คำแนะนำ >> เลือกเรื่องย่อยของหน่วยการเรียนรู้เมนูด้านซ้าย
ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อ
ระบบประสาทที่มีผลต่อวัยรุ่น
1. ความสำคัญของระบบประสาท
ระบบประสาท ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของส่วนต่าง ๆ ทุกระบบในร่างกายให้ประสานสัมพันธ์กัน เพื่อให้ร่างกายสามารถปรับตัวต่อสิ่งแวดล้อม
ระบบประสาทแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ
1. ระบบประสาทส่วนกลาง
2. ระบบประสาทส่วนปลาย
1. ระบบประสาทส่วนกลาง ประกอบด้วยสมองและไขสันหลัง
1.1 สมอง เป็นอวัยวะที่สลับซับซ้อนมากประกอบด้วยกลุ่มของเนื้อเยื้อที่มีความอ่อนนุ่ม บรรจุอยู่ในกะโหลกศีรษะ แบ่งออกเป็น 3 ส่วน ดังนี้
1) สมองส่วนหน้า
2) สมองส่วนกลาง
3) สมองส่วนท้าย
สมองส่วนหน้า ประกอบด้วย 4 ส่วนทำหน้าที่ดังนี้
1. ซีรีบรัม ทำหน้าที่ควบคุมกิจกรรมต่างๆ เช่นการพูด การมองเห็น การได้ยิน การเรียนรู้ สติปัญญา ความคิด ความจำ
2. ออลแฟกทอรีบัลบ์ ทำหน้าที่เกี่ยวกับการดมกลิ่น
3. ทาลามัส ทำหน้าที่เป็นศูนย์รวมของกระแสประสาท แล้วถ่ายทอด สัญญาณส่งไปยังสมองส่วนต่าง ๆ
4. ไฮโพทาลามัส ทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนประสาทบางชนิด ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมกระบวนการและพฤติกรรมบางอย่างของร่างกาย เช่นควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย ความดันโลหิต ความอิ่ม การนอนหลับ การเต้นของหัวใจ ความสมดุลของน้ำในร่างกาย อารมณ์ความรู้สึกต่าง ๆ
สมองส่วนกลาง ทำหน้าที่เกี่ยวกับการมองเห็น การกลอกลูกตา รวมทั้งควบคุมการปิดและเปิดของม่านตาในเวลาที่แสงสว่างมากหรือน้อย
สมองส่วนท้าย ประกอบด้วย 3 ส่วนดังนี้
1. เซรีเบลลัม ทำหน้าที่ควบคุมการประสานงานส่วนต่าง ๆ ของร่างกายและระบบกล้ามเนื้อเพื่อให้ทำงานอย่างสมดุล
2. พอนส์ ทำหน้าควบคุมการทำงานบางอย่าง เช่น การทำงานของกล้ามเนื้อบริเวณใบหน้าเกี่ยวกับการหลับตา การยิ้ม การยักคิ้ว รวมถึงการเคี้ยวและหลั่งน้ำลาย
3. เมดัลลาออบลองกาตา ทำหน้าที่เป็นทางผ่านของกระแสประสาทระหว่างสมองกับไขสันหลังที่ควบคุมการทำงานของอวัยวะภายใน เช่นการหายใจ การหมุนเวียนโลหิต การลำเลียงอาหารของลำไส้ การไอ การจาม
1.2 ไขสันหลัง มีหน้าที่สำคัญเท่า ๆ กับสมอง เป็นส่วนที่ต่อออกจากสมองผ่านมาตามกระดูกสันหลัง ตลอดความยาวของกระดูกสันหลังจะมีเส้นประสาทแยกออกและแผ่ขยายออกไปครอบคลุมเกือบทุกส่วนของร่างกาย เพื่อรับข้อมูลจากอวัยวะต่าง ๆ ไปสู่สมอง และในขณะเดียวกันก็จะนำคำสั่งจากสมองไปยังอวัยวะเหล่านั้นด้วย นอกจากนี้ยังสามารถ ควบคุมปฏิกิริยาตอบสนอง ที่เรียกว่า ปฏิกิริยารีเฟล็กซ์
2. ระบบประสาทส่วนปลาย
ทำหน้าที่เชื่อมต่อส่วนต่าง ๆ ของร่างกายให้ทำงานร่วมกันได้ ประกอบด้วย
2.1 เส้นประสาทสมองและเส้นประสาทไขสันหลัง
2.1.1 เส้นประสาทสมอง บางคู่จะทำหน้าที่รับความรู้สึก บางคู่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหว บางคู่ทำทั้งสองอย่าง
2.1.2 เป็นเส้นประสาทที่แผ่ออกจาไขสันหลัง ทำหน้าที่รับความรู้สึกและควบคุมการเคลื่อนไหว
2.2 ระบบประสาทอัตโนมัติ เป็นระบบประสาทที่มีการทำงานควบคุมการไหลเวียนของโลหิต การย่อยอาหาร การหายใจ อวัยวะสืบพันธุ์ และการกำจัดของเสียออกจากร่างกาย และยังควบคุมการทำงานของต่อมต่าง ๆ ด้วย ระบบประสาทอัตโนมัติ แบ่งเป็น 2 ส่วน ดังนี้
2.2.1 ระบบประสาทซิมพาเทติก เป็นระบบประสาทที่มีการทำงานแบบเกิดขึ้นทันทีทันใด หรือขณะที่ตื่นเต้น ภาวะฉุกเฉิน หรือระยะเจ็บป่วย
2.2.2 ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของอวัยวะภายใน เส้นเลือด ต่อมต่าง ๆ ให้อยู่ในสภาพที่พร้อมจะทำงานได้เป็นปกติ เช่น ทำให้หัวใจเต้นช้าลง เส้นเลือดคลายตัว เป็นต้น
ระบบประสาททั้งสองส่วนนี้จะทำงานตรงข้ามกันเพื่อสร้างความสมดุลในร่างกาย เช่น ขณะที่เราโกรธหรือกลัว ระบบประสาทซิมพาเทติก จะทำให้หัวใจเต้นเร็ว หายใจถี่ ม่านตา ขยายออก ผิวซีด เพื่อเตรียมสู้หรือหนี ในขณะที่ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก จะเข้ามาช่วยทำให้ร่างกายกลับคืนสู่ภาวะปกติ เช่น ชีพจรและความดันเลือดลดลง เป็นต้น
2. การดูแลรักษาระบบประสาทให้ทำงานตามปกติ
การดูแลรักษาการทำงานของระบบประสาท สามารถทำได้ดังนี้
1. หมั่นสำรวจและดูแลสุขภาตนเองอย่างสม่ำเสมอโดยการตรวจสมรรถภาพที่เกี่ยวกับอวัยวะที่รับความรู้สึกของระบบประสาท เช่น การตรวจสายตา การทดสอบการได้ยิน เป็นต้น
2. การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
3. รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ เช่น ผัก ผลไม้ ซึ่งมีวิตามินสูง
4. หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันสูง หรืออาหารประเภททอด ตลอดจนอาหารที่ไม่มีประโยชน์
5. หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มประเภทน้ำอัดลม แอลกอฮอล์ ซึ่งอาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุและเกิดอันตรายต่ออวัยวะต่าง ๆ ได้
6. ถนอมและบำรุงรักษาอวัยวะต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องเช่น
6.1 หลีกเลี่ยงการใช้สายตาที่ซึ่งมีแสงสว่างไม่เพียงพอ
6.2 ไม่ควรใช้สายตาจ้องคอมพิวเตอร์เป็นเวลานาน เพราะจะทำให้สายตาล้าและปวดตา
6.3 ระวังการแคะหู การเจาะลิ้น ใส่หมุดตามแฟชั่น การแคะจมูก
ซึ้งอาจทำให้ติดเชื้อได้
7. พักผ่อนให้เพียงพอ ทำกิจกรรมคลายเครียด เช่น ออกกำลังกาย เล่นกีฬา ฝึกสมาธิ ทำงานอดิเรก
8. หากมีความรู้สึกผิดปกติของอวัยวะที่เกี่ยวกับระบบประสาท
ควรรีบไปพบแพทย์ เพื่อดำเนินการักษาให้ทันท่วงที
ระบบต่อมไร้ท่อที่มีผลต่อวัยรุ่น
1. ความสำคัญของระบบต่อมไร้ท่อ
ระบบต่อมไร้ท่อ มีความสำคัญในการเปลี่ยนแปลงของร่างกายเกี่ยวกับกระบวนการเมแทบอลิซึม การควบคุมปฏิกิริยาเคมีภายในเซลล์ การขนส่งเข้าออกภายในเซลล์ อันมีผลต่อการเจริญเติบโต การใช้พลังงาน การสืบพันธุ์ การตอบสนองทางด้านอารมณ์
ต่อมไร้ท่อ ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมน ซึ่งเป็นสารเคมีที่มีความสำคัญต่อการรักษาสมดุลภายในร่างกาย โดยฮอร์โมนจะถูกขับออกมาจากต่อมต่าง ๆ เข้าสู่กระแสโลหิตที่ส่งไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ และเป็นตัวกระตุ้นของร่างกายให้ทำงาน
1. ต่อมใต้สมองหรือต่อมพิทูอิทารี เป็นต่อมที่มีขนาดเล็กที่สุด และมีความสำคัญมากที่สุด เพราะฮอร์โมนที่ต่อมใต้สมองผลิตขึ้นมานั้นจะทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของต่อมไร้ท่อเกือบทั้งหมด
ต่อมใต้สมอง แบ่งออกเป็น 2 ส่วน ดังนี้
1.1 ต่อมใต้สมองส่วนหน้า จะผลิตฮอร์โมนต่าง ๆ คือ
1) ทรอฟิกฮอร์โมน เป็นฮอร์โมนที่ควบคุม
กลับสู่ดานบน เข้าสู้เนื้อหา