การจัดสภาพแวดล้อมในห้องเรียน มอนเตสซอรี่

การเรียนการสอนแบบมอนเตสซอรี่มีที่มาอย่างไร?

การเรียนการสอนแบบมอนเตสซอรี่ 

การเรียนการสอนแบบมอนเตสซอรี่มีที่มาอย่างไร?

การเรียนการสอนแบบมอนเตสซอรี่ เกิดจากแนวคิดของแพทย์หญิงมาเรีย มอนเตสซอรี่ (Dr. Maria Montessori)  แพทย์หญิงชาวอิตาลีที่มีความเชื่อว่า “การให้การศึกษากับเด็กในวัยเริ่มต้น ไม่ใช่การนำความรู้ไปบอกเด็ก แต่ควรเป็นการปลูกฝังให้เด็กได้เจริญเติบโตไปตามความต้องการทางธรรม ชาติของเขา” การสอนแบบมอนเตสซอรี่ เป็นการสอนรูปแบบหนึ่งที่เหมาะกับเด็ก ทั้งเด็กพิเศษละเด็กปกติ จะเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญจุดหมายหลักของการสอนแบบมอนเตสซอรี่นั้น คือเด็กจะเรียนได้ดีที่สุด โดยการอนุญาตให้เด็กได้ค้นพบสิ่งต่างๆ ด้วยตนเอง การฝึกฝนทางด้านประสาทสัมผัสด้วยการทำงานด้วยมือ เป็นสิ่งสำคัญประการแรก ครูและผู้ปกครองไม่ควรบังคับให้เด็กทำในสิ่งที่ตนเองต้องการ การให้รางวัลและการลงโทษควรต้องยกเลิกไป และระเบียบวินัยควรเกิดมาจากความเป็นอิสระของเด็ก และแรงผลักดันที่เด็กทำให้เกิดขึ้นเองจากตัวของเด็กเอง

หลักสูตรการสอนแบบมอนเตสซอรี่

การที่จะช่วยให้เด็กได้เจริญเติบโตไปตามขั้นตอนของความสามารถนั้น ควรจะต้องพัฒนาการสอนให้สัมพันธ์กับพัฒนาการความต้องการของเด็ก ที่ต้องการจะเป็นอิสระในขอบเขตที่กำหนดไว้ให้ ตลอดจนการจัดสิ่งแวดล้อมอย่างสมบูรณ์ และพิถีพิถัน การสอนแบบมอนเตสซอรี่ ได้มาจากการที่มอนเตสซอรี่ได้สังเกตเด็กในสภาพที่เป็นจริงของเด็ก ไม่ใช่สภาพที่ผู้ใหญ่ต้องการให้เด็กเป็น จากการสังเกตเด็ก จึงได้พัฒนาวิธีการสอน การจัดเตรียมสิ่งแวดล้อม และอุปกรณ์การสอนต่างๆ ขึ้นมาใช้ โดยเริ่มต้นจากการทดลองที่โรงเรียน ที่มอนเตสซอรี่เข้าไปรับผิดชอบ ที่เรียกว่า Casa Dei Bambini หรือ Children's House แล้ววิธีการสอนนี้จึงได้แพร่หลายต่อไปจนทั่วโลกเช่นในปัจจุบัน

แนวคิดพื้นฐาน

มอนเตสซอรี่เชื่อว่า เราสามารถสร้างสังคมที่ดีและก่อกำเนิดโลกขึ้นมาใหม่ได้โดยการให้การศึกษาที่ดีแก่เด็ก เพราะเด็กในวันนี้คือผู้ใหญ่ในวันหน้าซึ่งจะเป็นผู้สร้างสังคมใหม่เด็กแต่ละคนเป็นผู้ริเริ่มอนาคตใหม่ ดังนั้น เด็กทุกคนจึงเป็นอนาคตของเรา มอนเตสซอรี่เชื่อว่าเราสามารถใช้เด็กเป็นเครื่องมือในการเปลี่ยนแปลงสังคม และแก้ไขปัญหาปัจจุบันได้ เพราะฉะนั้นการศึกษาจึงเป็นสิ่งสำคัญสำหรับเด็ก เพราะการศึกษาเป็นหัวใจขงการเปลี่ยนแปลง และ มีพื้นฐานแนวคิดว่า การเรียนรู้ของเด็กต้องเกิดจากการเห็นอย่างเป็นรูปธรรม การสัมผัส การได้หยิบจับทดลองด้วยตนเองตามรูปแบบอย่างมีขั้นตอนและเป้าหมาย เด็กจะเรียนรู้อย่างเข้าใจจากการสัมผัส การใช้สมาธิและมีวินัยในตนเอง โดยมีอุปกรณ์เป็นสื่อการสอนที่สำคัญที่ทำให้เด็กพัฒนาความรู้และความคิดอย่างมีระบบ

จุดเด่นและกิจกรรมแนวการสอนแบบมอนเตสซอรี่

ในโรงเรียนมอนเตสซอรี่กิจกรรมถือเป็นส่วนสำคัญ ที่เด็กเล็กจะเรียนด้วยร่างกายทั้งหมด โดยเน้นทางด้านการฝึกฝนทางประสาทสัมผัส กิจกรรม หรืองานที่เด็กทำจะต้องมีความหมาย อุปกรณ์การเรียนได้วางรูปแบบเอาไว้ให้เด็กได้ทำงานต่างๆ เป็นไปตามขั้นตอนงานจะกระตุ้นทำให้เด็กทำงานต่อไป กิจกรรมแนวการสอนแบบมอนเตสซอรี่ เด็กจะได้เรียนรู้ด้วยตัวเอง จากการใช้สื่อและอุปกรณ์ต่างๆ ที่ช่วยให้เด็กเข้าใจง่าย สิ่งสำคัญของเรียนแนวมอนเตสซอรี่ คือ มือ เพราะเด็กจะสามารถเรียนรู้ทุกอย่างผ่านมือของตัวเอง โดยมีคุณพ่อคุณแม่และครูเปิดโอกาสให้เด็กได้เรียนรู้และทำทุกอย่างด้วยตัวเอง เด็กจะรู้สึกมีอิสระในการหยิบจับอุปกรณ์ที่เขาสนใจมาทำ หากทำไม่ได้ เด็กจะนำไปเก็บและหยิบอุปกรณ์ชิ้นอื่นมาแทน ทั้งนี้การฝึกฝนจากอุปกรณ์ที่ง่ายไปสู่อุปกรณ์ที่ยากเป็นไปตามพัฒนาการการเรียนรู้ของเด็ก

การเรียนแบบมอนเตสซอรี่จะเน้นแบบคละอายุ ให้ช่วงอายุห่างกันประมาณ 3 ปี มีทั้งเด็กที่อายุมากกว่า เท่ากัน และน้อยกว่า เรียนอยู่ในกลุ่มเดียวกัน จุดประสงค์ ก็เพื่อให้เด็กช่วยเหลือกัน ไม่มีการแข่งขันกันในห้องเรียน

กิจกรรมมอนเตสซอรี่ มี 4 หมวด

1.หมวดชีวิตประจำวัน (Practical Life)  เป็นหมวดงานที่ลักษณะเป็นการเชื่อมโยงระหว่างสิ่งแวดล้อมภายในบ้านกับห้องเรียน กล่าวคือ เป็นกิจกรรมที่อยู่ในบ้าน เช่น การตัก การเท การพับ การวาด การขัด การล้าง การเช็ด การติดกระดุม เป็นต้น โดยเป็นลักษณะงานที่มีลำดับขั้นตอน งานเคลื่อนไหวเบื้องต้น  

2.  หมวดประสาทรับรู้ (Sensorial) การรับรู้แบ่งเป็น 5 ประเภท คือ ตา (จักษุประสาท)  หู (โสตประสาท)  จมูก (นาสิกประสาท)  ปาก ลิ้น (ชิวหาปราสาท)  สัมผัส (ผัสสะประสาท) เป็นหมวดงานที่เป็นพื้นฐาน ของสติปัญญา เป็นของจริงที่ป็นนามธรรมแต่ทำเป็นรูปปธรรมสัมผัสได้ เป็นหมวดงานที่เป็นระบบระเบียบ ตอบสนองแนวโน้มตวามเป็นมนุษย์ในการเป็นระบบ (order) 

3.  หมวดภาษา (Language) ประกอบด้วย 3 หมวดงานคือ ภาษาพูด ภาษาเขียน ภาษาอ่าน โดยเด็กสามารถจำสัญลักษณ์และเสียงได้  โดยมีเทคนิค 3 ขั้นตอน  

คือ 1. ขั้นแนะนำ 2.  ฝึกหัดปฏิบัติ  3.  ให้เด็กพูด 

4.  หมวดคณิตศาสตร์ (Mathematics) ภาษาคณิตศาสตร์เป็นภาษาสากล มี 5 ระดับ
     4.1  สัญลักษณ 0-9 และปริมาณ 1-10

     4.2  การนับต่อเนื่อง 1-1000 รู้ปริมาณและคุณภาพ  การนับรูปร่างรูปทรง  การนับตู้โซ่

     4.3 การจำขึ้นใจ  โดยจำผลขององค์ประกอบตัวเลขที่สำคัญของผลบวก  ผลลบ  ผลคูณ  ผลหาร

     4.4  หนทางสู่นามธรรม

         
สิ่งที่เด็กจะได้จากการสอนของโรงเรียนแนวการสอนแบบมอนเตสซอรี่

           ในโรงเรียนมอนเตสซอรี่ เด็กจะก้าวหน้าไปตามธรรมชาติของพัฒนาการแห่งวัย มีอิสรภาพในการเลือกสิ่งต่างๆ จากสิ่งแวดล้อมซึ่งสนองความพอใจ และความต้องการในความรู้สึกของเขา เป็นการจัดระบบของตนเอง เพื่อเด็กจะได้ปรับตัวเข้ากับสภาพของชีวิต

เด็กมีสิทธิในการพัฒนาบุคลิกภาพของเขาในการเรียนมีอิสระในการทำกิจกรรม สำรวจโลกสำหรับตัวของเขาเองเด็กจะพัฒนาการเรียนรู้ในการทำงานด้วยตนเอง และความรู้สึกของความรับผิดชอบเด็กจะมีวิธีการควบคุมตนเองและเรียนรู้ในการรับผิดชอบต่อตนเองเป็นเบื้องแรก แล้วก็ต่อสภาพการณ์ต่างๆ ที่ทำให้เขาได้พบตัวของเขาเอง

ในการพัฒนาการทางด้านสังคมของเด็กในโรงเรียนมอนเตสซอรี่ เด็กเรียนรู้ที่จะทำหน้าที่ของแต่ละคน ในสภาพการเป็นสมาชิกของกลุ่ม มีส่วนร่วมในความรับผิดชอบ และรู้จักที่จะรอคอยความสำเร็จบุคลิกภาพทั้งหมดของเด็กจะได้รับการพัฒนาการปรับตัวต่อสังคม เด็กได้รับการฝึกให้มีคุณภาพพื้นฐานทางสังคม ซึ่งจะนำไปสู่การเป็นพลเมืองดี มีสติปัญญา ความสามารถในการแยกแยะ ความคิดริเริ่ม และการเลือกอย่างอิสระ มีอารมณ์ที่เหมาะสม

ที่บ้านได้ เช่น กล่องรูปสามเหลี่ยม (Triangle Boxes) เป็นชุดส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ได้ดี แต่ผู้ปกครองจะต้องศึกษา ทำความเข้าใจ การสนับสนุนลูก ดีกว่าให้เด็กทำแบบเดิมซ้ำๆ เด็กจะขาดประสบการณ์