พลังงานเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันของใครหลายๆคน พลังงานที่พูดถึงนั้นก็คือแบตเตอรี่ เป็นสิ่งหนึ่งที่มาพร้อมกับอุปกรณ์ที่หลายคนขาดไม่ได้ นั้นก็คือสมาร์ทโฟน แน่นอนว่าสมาร์ทโฟนที่เราใช้งานต้องพึ่งพาแบตเตอรี่ ทำให้หลายคนให้ความสนใจ ในเรื่องของความจุของแบต รวมไปถึงอายุการใช้งาน เพราะมันส่งผลต่อการใช้งานในชีวิตประจำวัน และมีอีกหนึ่งคำถามที่ทำให้หลายคนเกิดความสงสัย และอยากจะได้ความรู้เกี่ยวกับแบตเตอรี่ให้มากขึ้น และมีคำถามที่หลายคนสงสัยเกี่ยวกับการชาร์จแบตฯ บทความนี้จะมาขอพูดถึงเรื่องการชาร์จแบตเตอรี่ และการยืดอายุการใช้งานแบต รวมไปถึงปัจจัยที่ทำให้แบตเตอรี่เราหมดหรือเสื่อมเร็วขึ้น มีอะไรบ้าง
บทความนี้จะขอพูดรวมๆเกี่ยวกับ ชาร์จแบตเต็ม 100% ดีไหม ไม่ควรปล่อยแบตต่ำกว่าเท่าไหร่ ปัจจัยทำให้แบตเสื่อม การยืดอายุการใช้งานแบต และอื่นๆ
ความรู้เกี่ยวกับเรื่องแบตเตอรี่ ที่จำเป็นต้องรู้
ลิเธียมไอออน Lithium-ion battery หรือ Li-Ion
รูปแบบแบตเตอรี่ที่ใช้กันมือถือและอุกรณ์อื่นๆในขณะนี้ เป็นแบตเตอรี่ชนิดชาร์จซ้ำได้ แบตเตอรี่ลิเธียมไอออนมักใช้กับอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์แบบพกพา, รถยนต์ไฟฟ้า และอื่นๆ เพราะด้วยคุณสมบัติที่สามารถชาร์จซ้ำได้ ไม่ต้องรอให้แบตเตอรี่หมด หรือชาร์จจนเต็ม และไม่ต้องถอดปลั๊กออกเมื่อชาร์จเต็มร้อย ไฟจะไม่เข้าแบตเตอรี่หากแบตเต็มแล้ว ทำให้ไม่เกิดอาการโอเวอร์ชาร์จ
ค่า Cycle (Battery Charge Cycle)
แบตเตอรี่จะมีค่าไซเคิล เป็นค่าการชาร์จแบตเข้าไปยังเครื่องต่อครั้ง แบตเตอรี่รุ่นใหม่จะมีค่า Cycle นับตามค่าจริง กล่าวคือ ไม่จำเป็นต้องนับ 1 Cycle ทุกครั้งที่เสียบชาร์จ แต่จะนับค่าตามจริงเช่นชาร์จครั้งแรก 30% + ชาร์จครั้งที่สอง 70% กันถึง 100% นับเป็น 1 Cycle (แต่บางรุ่นก็ไม่จับตามจริง) ซึ่งแบตเตอรี่มือถือส่วนใหญ่จะอยู่ที่ 200-700 Cycle นั้นหมายความว่าเราสามารถชาร์จแบตเตอรี่ได้ประมาณ 200 – 700 ครั้ง ก่อนแบตเตอรี่จะเริ่มเสื่อมสภาพลง และเมื่อแบตเริ่มเสื่อมสภาพลง ความจุของมันจะเริ่มลดลง เช่นคุณสภาพแบตเตอรี่เหลือ 80% ความจุก็จะลดลงตาม ทำให้ใช้งานแบตเตอรี่มีไฟที่น้อยลง ถึงแม้ว่าระบบมือถือจะรายงายว่าชาร์จได้เต็ม 100% ก็ตาม
ควรชาร์จแบตเตอรี่ที่ความจุ เท่าไหร่ และต้องชาร์จให้เต็ม 100% เลยดีไหม และมีผลอย่างไร
แบตเตอรี่มีศัพท์หนึ่งที่รู้จักการในเรื่องของระบบชาร์จแบตที่เรียกกว่า Depth of Discharge เป็นค่าความลึกของการชาร์จการคายประจุ เป็นค่าที่ถูกใช้งานไป หรือคายประจุออก ยกตัวอย่างเช่นใช้แบตจนหมดเท่ากับว่าค่า Depth of discharge เป็น 100% ใช้แบตเหลือ 30% ค่า Depth of discharge ก็จะเป็น 70% เป็นต้น ค่าของการคายประจุนี้ ไม่ควรสูงกว่า 80% กล่าวคือ ไม่ควรปล่อยแบตเตอรี่ของเราให้แบตเตอรี่ต่ำกว่า 20% นั้นเอง
ย่อหน้าด้านบนเป็นค่าที่ไม่ควรปล่อยแบตเตอรี่ให้ต่ำกว่าเท่าไหร่ ส่วนคำถามที่ว่า การชาร์จแบตเตอรี่ไม่ควรเต็ม 100% ถูกต้องหรือไม่ ถ้าตอบตามทฤษฎี ต้องตอบว่าจริง เพราะผลจากการวิจัยหลายที่ระบุชัดว่าแบตเตอรี่แบบลิเธียมไอออน ค่าการชาร์จสูงสุดที่ดีที่สุดควรอยู่ที่ 80% จะมีอายุการใช้งานได้ยาวนานกว่าชาร์จเต็ม 100% แต่ถึงอย่างไร เวลาใช้งานจริง ผู้ใช้งานส่วนใหญ่ก็จำเป็นต้องชาร์จแบตเตอรี่ให้เต็ม 100% อยู่แล้ว เพราะมีความจำเป็นต้องใช้งานตลอดทั้งวัน คงไม่ปล่อยชาร์จไว้เพียงแค่ 80% แล้วถอดออกเป็นแน่
ผู้ผลิตมือถือหรืออุปกรณ์พกพาที่ใช้แบตเตอรี่ เลยเริ่มมีการคิดค้นรูปแบบการชาร์จเพื่อให้ถนอมแบตเตอรี่ออกมา เพื่อยืดอายุการใช้งานแบตเตอรี่ออกไปด้วยการใช้ระดับแรงดันประจุไฟฟ้า (Charge Level) ยกตัวอย่างเช่นมือถือ iPhone ของ Apple ที่ใช้รูปแบบ Charges fast for convenience and slow for longevity หรือ ชาร์จแบบเร็วเพื่อความสะดวกและชาร์จแบบช้าเพื่ออายุการใช้งานที่ยาวนาน
กล่าวคือเมื่อแบตเตอรี่มีความจุที่ต่ำกว่า 80% จะใช้โหมด Fast Charge แต่หากแบตเตอรี่มีความจุที่ 80% ขึ้นไป เปลี่ยนมาชาร์จแบบช้า โดยจะเริ่มลดประจุการชาร์จลง เพื่อยืดอายุการใช้งานลดการเสื่อมของแบตที่เกิดจากการชาร์จลง
ปัจจัยที่ทำให้แบตเตอรี่เสื่อมเร็ว
- ความร้อน
- การชาร์จ สิ่งที่ต้องคำนึงอย่างแรกคือไม่ควรปล่อยให้แบตหมดแบบ 0% และควรอยู่อยู่ไม่ต่ำกว่า 30% เป็นการดีที่สุด ช่วงระยะแบตควรอยู่ที่ระบบ 30% – 80% แต่ไม่ต้องกังเวลเรื่อง 80% มากนัก เพราะเป็นหน้าที่ของผู้ผลิตที่คิดเรื่องนี้ไว้หลายรูปแบบแล้ว สามารถใช้ชาร์จให้เต็ม 100% ได้เลย
- ระดับแรงดันประจุไฟฟ้า แรงดันของการชาร์จก็มีผลต่อการเสื่อมของแบตเตอรี่ด้วยเช่นเดียวกัน โดยปกติแล้วอุปกรณ์พกพาอย่างมือถือจะมีระดับแรงดันประจุไฟฟ้าที่เป็นมาตรฐานของตัวมันเอง ซึ่งหากใช้ต่ำกว่าหรือสูงกว่ามาตรฐาน ก็มีผลต่อจำนวนรอบ Cycle ด้วยเช่นเดียวกัน
อาการของแบตเตอรี่เสื่อม
- ความจุของแบตเตอรี่น้อยลง อาจสังเกตว่าแบตหมดไวทั้งๆที่ชาร์จไว้ 100%
- มีอาการบวมเห็นได้ชัดเจนที่ตัวเครื่อง จนทำให้ขอบด้านข้างปริออกมา
- ชาร์จไม่เข้า
- ร้อนมากขณะชาร์จ
จะเก็บเครื่องที่ไม่ได้ใช้งาน ต้องเก็บแบบไหนถึงจะคงสภาพแบตเตอรี่ไว้ให้ดีที่สุด
เป็นอีกหนึ่งคำถามเกี่ยวกับเรื่องแบตเตอรี่ ว่าหากเราไม่ได้ใช้เครื่อง และจะเก็บเครื่องเอาไว้นานๆ จะทำให้แบตเสื่อมหรือไม่ และต้องทำอย่างไร หากต้องการยืดอายุการใช้งานของแบต หากไม่ได้ใช้งาน การถนอมแบตเตอรี่สำหรับเครื่องที่ไม่ได้ใช้งาน มีข้อสรุปที่ดีที่สุดไว้ดังต่อไปนี้