หลายคนที่อยู่ในวัยกลางคน วัยชรา หากได้ย้อนมองชีวิตวัยรุ่นและวัยผู้ใหญ่ตอนต้นของตนเอง เราอาจพบว่าช่วงเปลี่ยนผ่านขณะนั้น เป็นช่วงก้าวสำคัญจากความเป็นเด็กที่พ่อแม่คาดหวังให้เชื่อฟัง ร่วมมือประพฤติตัวตามที่พ่อแม่ปรารถนา สำหรับเด็ก การเชื่อฟังเป็นเรื่องสำคัญต่อความปลอดภัยในการดำเนินชีวิต และเมื่อเด็กๆ ค่อยๆ เติบโตเป็นวัยรุ่น พวกเราก็เริ่มเติบโต และพัฒนาความรู้สึกนึกคิด ความต้องการ ความเป็นตัวตน ความมีเอกลักษณ์ในแบบของตนเอง
พ่อแม่อาจพบว่าลูกของตนไม่ได้น่ารัก เชื่อฟังพ่อแม่เหมือนแต่ก่อน ลูกบางคนอาจเลือกที่จะเป็นเด็กดี เชื่อฟังพ่อแม่ แม้ว่าตนเองจะเติบโตเข้าสู่ภาวะวัยหนุ่มสาวแล้ว พวกเขาหลายคนจำเป็นต้องกดทับความต้องการของตนเองและดำเนินชีวิตตามความต้องการของพ่อแม่ ขณะที่ลูกหลายคนอาจเลือกเติบโตในแบบของตนเอง ดื้อดึง ต่อต้านพ่อแม่ทั้งโดยตรงหรือโดยอ้อม ความคิดสร้างสรรค์ ความปรารถนา ความฝันของพวกเขาจะได้โลดแล่นหรือถูกพับเก็บ ก็ขึ้นอยู่กับการตัดสินใจของช่วงวัยรุ่นนั้น ตัวแปรอาจขึ้นอยู่กับอุปนิสัย ความเข้มแข็งในการเติบโตภายในของพวกเขา โจทย์ชีวิตที่เข้ามาท้าทาย และอิทธิพลของตัวแปรอย่างบริบทครอบครัว และที่สำคัญคือพ่อแม่หรือผู้ปกครอง ว่าพวกเขามีความเข้าใจในชีวิต ในมนุษย์ ในตนเอง ในสัมพันธภาพ และประคองสัมพันธภาพกับลูกวัยรุ่นในช่วงเปลี่ยนผ่านนี้อย่างไร
บทบาทหน้าที่สำคัญของชีวิตวัยรุ่นและวัยผู้ใหญ่ตอนต้น คือการเรียนรู้ที่จะเติบโตเป็นตัวของตัวเอง เป็นบุคคลที่มีเอกลักษณ์ มีความรู้สึกนึกคิด ความต้องการของตนเอง ดังนั้นวัยรุ่นจึงเป็นช่วงขับคลื่อนหรือเปลี่ยนผ่านจากการดำเนินชีวิตตามความคาดหวังของคนอื่น (ครอบครัว พ่อแม่ โรงเรียน เพื่อน ฯลฯ) มาสู่ชีวิตที่ดูแลความต้องการของตนเอง เป็นผู้ทรงสิทธิในการตัดสินใจบนความรับผิดชอบต่อความต้องการของตนเอง สำหรับวัยรุ่น และอาจรวมถึงช่วงวัยผู้ใหญ่ตอนต้น เขาหรือเธอจึงมีหน้าที่สำคัญคือการค้นหาตนเอง หากคนไหนละเลยหรือเพิกเฉยต่อพันธกิจนี้ แม้พวกเขาจะเติบโตมีอายุมากขึ้น พันธกิจนี้ก็ยังรอคอยการสะสาง แต่หากพันธกิจนี้ถูกละเลย ผลกระทบกับชีวิตที่จะเกิดขึ้นคือ ความทุกข์จากการไม่รู้จักตนเอง สับสนในคุณค่าตนเอง ดำเนินชีวิตตามกระแสสังคม หลายคนมีความเศร้า โกรธเกรี้ยวจากความต้องการแท้จริง ความเป็นตัวของตัวเองไม่ได้รับการตอบสนอง
สิ่งที่วัยรุ่นทุกคนรวมถึงทุกช่วงชีวิตต้องเผชิญคือ อุปสรรคทั้งจากภายนอกและภายใน อุปสรรคภายนอกอาจเริ่มตั้งแต่ฐานะทางเศรษฐกิจของครอบครัว ข้อจำกัดทางโอกาส วัฒนธรรม แผนงาน ท่าทีคุณลักษณะ แรงกดดันของครอบครัว มาจนถึงอุปสรรคภายในของตนเอง เช่นความกลัว ความไม่เชื่อมั่นในตนเอง กฎเกณท์ความเชื่อที่ปิดกั้นศักยภาพการเรียนรู้ การเติบโต อุปสรรคจึงเปรียบเสมือนสายลมที่โหมกระหน่ำใส่ชีวิต และท้าทายให้เราฝ่าข้ามไป
สุภาษิตฝรั่งเศสบทหนึ่งกล่าวไว้ว่า “แม้สายลมโหมกระหน่ำ ผองเรายังคงยืนหยัด : the wind is rising, we must try to live” สายลมที่โหมกระหน่ำก็ไม่ต่างจากอุปสรรคที่ขวางกั้นชีวิต และท้าทายให้เราฝ่าข้ามเพื่อยืนหยัดต่อไป แต่การยืนหยัด ฝ่าข้ามพายุ หรืออุปสรรคชีวิต ต้องอาศัยเครื่องช่วยชีวิต คือการเรียนรู้ของพวกเรา เราเรียนรู้เพื่อเข้าถึงความรู้ที่ตัวเองปรารถนา และความรู้นั้นได้หลอมรวมมาเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตของเรา เช่น เราอาจมีความรู้ในเรื่องความรุนแรงว่ามีลักษณะอะไรและอย่างไร แต่สำนึกถึงการประพฤติตัวอย่างมีความเคารพต่อผู้อื่น ต่อสังคม และต่อตนเอง ไม่ใช้ความรุนแรงตอบโต้ ความรู้จึงเป็นสิ่งที่มีความหมายกับตัวเรา เป็นส่วนหนึ่งในชีวิต ไม่ใช่แค่ความรู้ที่ผ่านเข้ามาให้จดจำและหลงลืมไป
การเรียนรู้เพื่อเข้าถึงความรู้และน้อมนำความรู้มาเป็นแนวทางดำเนินชีวิต จึงเป็นภารกิจสำคัญ เป็นสิ่งที่พึงทำเพื่อคุ้มครองชีวิตซึ่งต้องเผชิญอุปสรรค
การเรียนรู้เพื่อเพิ่มพูนความสามารถจึงมีความมุ่งหมายแยกย่อยใน ๔ ลักษณะคือ
๑) เพื่อกระทำการได้ เช่น การประกอบอาชีพ การสื่อสาร การดูแลสุขภาพ ฯลฯ
๒) เพื่อดำเนินชีวิต อยู่รอดและเติบโตได้ ดำเนินชีวิตทั้งในฐานะปัจเจกบุคคลและสมาชิกของสังคมได้
๓) เพื่อเป็นมนุษย์ เป็นการเรียนรู้เพื่อทำบทบาทหน้าที่มนุษย์ มีความเข้าใจความจริงของชีวิต สุข ทุกข์ ความหมาย คุณค่าชีวิตมนุษย์
๔) เพื่อการเรียนรู้ในตนเองได้ เราเรียนรู้และเข้าถึงความรู้ในฐานะคลังความรู้ สำหรับการเตรียมพร้อมในอนาคต
ชีวิตมักส่งบททดสอบและความท้าทายเข้ามาเสมอ เพื่อเราได้เผชิญหน้า ทำความรู้จัก เข้าใจ ยอมรับ และก้าวข้ามไปข้างหน้า ทั้งหมดคือการเรียนรู้เพื่อให้เราได้ยืนหยัด มีชีวิต สมกับที่ท่านอาจารย์พุทธทาสให้แนวทางการมีชีวิตที่เรียกว่า “ชีวิตที่ไม่กัดเจ้าของ” หากเจ้าของชีวิตไม่เรียนรู้ บทเรียนความทุกข์ ของชีวิตจะทำหน้าที่สั่งสอน จนกว่าเจ้าของชีวิตจะหันมาทบทวน เรียนรู้ชีวิตใหม่
หลายคนมีชีวิตในวัยชราด้วยความโกรธเกรี้ยว ผิดหวัง ขมขื่น สาเหตุเพราะพวกเขาพบว่ามีความผิดหวังหลายอย่างในการใช้ชีวิต หลายคนอาจจะร่ำรวย มีความสำเร็จในชีวิตการงาน แต่ไม่มีความสุข สงบในใจ หากพวกเราต้องการชีวิตในวันข้างหน้า ในวัยชราที่มีคุณภาพของชีวิต “เป็นประโยชน์และสงบเย็น” พันธกิจชีวิตคือ การค้นหา เรียนรู้ ฝึกฝนและพัฒนาตนเอง คือการงานสำคัญที่ต้องดูแลตลอดชีวิต ช่วงชีวิตวัยรุ่นเป็นจุดเริ่มของการเดินทางของการทำพันธกิจชีวิตนี้
ชีวิตที่ได้ดูแลพันธกิจนี้ เมื่อวันสุดท้ายมาถึง การจากลาชีวิตก็ไม่ใช่เรื่องน่ากลัวอีกต่อไป
ขอบคุณภาพ :
//www.pexels.com/photo/man-sitting-on-edge-facing-sunset-915972/
//www.pexels.com/photo/closeup-photo-of-man-close-eyes-and-mouth-904276/
//www.pexels.com/photo/black-background-blur-football-football-game-595229/