเพราะพ่อทนทุกข์ทรมานมากตอนอยู่กับแม่ทั้งๆที่พ่อเคยสุขสบาย ลูกขอเวลาหนึ่งปีไปพบปู่ย่าและหลังจากนั้นจะพาพ่อกลับมาหาแม่ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๗ นางผีเสื้อสมุทรไม่เชื่อ คิดว่าสินสมุทรโกหกแกล้งหลอกลวงตน นางยักษ์พูดว่าถ้ารู้ตั้งแต่แรกก็จะไม่เที่ยวตามหาและจะไม่โกรธเลยแม้แต่น้อย พ่อจะไปไหนแม่ก็จะไปส่ง ไหนล่ะสินสมุทร พ่ออยู่ไหน แม่ขอคุยกับพ่อหน่อย จากนั้นจะไปไหนก็ไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๘ สินสมุทรบอกแม่ว่า ท่านกลับไปอยู่ในถ้ำให้สุขสบายเถิด ข้าบอกพ่อ พ่อก็ไม่ออกมาหรอกเพราะว่าพ่อกลัวแม่มาก แม่อย่าทรมานพ่อเลย อีกไม่นานพ่อคงจะกลับไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๘ นางยักษ์โกรธมากราวกับไฟไหม้ผิวหนังที่สินสมุทรหลอกตน จะจับตัวพาไปหาพ่อและก็หักคอกิน นางยักษ์โกรธมากจึงไล่ตีสินสมุทร สินสมุทรก็หลอกล่อให้แม่ไล่ตีตนเองกลับไปทางเดิมแล้วสินสมุทรก็ดำหายลงไปในน้ำ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๘ ฝ่ายผีเสื้อก็คิดว่าสินสมุทรดำน้ำหนีขึ้นไปบนภูเขาด้วยคิดว่าพาพระอภัยมณีไปซ่อน นางยักษ์ยิ่งหาก็ยิ่งโกรธ ทุบก้อนศิลา ทุบภูเขาพัง ก็ยังไม่เจอ แล้วนางยังจึงลุกขึ้นยืนโยกภูเขาจนสนั่นหวั่นไหว ร้องเรียกหาก็ไม่พบจนถึงดึกดื่นคำคืนจนรู้ว่าสินสมุทรโกหก นางยักจึงร่ายเวทมนทำพิธีเปิดตาตนเองก็รู้ว่าพระอภัยมณีได้หนีไปไกลแล้ว

ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๔๙ สินสมุทรได้ว่ายน้ำมาทั้งคืนจนถึงเช้าได้เห็นเงือกตายายที่อ่อนกำลังลงจึงบอกว่าให้รีบหนีไปก่อนเพราะนางยักษ์ไล่มาใกล้แล้ว หลังจากที่นางยักษ์มาถึงจึงบอกให้สินสมุทรหลบ แม่จะฆ่ามัน นางยักษ์จึงตะคอกถามเงือกว่า ทำไมมึงพรากผัวจากกูไป แล้วตอนนี้พระอภัยมณีอยู่ที่ไหน ถ้าไม่บอกจะควักตาออกมากิน ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๔๙ เงือกตายายคิดว่าวันนี้ ไม่มีทางรอดตายจึงบอกนางยักษ์ด้วยกลอุบายว่า พระอภัยมณีอยู่บนเขา ข้าจะพาไปจับ ถ้าข้าผิดคำสัญญา ข้ายอมตาย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๔๙ นางผีเสื้อเชื่อในสิ่งที่เงือกพูด เงือกก็เลยพูดพร่ำรำพันหลอกนางผีเสื้อได้จนถึงครึ่งวัน นางยักษ์รู้ทันจึงบอกว่า มึงตอแหล แกล้งจะให้กูห่างผัว นางยักษ์จึงโมโหมาก หักขาหักแขน จับเคี้ยวกินทั้งคู่แล้วออกเดินทางตามเดิม ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๔๙ ฝ่ายสินสมุทรว่ายน้ำตามพระอภัยมณีทันแล้วจึงเล่าความจริงให้พระอภัยมณีฟัง พระอภัยมณีฟังแล้วเกิดความสบายใจ พระอภัยมณีเห็นเขาขวางอยู่กลางน้ำจึงถามนางเงือกว่า นั้นเกาะอะไรตรงหน้าเรา ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าห้าหน้า ๔๙ นางเงือกบอกว่านั้นคือเกาะแก้วพิสดาร พระอภัยมณีฟังแล้วก็รู้สึกดี คิดว่าเรารอดตายแล้ว พระอภัยมณีบอกสินสมุทรว่า ทางนู้นคือกุฏิพระฤาษี สินสมุทรเห็นก็ทำท่าคำนับ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๕๐ ฝ่ายฤาษีที่อยู่บนภูเขากับพวกเรือแตกทั้งหลายเป็นร้อยคนที่คอยปรนนิบัติฤาษี ช่วงบ่ายเสียงคลื่นดังมากหน้าภูเขา ฤาษีจึงจับยามสามตา วันนี้จะมีชายที่มียศถาบรรดาศักดิ์มาหาและมีผีเสื้อสมุทรตามมา ข้าจะออกไปดูที่ชายหาด และไล่ให้นางผีเสื้อสมุทรกลับไป พอพูดจบ ฤาษีก็คว้าไม้เท้าไปกับลูกศิษย์ที่ชายหาด เห็นมนุษย์อยู่ไกลๆพร้อมผีเสื้อสมุทรที่คอยติดตามมา ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๕๐ พระอภัยมณีเห็นผีเสื้อสมุทรก็เกิดความกลัว ผีเสื้อสมุทรกระโจนเข้าใส่พระอภัยมณี แต่ก็จับไม่ถูก ฤาษีออกมายืนหน้าพระอภัยมณี ผีเสื้อสมุทรกลัวจนตัวสั่น พระอภัยมณีกับสินสมุทรช่วยกันลากนางเงือกขึ้นมาบนฝั่งแล้วกราบขอให้พระฤาษีช่วย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๕๐ ฤามีจิตเมตตาสงสาร ท่านหนีตายมาหาเรา เราก็จะช่วยท่านด้วยความเมตตา แต่ไม่รู้ว่าเรื่องราวเป็นมาอย่างไร พระอภัยได้ฟังเรื่องราวที่ฤาษี จึงเล่าความจริงให้ฤาษีฟัง แล้วขอร้องให้พระฤาษีช่วย และจะขอรับใช้พระฤาษีตลอดไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๕๐- ๕๑ พระฤาษีพูดว่า จงพักให้สบายเถิด ผีสางนางยักษ์ถูกทรายก็ขาดใจตายเพราะว่าข้าได้ทำพิธีลงเลขเสกของเอาไว้ พวกมันไม่สามารถทำอะไรเจ้าได้ เจ้าอย่ากลัวไปเลย

ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๕๐ พระอภัยมณีเห็นผีเสื้อสมุทรก็เกิดความกลัว ผีเสื้อสมุทรกระโจนเข้าใส่พระอภัยมณี แต่ก็จับไม่ถูก ฤาษีออกมายืนหน้าพระอภัยมณี ผีเสื้อสมุทรกลัวจนตัวสั่น พระอภัยมณีกับสินสมุทรช่วยกันลากนางเงือกขึ้นมาบนฝั่งแล้วกราบขอให้พระฤาษีช่วย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๕๐ ฤามีจิตเมตตาสงสาร ท่านหนีตายมาหาเรา เราก็จะช่วยท่านด้วยความเมตตา แต่ไม่รู้ว่าเรื่องราวเป็นมาอย่างไร พระอภัยได้ฟังเรื่องราวที่ฤาษี จึงเล่าความจริงให้ฤาษีฟัง แล้วขอร้องให้พระฤาษีช่วย และจะขอรับใช้พระฤาษีตลอดไป ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๕๐- ๕๑ พระฤาษีพูดว่า จงพักให้สบายเถิด ผีสางนางยักษ์ถูกทรายก็ขาดใจตายเพราะว่าข้าได้ทำพิธีลงเลขเสกของเอาไว้ พวกมันไม่สามารถทำอะไรเจ้าได้ เจ้าอย่ากลัวไปเลย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๕๑ นางผีเสื้อสมุทรพูดกับพระอภัยมณีว่า ทำไมไปนั่งหลบอยู่ด้านหลังเล่าออกมาหาเมียเถอะ คนเคยร่วมเรียงเคียงหมอนกันจนมีลูกมีเต้าแล้วอยู่ดี ๆ ก็จะมาจากกันไปน้องเสียใจนักพี่พระอภัยมณีไปไหนน้องก็จะไปด้วยอย่าตัดรอนความรักของน้องเลย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๕๒ พระอภัยมณีได้ยินก็อดน้ำตาไหลไม่ได้แล้วบอกกับผีเสื้อสมุทรว่าน้องไม่เคยเห็นใจพี่เลยพี่คิดถึงพี่น้องของพี่จากกันมาตั้งนานไม่เคยส่งข่าวคราวให้รู้เลยว่าเป็นตายร้ายดีอย่างไร พี่จึงหนีออกมาทำให้น้องโกรธยกโทษให้พี่เถิดนะ ถ้าพี่พาน้องไปพบญาติพี่น้องพี่ได้พี่พาไปแล้วแต่นี่เราต่างกันน้องเป็นชาติยักษ์พี่เป็นมนุษย์เราจึงไปด้วยกันไม่ได้ น้องกลับไปอยู่ที่ของน้อง รักษาศีล เลิกข้าสัตว์ตัดชีวิต น้องตายไปจะได้ไปอยู่บนสวรรค์ ถ้าชาติหน้าหน้าเจอกันก็อย่าให้แคล้วคลาดกัน ส่วนลูกพี่จะเอาไปเลี้ยงดูเองน้องอย่าได้โกรธไปเลย ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๕๒ ผีเสื้อน้ำพูดกับพระอภัยมณีว่าถ้าพี่กับลูกทิ้งน้องๆจะอยู่ได้อย่างไรกัน ถ้าอย่างนั้นน้องไม่ขออยู่ขอตายดีกว่า พี่พระอภัยมณีลงมาหาน้อง น้องจะให้มนตร์วิเศษกับพี่ แล้วพี่พาลูกมาด้วยน้องจะขอลาลูกรักอีกสักครั้ง ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าแรกหน้า ๕๓ สินสมุทรเห็นหน้าแม่แล้วน้ำตาไหลจึงบอกกับแม่ว่าลูกไม่กล้าเข้าไปใกล้แม่ลูกกลัว เมื่อวานนี้แม่ตีข้าจนข้าระบมไปทั้งตัวเหมือนกระดูกจะหัก ลูกรู้ว่าแม่รักลูกมากและลูกไม่เคยลืมบุญคุณเลย ถึงลูกจะจากแม่ไปลูกก็ยังคิดถึงแม่เหมือนเดิม ถ้าลูกทำธุระเสร็จลูกจะกลับมาหาแม่ แม่อย่าโมโห ลูกอยากให้แม่กลับไปอยู่ในถ้ำให้สบายใจเถอะ

ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสองหน้า ๕๓ ฝ่ายฤๅษีก็เทศนาสอนนางยักษ์ว่าอย่าจองเวรจองกรรมลูกผัวเลยที่เกิดเรื่องวุ่นวายทั้งหมดนี้ก็เป็นเพราะเคราะห์กรรมทั้งนั้นที่พวกเจ้าไม่ได้ครองรักกันก็เพราะทำบุญร่วมกันมาเท่านี้อย่าคิดโกรธแค้นกันเลยเมื่อตายไปจะไม่ดีแก่ตัวเอง แต่ถ้ายับยั้งชั่งใจได้ตายไปก็จะได้ขึ้นสวรรค์ ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสามหน้า ๕๓ นางผีเสื้อสมุทรโกรธมากด่าฤๅษีว่า ทำเป็นนักบวชถือศีล เขาคุยกันพ่อแม่ลูก ดันมายุ่งเรื่องชาวบ้าน หากไม่ได้ผัวกูคืนกูจะราวีไม่เลิก แล้วผีเสื้อหันไปหานางเงือกแล้วพูดว่า อีนางเงือกสอพลอตอแหล ทำเป็นทำท่าน่าสงสารกับผัวชาวบ้านพ่อกับแม่กูกินเข้าไปในท้องเรียบร้อยแล้ว แล้วก็ขู่คำรามทำตาโต ถอดคำประพันธ์ ย่อหน้าสี่หน้า ๕๓ ฝ่ายฤๅษีชี้หน้าด่านางผีเสื้อสมุทรว่า หน่อยแน่ยังไม่ทำวุ่นวายอีตายโหงเพราะว่าหวงผัวทำโหวกเหวกโวยวายแล้วมาว่ากูมึงก็จะตกนรกเอง ดูสาระรูปตัวเองนมก็ยานปากก็เปราะผัวเอ็งเลยทนเอ็งไม่ได้เลยต้องหนีมาอาศัยอยู่บนเกาะของกูนี่ไง ยังจะมาหาว่ากูรู้เห็นเป็นใจ ฤๅษีโกรธมากจึงหยิบทรายขึ้นมาลงคาถาปาใส่นางผีเสื้อสมุทร นางผีเสื้อสมุทรโดนทรายเสกกลัวจนตัวสั่นแล้วรีบว่ายน้ำหนีไป