การรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ในวันสงกรานต์เป็นวัฒนธรรมของอะไร

เปิดที่มาประเพณี “รดน้ำดำหัว” ในเทศกาล "สงกรานต์ 2565" แม้คนไทยจะคุ้นเคยกันดีอยู่แล้ว แต่หลายคนก็อาจจะยังเข้าใจผิด ชวนรู้วิธีรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ที่ถูกต้องมีข้อปฏิบัติอย่างไร?

ช่วงเทศกาล สงกรานต์ 2565 สิ่งหนึ่งที่ขาดไม่ได้ก็คือ ประเพณี “รดน้ำดำหัว” ผู้อาวุโสที่เราเคารพ แต่อาจจะยังมีบางคนที่ยังไม่รู้ว่าที่มาของประเพณีเป็นอย่างไร เราควรจัดให้มีการ รดน้ำดำหัวกันในวันไหน และที่สำคัญการรดน้ำดำหัวที่ถูกต้องแท้จริงแล้วควรทำอย่างไร

ข้อมูลจากกระทรวงวัฒนธรรมให้ความหมายไว้ว่า ประเพณี "รดน้ำดำหัว" ผู้สูงอายุเป็นประเพณีในช่วง เทศกาล วันสงกรานต์ หรือ วันขึ้นปีใหม่ ของไทย ซึ่งเป็นประเพณีที่ปฏิบัติกันมายาวนาน เป็นสิ่งที่คนไทยคุ้นเคยและปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน

สำหรับ เทศกาลสงกรานต์ มีด้วยกัน 3 วัน คือ ระหว่างวันที่ 13 - 15 เมษายนของทุกปี ซึ่งถือเป็นวันปีใหม่ของไทยที่ลูกหลานจะต้องกลับมาบ้านเพื่อรวมญาติและถือเป็นวันครอบครัว เป็นโอกาสที่ลูกหลานได้แสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทิตา ต่อบิดา มารดา ปู่ ย่า ตา ยาย และผู้ที่มีพระคุณที่เคารพนับถือ 

• ประเพณีรดน้ำดำหัว คืออะไร?

แรกเริ่มเดิมที "รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่" เป็นพิธีโบราณจากทางภาคเหนือของไทย คำว่า “รดน้ำดำหัว” เป็นคำพูดของชาวเหนือขณะที่จะไปรดน้ำขอขมา-ขอพรจากผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ และยังเป็นการชำระสิ่งอัปมงคลไปจากชีวิตด้วย

ในอดีตนั้นการรดน้ำคือ การอาบน้ำจริง ๆ ส่วนการดำหัวก็คือการสระผมให้ผู้ใหญ่นั้นเอง (คำว่า “ดำหัว” เป็นภาษาล้านนาดั้งเดิมหมายถึงการสระผม) โดยจะใช้น้ำส้มป่อยหรือน้ำมะกรูดในการสระผม ต่อมาพิธีดังกล่าวก็แพร่กระจายไปทั่วทุกภูมิภาค

ประเพณีการรดน้ำดำหัว ผู้สูงอายุนี้ เป็นประเพณีที่ทรงคุณค่าสมควรได้รับการสืบทอด จัดขึ้นเพื่อเป็นการยกย่องคุณงามความดีที่ผู้เฒ่าผู้แก่ได้กระทำไว้ในอดีต นอกจากนี้ผู้สูงอายุเป็นวัยที่มีคุณค่าสำหรับลูกหลานชาวไทยทุกคน เพราะเป็นวัยที่ผ่านประสบการณ์ในแต่ละช่วงอย่างมากมาย จนสามารถถ่ายทอดประสบการณ์เหล่านั้นเป็นแบบอย่างให้ลูกหลานได้ปฏิบัติตาม

• วิธี "รดน้ำดำหัว" ที่ถูกต้อง

โดยปกติแล้วประเพณี “รดน้ำดำหัว” จะทำกันในวันสุดท้ายของเทศกาลสงกรานต์ (15 เม.ย.) เพียงวันเดียวหรือ “วันเถลิงศก” ไม่ใช่ว่าจะเลือกทำวันใดก็ได้ แต่ในปัจจุบันอาจมีการเปลี่ยนแปลงไปบ้างตามความสะดวกของแต่ละครอบครัว เพื่อเป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูกตเวที ของผู้น้อยและขอขมาลาโทษที่อาจเคยล่วงเกินผู้ใหญ่

อีกทั้งเป็นการขอพรเพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ตนเอง ส่วนใหญ่แล้วจะเป็นประเพณีที่ลูก หลาน มักทำให้กับผู้อาวุโสในบ้านเพื่อขอพร แต่ปัจจุบันกลับมีความเชื่อผิด ๆ เกิดขึ้นนั่นก็คือ การที่ผู้น้อยให้พรผู้ใหญ่ ซึ่งถือว่าเป็นการกระทำที่ผิดตามหลักประเพณีที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน

ในวันสงกรานต์ที่ใกล้จะถึงนี้คุณพ่อคุณแม่มีแพลนจะพาเจ้าตัวเล็กไปเที่ยวหรือไปเล่นน้ำที่ไหนรึเปล่าคะ ถ้ามีโอกาสอยากให้ทุกคนพาลูกกลับไปหาคุณตาคุณยายกันค่ะ นอกจากกลับไปเยี่ยมเยี่ยนหรือสวัสดีปีใหม่กับท่านแล้ว เราจะได้รดน้ำดำหัวซึ่งเป็นประเพณีในวันสงกรานต์ที่สำคัญให้แก่พ่อแม่ของเราด้วย ซึ่งการรดน้ำดำหัวได้ให้คุณค่ามากมายแก่ลูกของเราค่ะ ไปดูกันว่าคุณค่าที่ได้คืออะไรบ้าง

รดน้ำดำหัวคืออะไร?

ประเพณีรดน้ำดำหัวเป็นการแสดงถึงความเคารพนบน้อบต่อคุณพ่อ คุณแม่ ผู้ใหญ่ หรือผู้มีพระคุณ เป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูกตเวที และเป็นการขอขมาลาโทษที่ผู้น้อยอาจเคยล่วงเกินผู้ใหญ่ นอกจากนี้ยังเป็นการขอพรเพื่อความเป็นสิริมงคลอีกด้วย ส่วนใหญ่จะรดน้ำดำหัวกันในวันสุดท้ายของเทศกาลสงกรานต์คือวันที่ 15 เมษายน

อุปกรณ์ที่ใช้ในการรดน้ำดำหัวมีอะไรบ้าง?

อุปกรณ์ที่สำคัญมีอยู่ 4 อย่าง คือ

1. น้ำอบไทยหรือน้ำหอม น้ำส้มป่อย
2. ดอกมะลิและดอกกุหลาบ หรือดอกไม้อื่นๆ ก็
3. ขันเงินหรือขันทองเหลือง พานข้าวตอก ดอกไม้และธูปเทียน
4. ของขวัญเล็กๆ น้อยๆ เพื่อมอบให้แก่ผู้ใหญ่

แต่จริงๆ หากมีอุปกรณ์เหล่านี้ไม่ครบก็ไม่เป็นอะไรเลยค่ะ เพราะหากทำด้วยใจแล้ว อุปกรณ์ก็เป็นเพียงเรื่องเล็กน้อยเท่านั้น

          ประเพณีรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุเป็นประเพณีที่ปฏิบัติกันมายาวนาน จนถือเป็นสิ่งที่คนไทยทุกคนคุ้นเคยได้ปฏิบัติต่อกันมาในช่วงเทศกาลสงกรานต์คือ ระหว่างวันที่ 13-15 เมษายนของทุกปี ซึ่งถือเป็นวันปีใหม่ของไทยที่ลูกหลานจะต้องกลับมาบ้านเพื่อรวมญาติและถือเป็นวันครอบครัว ที่ลูกหลานได้แสดงออกถึงความกตัญญูู กตเวทิตา ต่อบิดามารดา ปู่ ย่า ตา ยาย และผู้ที่มีพระคุณ หรือผู้เฒ่าผู้แก่ที่ตนเคารพนับถือ ซึ่งการรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุนี้เป็นประเพณีที่ทรงคุณค่าสมควรได้รับการสืบทอด และเพื่อเป็นการยกย่องคุณงามความดีที่ผู้เฒ่าผู้แก่ได้กระทำไว้ในอดีต และเพื่อเป็นการแสดงออกถึงความกตัญญู กตเวทิตาต่อท่าน องค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์จึงได้จัดงานประเพณีรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุทุกปี ซึ่งถือเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นเป็นการสร้างความสัมพันธ์อันดีระหว่างผู้สูงอายุและเด็ก เยาวชน ลูกหลานในชุมชนได้ซึมซับและปลูกฝังค่านิยมความรักระหว่างกันอีกด้วย วัตถุประสงค์ในการจัดกิจกรรมขององค์การบริหารส่่วนตำบลโพธิ์ 1. เพื่อแสดงความกตัญญูต่อผู้สูงอายุ 2. เพื่อให้เด็กและเยาวชนได้ตระหนักและเห็นคุณค่าของประเพณีอันดีงาม 3. เพื่อรักษาและสืบสานประเพณีอันดีงาม ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ประจำชาติให้คงอยู่สืบไป 4. เพื่อให้ผู้สูงอายุได้พบปะทำกิจกรรมร่วมกันและเกิดความสนุกสนาน 5. เพื่อส่งเสริมสุขภาพของผู้สูงอายุโดยการตรวจสุขภาพของผู้สูงอายุ

ทำไมต้องรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ในวันสงกรานต์

การรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ในวันสงกรานต์เป็นวัฒนธรรมของภาคใด

วันสงกรานต์รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่วันไหน

รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่หมายถึงอะไร