สัญลักษณ์ความปลอดภัย มีไว้สำหรับการเตือนความเป็นอันตราย แจ้งให้ผู้ที่เกี่ยวข้องทราบถึงสถานะต่างๆที่อาจจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุ หรือเกิดโรคจากการทำงานได้ ปัจจุบันนิยมนำมาติดไว้บนป้ายโดยมีสัญลักษณ์ต่างๆ และ พื้นของสีที่กำหนดความหมายลงไปบนป้าย เช่น ระบุการกระทำที่จำเป็น หรือ กำหนดให้ใช้อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล ppe ที่จำเป็น การห้ามการกระทำ หรือ วัตถุอันตรายต่างๆ การระบุตำแหน่งของอุปกรณ์ดับเพลิง อุปกรณ์ความปลอดภัย เป็นต้น
เราจะพบสัญลักษณ์ความปลอดภัยได้ในพื้นที่ที่มีอันตรายโดยส่วนมาก เช่น ในโรงงานอุตสาหกรรม โรงพยาบาล บนท้องถนน เขตก่อสร้าง พื้นที่ที่มีความเสี่ยงอันตราย จำพวกห้องเก็บสารเคมี ห้องควบคุมไฟฟ้า พื้นที่อับอากาศ เป็นต้น
การติดป้ายหรือสัญลักษณ์ความปลอดภัยเป็นสิ่งที่สำคัญช่วยให้พนักงานหรือผู้ที่เข้ามาในพื้นที่สามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจนและลดโอกาสในการเกิดอุบัติเหตุและยังเป็นการสร้างสภาพแวดล้อมในการทำงานที่ปลอดภัยเพิ่มมากขึ้นป้ายหรือสัญลักษณ์ความปลอดภัยในบางครั้งอาจมีลักษณะที่แตกต่างกันออกไปขึ้นอยู่กับพื้นที่ประเทศหรือภูมิภาคแต่เป้าหมายที่เหมือนกันคือการสื่อสารข้อมูลด้านความปลอดภัยให้ผู้พบเห็นได้รับรู้และปฏิบัติตาม
สัญลักษณ์ความปลอดภัยมีกี่ประเภท
สัญลักษณ์ความปลอดภัยที่ได้มาตรฐานมีลักษณะเป็นรูปภาพ สัญลักษณ์ รูปร่าง คำ วลี ประโยค หรือ ข้อความ รูปร่างแต่ละรูปสื่อความหมายที่แตกต่างกัน และ สีที่แสดงบนสัญลักษณ์ก็แตกต่างกันด้วยเช่นกัน ซึ่งสัญลักษณ์ความปลอดภัย สามารถแบ่งตามความสำคัญได้เป็น 4 ประเภท คือ
- สัญลักษณ์ห้าม
เป็นสัญลักษณ์ประเภทหนึ่ง ที่บอกถึงคำสั่งห้าม มีจุดมุ่งหมายเพื่อป้องกันพฤติกรรมที่อาจก่อให้เกิดความเสี่ยง ไม่เพียงแต่บุคคลแต่ต่อพื้นที่และผู้อื่นด้วย ซึ่งสัญลักษณ์ห้าม มีลักษณะเป็นวงกลมแถบสีแดง มีเส้นทแยงมุม 45 องศา
- สัญลักษณ์เตือน
เป็นสัญลักษณ์ที่ใช้สำหรับสื่อสารคำเตือนหรืออันตรายในพื้นที่มีลักษณะเป็นสามเหลี่ยมสีเหลืองหรือสีเหลืองอำพันและข้อความสีดำ เพื่อเป็นการเตือนให้ระวังอันตราย
- สัญลักษณ์บังคับ
เป็นสัญลักษณ์ที่สั่งให้ดำเนินการเฉพาะ เพื่อช่วยปฏิบัติตามข้อกำหนดของกฎหมาย มีจุดมุ่งหมายเพื่อปกป้องบุคคลจากอันตรายที่อาจเกิดขึ้น
- สัญลักษณ์ฉุกเฉิน
เป็นสัญลักษณ์ที่ใช้กันทั่วไปและเข้าใจได้ง่าย สัญลักษณ์ฉุกเฉินมักใช้ในการบอกถึงทางออกฉุกเฉิน จุดปฐมพยาบาล จุดรวมพล เป็นต้น ซึ่งจะมีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าหรือสี่เหลี่ยมจัตุรัส พื้นหลังสีเขียวและรูปสัญลักษณ์สีขาว
ทำไมต้องใช้สัญลักษณ์ความปลอดภัย
ป้ายและสัญลักษณ์ความปลอดภัยถูกใช้เป็นเครื่องมือในการสื่อสารด้านความปลอดภัย ซึ่งช่วยส่งข้อความคำแนะนำ และคำเตือนที่ชัดเจน โดยไม่ต้องใช้คำพูดมากเกินไป โดยสัญลักษณ์ความปลอดภัยช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดอุบัติเหตุทั้งในส่วนของพนักงานและบุคคลซึ่งไม่ใช่พนักงาน และยังช่วยสร้างสภาพแวดล้อมในการทำงานที่ปลอดภัยมากขึ้น
มาตรฐานสัญลักษณ์ความปลอดภัยมีอะไรบ้าง
มาตรฐานสำหรับสัญลักษณ์และเครื่องหมายเพื่อความปลอดภัย มีทั้งของกฎหมายไทยและต่างประเทศ ซึ่งมีความเหมือนกันเนื่องจากเป็นรูปแบบสากลหากจะแตกต่างก็เพียงรูปภาพและภาษา เช่น
มาตรฐาน ISO 3864
กำหนดมาตรฐานสากลสำหรับป้าย และ เครื่องหมายเพื่อความปลอดภัยในสถานที่ทำงาน และ สิ่งอำนวยความสะดวกสาธารณะ มีลักษณะเป็นป้ายกราฟิกเพื่อก้าวข้ามอุปสรรค์ทางภาษาให้ผู้มองเห็นสามารถเข้าใจได้ง่าย โดยแบ่งออกเป็น 4 ส่วน ดังนี้
- ISO 3864-1:2011 ส่วนที่ 1 : หลักการออกแบบป้ายความปลอดภัย และ ความปลอดภัย
- ISO 3864-2:2016 ส่วนที่ 2 : หลักการออกแบบฉลากความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์
- ISO 3864-3:2012 ส่วนที่ 3 : หลักการออกแบบสัญลักษณ์กราฟิกเพื่อใช้ในป้ายความปลอดภัย
- ISO 3864-4:2011 ส่วนที่ 4 : คุณสมบัติสี และ โฟโตเมตริกของวัสดุป้ายความปลอดภัย
มาตรฐาน ISO 7010
เป็นมาตรฐานที่แนะนำสัญลักษณ์ความปลอดภัยโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อป้องกันการเกิดอุบัติเหตุ การป้องกันการเกิดเพลิงไหม้ ให้สัญลักษณ์เกี่ยวกับอันตรายหรือการเตือนด้านสุขภาพและการอพยพกรณีฉุกเฉิน สำหรับรูปร่างและสีของสัญลักษณ์ มีการอ้างอิงตามมาตรฐาน ISO 3864-1
มาตรฐาน ANSI Z535
มาตรฐานเครื่องหมายเพื่อความปลอดภัย ซึ่งสอดคล้องกับ ISO 3864 โดยกำหนดมาตรฐาน
ไว้ 6 มาตรฐาน ดังต่อไปนี้
- ANSI Z535.1 มาตรฐานแห่งชาติของอเมริกาสำหรับสีเพื่อความปลอดภัย
- ANSI Z535.2 มาตรฐานสำหรับป้ายความปลอดภัยด้านสิ่งแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวก
- ANSI Z535.3 มาตรฐานสำหรับเกณฑ์สัญลักษณ์เพื่อความปลอดภัย
- ANSI Z535.4 มาตรฐานสำหรับป้ายและฉลากความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์
- ANSI Z535.5 มาตรฐานสำหรับป้ายความปลอดภัยและเทปกั้น (สำหรับอันตรายชั่วคราว)
- ANSI Z535.6 มาตรฐานสำหรับข้อมูลความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์ในคู่มือ คำแนะนำ และเอกสารประกอบอื่นๆ
- ANSI มีหน้าที่ในการรับผิดชอบกำหนดมาตรฐานที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางในประเทศ
ถึงแม้ว่า ANSI จะไม่ได้บังคับใช้แต่บริษัทส่วนใหญ่มักจะปฏิบัติตามมาตรฐานของ ANSI เนื่องจากว่าเป็นที่รู้จักและยอมรับในระดับสากลเกี่ยวกับมาตรฐานการให้คำแนะนำด้านความปลอดภัยในการทำงาน (ANSI : American National Standard Institute) ANSI จะมีการอัพเดทมาตรฐานทุกๆ 5 ปี ซึ่งในปี 2017 ได้มีการอัพเดทมาตรฐานสำหรับสีเพื่อความปลอดภัย (Z535.1) ปัจจุบัน ANSI Z535.1-2017
มอก.635-2554
เป็นมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม สี และ เครื่องหมายเพื่อความปลอดภัย กำหนดรายละเอียดเกี่ยวกับสีที่ใช้ในการชี้บ่งความปลอดภัยและหลักการออกแบบเครื่องหมายเพื่อความปลอดภัยที่ใช้ในสถานที่ทำงานและพื้นที่สาธารณะ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเตือนภัย หรือให้ข้อมูลในการป้องกันอุบัติเหตุ อัคคีภัย อันตรายที่เกี่ยวกับสุขภาพ และอพยพฉุกเฉิน รวมถึงใช้เป็นหลักการพื้นฐานในการจัดทำมาตรฐานที่มีเครื่องหมายเพื่อความปลอดภัย แต่ไม่รวมเครื่องหมายทางการจราจร
ซึ่งในส่วนของ มอก.635-2554 ได้กำหนดประเภทของเครื่องหมายเพื่อความปลอดภัยเป็น 5 ประเภท ดังนี้- เครื่องหมายห้าม
- เครื่องหมายบังคับ
- เครื่องหมายเตือน
- เครื่องหมายแสดงสภาวะปลอดภัย
- เครื่องหมายแสดงอุปกรณ์เกี่ยวกับอัคคีภัย
นอกจากกำหนดประเภทของเครื่องหมายเพื่อความปลอดภัยแล้ว ในมาตรฐานยังกำหนดรายละเอียดต่างๆ ไว้อีกด้วย ไม่ว่าจะเป็น รูปทรงเรขาคณิต สีพื้น สีตัดของเครื่องหมายเสริม รูปร่าง ขนาดของเครื่องหมายเสริม และยังมีรายละเอียดอื่นๆ ที่ระบุเอาไว้อย่างครบถ้วน หากต้องการทราบรายละเอียด สามารถศึกษาเพิ่มเติมได้จาก มอก.635-2554
สรุป
สัญลักษณ์ความปลอดภัยอาจมีรูปแบบที่แตกต่างกันออกไปตามลักษณะอันตราย หรือ ความต้องการสื่อสารมีจุดมุ่งหมายเดียวกัน คือเพื่อความปลอดภัยของผู้ที่เข้าไปในสถานที่นั้นๆ ซึ่งนอกจากรูปแบบที่เหมาะสมของสัญลักษณ์ความปลอดภัยแล้ว จุดที่ติดตั้งก็มีความสำคัญด้วยเช่นกัน ต้องติดตั้งในที่ที่เห็นได้ง่าย ชัดเจน หากติดตั้งในมุมอับมองเห็นได้ยาก สัญลักษณ์ความปลอดภัยนั้นอาจไม่เกิดประโยชน์